Ísland og Evrópa – hvað nú? Vésteinn Ólason skrifar 1. júní 2013 07:00 Þeir sem hafa áhuga á að Íslendingar fái tækifæri til að taka upplýsta ákvörðun um aðild eða ekki aðild að Evrópusambandinu (ES) þurfa nú að hugsa sinn gang og draga lærdóma af framgangi málsins hingað til. Hvernig vill þjóðin marka sér stöðu í samfélagi þjóðanna, og hvernig vill hún hafa samband sitt við ES? Það var fyrirsjáanlegt að málefnaleg umræða, sem ætti að geta leitt til upplýstrar ákvörðunar um slíkt mál, mundi eiga erfitt uppdráttar í aðdraganda alþingiskosninga. Umræðan þarf að vera stöðug og miðast við langtímamarkmið en ekki hagsæld á næsta kjörtímabili, jafnvel næstu mánuðum. Aðdragandi síðustu kosninga er víti til að varast. Þær röksemdir sem mest bar á voru á annan bóginn Grýluröksemdin – ES er Grýla sem ætlar að stinga litla Íslandi í pokann sinn og éta síðan í rólegheitum – en hins vegar gulrótarröksemdin – við verðum tafarlaust x prósentum ríkari ef við göngum í ES.Langtímaáhrif mikilvægSú fyrri er hlægileg, sú síðari einföldun og skrum. Um þá fyrri: ES er bandalag fullvalda ríkja sem eru fús að veita Íslandi inngöngu af því að þeim finnst landið menningarlega, félagslega og landfræðilega eiga heima í þessu bandalagi, ef það kýs að vera þar. Langflestum ríkjum ES er þó áreiðanlega alveg sama hvort Ísland gengur inn eða ekki, mörgum finnst bandalagið þegar of stórt. Þvert á móti því sem margir halda fram hefur ES gert mikið til að hjálpa Grikklandi og öðrum skuldakóngum. Hugmyndir um að ES slægist eftir íslenskum auðlindum og aðgangi að norðurslóðum með „innlimun“ Íslands eru fráleitar. Auðlindum sínum og yfirráðum yfir þeim mun landið halda, og ES hefur margar aðrar leiðir til áhrifa og þátttöku í norðurslóðasamstarfi en gegnum aðild Íslands. Um seinni röksemdina: Ávinningur af inngöngu verður ekki reiknaður út í prósentum. Þótt Ísland gangi í ES mun landið hafa sérstöðu og áfram glíma við vanda sem hlýst af fámenni og dreifbýli – auk ýmiss konar fortíðarvanda. Það eru lausn gjaldeyrismála og langtímaáhrif af þátttöku sem mestu skipta. Vitanlega eru margir andstæðingar aðildar sem ekki veifa Grýlu gömlu. Mér hefur heyrst að þeir segi jafnan: „Ég tel að Íslandi sé betur borgið utan Evrópusambandsins.“ Punktur. Ég hef ekki heyrt fréttamenn biðja um rök. Síðustu kosningar sýna að litlar líkur eru til að stórir hópar kjósenda muni láta afstöðuna til Evrópuaðildar ráða úrslitum um hvernig þeir kjósa í alþingiskosningum. Vitað er að mjög margir sjálfstæðismenn og eitthvað talsvert af framsóknarmönnum eru hlynntir því að við látum reyna á samninga og hafa jákvæða afstöðu til aðildar miðað við að góðir samningar fáist. Hvað sem einn og einn maður kann að hafa gert, er ekkert sem bendir til að þessir hópar hafi í nokkrum mæli kosið Samfylkingu eða Bjarta framtíð vegna þessa máls. Björt framtíð kynnti sig þó þannig að þar var fátt sem hefði getað fælt þessa kjósendur frá, þótt þeir hafi af sögulegum og pólitískum ástæðum ekki getað hugsað sér að kjósa Samfylkingu. Í Bjartri framtíð hefði stór hópur slíkra kjósenda frá hægri hins vegar getað haft mikil áhrif á stefnu og svip flokksins. En þetta dugði þeim ekki. Römm er sú taug (og: enginn skyldi Flokkinn styggja, skæð er hans hefnd). Evrópusinnuðum sjónarmiðum verður að vinna fylgi innan flokka og meðal almennings, og mikilvægt er að kosið sé sérstaklega um