Sjávarútvegur, auðlindagjald, þjóðin og sáttin Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar 26. september 2013 06:00 Sjávarútvegur á Íslandi hefur verið, er og verður ein helsta undirstaða farsældar þegna þessa lands. Tölulegur mælikvarði sýnir að heildarvirðiskeðja sjávarútvegsins nemur 27% af landsframleiðslu og af útflutningstekjum vöru nemur hlutur sjávarútvegs 42%, hvorki meira né minna. Ég hef að undanförnu heimsótt sjávarútvegsfyrirtæki víða um land. Það sem kemur á óvart er að mörg hver eru hátæknifyrirtæki þar sem afli er gernýttur, jafnvel til hluta sem maður tengir ekki sérstaklega við fiskvinnslu. Hver hefði til dæmis trúað því fyrir nokkrum árum að búin væri til gervihúð fyrir mannfólkið úr fiskroði á Ísafirði? Þá má geta þess að á Íslandi eru starfandi í það minnsta 60 tæknifyrirtæki sem þjóna haftengdri starfsemi á einn eða annan hátt og mörg þeirra flokkast sem hátæknifyrirtæki. Nú er hafin vinna við að kortleggja hvernig álagningu veiðigjalds, „auðlindagjalds“, verði best háttað og einnig endurskoðun á fiskveiðistjórnunarkerfinu. Ég vonast til að við getum rætt saman af skynsemi og með virðingu fyrir þessari merku atvinnugrein, þar sem fjölmörg tækifæri liggja svo víða. Og ekki síður með virðingu fyrir samfélaginu sem með réttu vill fá að vera þátttakandi þegar kemur að stefnumótun og því að njóta afraksturs okkar mikilvægu auðlindar. Í þessari fyrri grein minni af tveimur langar mig að ræða veiðigjöldin en gera vinnu við endurskoðun fiskveiðistjórnunarkerfisins að umfjöllunarefni í þeirri næstu.Hverjir þurfa að sættast? Að ná sátt um sjávarútveginn er eitthvað sem flestir hafa heyrt getið um. Um hvað á sú sátt að snúast? Hverjir þurfa að sættast við hverja? Eru útgerðarmenn á móti öllum, eða allir á móti þeim? Landsbyggð á móti höfuðborgarsvæðinu? Stjórn á móti stjórnarandstöðu? Svarið er ekki einhlítt. Útgangspunktur minn er sá að þjóðin sem eigandi auðlindarinnar fái sem mest út úr