aðildarsamning. Slagorð duga skammt Miðað við úrslit kosninganna í vor er augljóst að samningum um Evrópusambandsaðild verður ekki lokið á kjörtímabilinu, þótt maður geti leyft sér að vona að ný ríkisstjórn fremji engin pólitísk og diplómatísk axarsköft í málinu. Sjálfsagt er líka að viðurkenna að nú eru erfiðir tímar í ES. Vandræði með evruna eru að vísu lítil miðað við vandræðin með íslensku krónuna, en efnahagsvandinn er gríðarlegur og innan langs tíma mun vafalaust verða við honum brugðist með skipulagsbreytingum og sennilega auknu miðstjórnarvaldi á ákveðnum sviðum. Fyrirbæri eins og ES verður alltaf breytilegt og framtíðin að vissu marki ófyrirsjáanleg, en úr því sem komið er, er vitaskuld æskilegt fyrir þá upplýstu umræðu sem hér er lýst eftir að þessi mál skýrist áður en aðild kemst formlega á dagskrá með tilbúnum samningi. En mikilvægt er að spilla ekki samningsaðstöðu meðan mál eru í biðstöðu. Af hverju skyldum við loka á leiðina til Evrópu eða setja upp óþarfa hindranir, þótt ákvarðanir dragist á langinn? Ekki skyldu menn gleyma því að við erum í EES og þar með háð ES og þróun þess en þó án þeirra áhrifa sem við gætum fengið með þátttöku, áhrifa sem enginn skyldi vanmeta þegar kemur til þeirra sviða sem skipta okkur mestu. Þegar nýir og tiltölulega ungir ráðherrar taka við stjórnartaumum rennur vonandi upp fyrir þeim að slagorð og sjálfbirgingsháttur duga skammt í glímunni við losun gjaldeyrishafta, skuldir þjóðarbúsins og gengissveiflur krónunnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein ESB-málið Mest lesið Halldór 19.10.24 Halldór Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir Skoðun Ekki lofa einhverju sem þú ætlar ekki að standa við. Ágústa Árnadóttir Skoðun Að taka réttindi af einum til að selja öðrum Vala Árnadóttir Skoðun Kæru vinir og stuðningsfólk Halla Hrund Logadóttir Skoðun Goðsögnin um að fara áfram Matthildur Björnsdóttir Skoðun Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon Skoðun Kennarastarfið Ragnheiður Lilja Bjarnadóttir Skoðun Að halda niðri launum og lifa á loftinu Þóranna Rósa Ólafsdóttir Skoðun Vá! Benedikta Guðrún Svavarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Að taka réttindi af einum til að selja öðrum Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Kæru vinir og stuðningsfólk Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Goðsögnin um að fara áfram Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Ekki lofa einhverju sem þú ætlar ekki að standa við. Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing kennara eftir fund með borgarstjóra Andrea Sigurjónsdóttir,Eygló Friðriksdóttir,Guðrún Gunnarsdóttir,Jónína Einarsdóttir,Kristín Björnsdóttir,Lilja Margrét Möller,Linda Ósk Sigurðardóttir,Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar Skoðun Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Kennarastarfið Ragnheiður Lilja Bjarnadóttir skrifar Skoðun Fullveldi Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Að halda niðri launum og lifa á loftinu Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar Skoðun Vá! Benedikta Guðrún Svavarsdóttir skrifar Skoðun „Hver sagði þér að heimurinn væri réttlátur?“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ert þú ég eða verð ég þú Júlíus Birgir Jóhannsson skrifar Skoðun Ákall um annars konar hagkerfi Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Lögbrot íslenskrar stjórnsýslu og dómstóla Huginn Þór Grétarsson skrifar Skoðun Háskóli Íslands styður þjóðarmorð Elí Hörpu og Önundarbur skrifar Skoðun Stjórnvöld bregðist við eggjaskorti með afnámi tolla Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Í hvernig samfélagi viljum við búa í? Ólafur H. Ólafsson skrifar Skoðun Endurhugsum íslenskt skólakerfi: Ný sýn á nám og kennslu Inga Sigrún Atladóttir skrifar Skoðun Þankar um framtíð landsins okkar Árný Björg Blandon skrifar Skoðun Er Landsvirkjun til sölu? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Þegar pólitík hindrar framför Hjörtur Sveinsson skrifar Skoðun Nú á lýðræðið næsta leik Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Skólinn, sem við kjósum að muna. Samfélagsrýni með rjómabragði Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Fær þitt barn kennslu í fjármálalæsi? Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Dagur í grunnskóla Hulda María Magnúsdóttir skrifar Skoðun Áskorun - Þingmenn, sýnið kjósendum stórhug skrifar Skoðun TikTok, upplýsingaóreiða og stjórnvöld Jóhann Óli Eiðsson skrifar Skoðun Taktu þátt í lýðræðinu með okkur Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Neyðarmóttakan; fyrir þolendur framhjáhalds Guðný S. Bjarnadóttir skrifar Sjá meira
Þeir sem hafa áhuga á að Íslendingar fái tækifæri til að taka upplýsta ákvörðun um aðild eða ekki aðild að Evrópusambandinu (ES) þurfa nú að hugsa sinn gang og draga lærdóma af framgangi málsins hingað til. Hvernig vill þjóðin marka sér stöðu í samfélagi þjóðanna, og hvernig vill hún hafa samband sitt við ES? Það var fyrirsjáanlegt að málefnaleg umræða, sem ætti að geta leitt til upplýstrar ákvörðunar um slíkt mál, mundi eiga erfitt uppdráttar í aðdraganda alþingiskosninga. Umræðan þarf að vera stöðug og miðast við langtímamarkmið en ekki hagsæld á næsta kjörtímabili, jafnvel næstu mánuðum. Aðdragandi síðustu kosninga er víti til að varast. Þær röksemdir sem mest bar á voru á annan bóginn Grýluröksemdin – ES er Grýla sem ætlar að stinga litla Íslandi í pokann sinn og éta síðan í rólegheitum – en hins vegar gulrótarröksemdin – við verðum tafarlaust x prósentum ríkari ef við göngum í ES.Langtímaáhrif mikilvægSú fyrri er hlægileg, sú síðari einföldun og skrum. Um þá fyrri: ES er bandalag fullvalda ríkja sem eru fús að veita Íslandi inngöngu af því að þeim finnst landið menningarlega, félagslega og landfræðilega eiga heima í þessu bandalagi, ef það kýs að vera þar. Langflestum ríkjum ES er þó áreiðanlega alveg sama hvort Ísland gengur inn eða ekki, mörgum finnst bandalagið þegar of stórt. Þvert á móti því sem margir halda fram hefur ES gert mikið til að hjálpa Grikklandi og öðrum skuldakóngum. Hugmyndir um að ES slægist eftir íslenskum auðlindum og aðgangi að norðurslóðum með „innlimun“ Íslands eru fráleitar. Auðlindum sínum og yfirráðum yfir þeim mun landið halda, og ES hefur margar aðrar leiðir til áhrifa og þátttöku í norðurslóðasamstarfi en gegnum aðild Íslands. Um seinni röksemdina: Ávinningur af inngöngu verður ekki reiknaður út í prósentum. Þótt Ísland gangi í ES mun landið hafa sérstöðu og áfram glíma við vanda sem hlýst af fámenni og dreifbýli – auk ýmiss konar fortíðarvanda. Það eru lausn gjaldeyrismála og langtímaáhrif af þátttöku sem mestu skipta. Vitanlega eru margir andstæðingar aðildar sem ekki veifa Grýlu gömlu. Mér hefur heyrst að þeir segi jafnan: „Ég tel að Íslandi sé betur borgið utan Evrópusambandsins.“ Punktur. Ég hef ekki heyrt fréttamenn biðja um rök. Síðustu kosningar sýna að litlar líkur eru til að stórir hópar kjósenda muni láta afstöðuna til Evrópuaðildar ráða úrslitum um hvernig þeir kjósa í alþingiskosningum. Vitað er að mjög margir sjálfstæðismenn og eitthvað talsvert af framsóknarmönnum eru hlynntir því að við látum reyna á samninga og hafa jákvæða afstöðu til aðildar miðað við að góðir samningar fáist. Hvað sem einn og einn maður kann að hafa gert, er ekkert sem bendir til að þessir hópar hafi í nokkrum mæli kosið Samfylkingu eða Bjarta framtíð vegna þessa máls. Björt framtíð kynnti sig þó þannig að þar var fátt sem hefði getað fælt þessa kjósendur frá, þótt þeir hafi af sögulegum og pólitískum ástæðum ekki getað hugsað sér að kjósa Samfylkingu. Í Bjartri framtíð hefði stór hópur slíkra kjósenda frá hægri hins vegar getað haft mikil áhrif á stefnu og svip flokksins. En þetta dugði þeim ekki. Römm er sú taug (og: enginn skyldi Flokkinn styggja, skæð er hans hefnd). Evrópusinnuðum sjónarmiðum verður að vinna fylgi innan flokka og meðal almennings, og mikilvægt er að kosið sé sérstaklega um aðildarsamning. Slagorð duga skammt Miðað við úrslit kosninganna í vor er augljóst að samningum um Evrópusambandsaðild verður ekki lokið á kjörtímabilinu, þótt maður geti leyft sér að vona að ný ríkisstjórn fremji engin pólitísk og diplómatísk axarsköft í málinu. Sjálfsagt er líka að viðurkenna að nú eru erfiðir tímar í ES. Vandræði með evruna eru að vísu lítil miðað við vandræðin með íslensku krónuna, en efnahagsvandinn er gríðarlegur og innan langs tíma mun vafalaust verða við honum brugðist með skipulagsbreytingum og sennilega auknu miðstjórnarvaldi á ákveðnum sviðum. Fyrirbæri eins og ES verður alltaf breytilegt og framtíðin að vissu marki ófyrirsjáanleg, en úr því sem komið er, er vitaskuld æskilegt fyrir þá upplýstu umræðu sem hér er lýst eftir að þessi mál skýrist áður en aðild kemst formlega á dagskrá með tilbúnum samningi. En mikilvægt er að spilla ekki samningsaðstöðu meðan mál eru í biðstöðu. Af hverju skyldum við loka á leiðina til Evrópu eða setja upp óþarfa hindranir, þótt ákvarðanir dragist á langinn? Ekki skyldu menn gleyma því að við erum í EES og þar með háð ES og þróun þess en þó án þeirra áhrifa sem við gætum fengið með þátttöku, áhrifa sem enginn skyldi vanmeta þegar kemur til þeirra sviða sem skipta okkur mestu. Þegar nýir og tiltölulega ungir ráðherrar taka við stjórnartaumum rennur vonandi upp fyrir þeim að slagorð og sjálfbirgingsháttur duga skammt í glímunni við losun gjaldeyrishafta, skuldir þjóðarbúsins og gengissveiflur krónunnar.
Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir Skoðun
Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon Skoðun
Skoðun Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Yfirlýsing kennara eftir fund með borgarstjóra Andrea Sigurjónsdóttir,Eygló Friðriksdóttir,Guðrún Gunnarsdóttir,Jónína Einarsdóttir,Kristín Björnsdóttir,Lilja Margrét Möller,Linda Ósk Sigurðardóttir,Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon skrifar
Skoðun Skólinn, sem við kjósum að muna. Samfélagsrýni með rjómabragði Ragnar Þór Pétursson skrifar
Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir Skoðun
Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon Skoðun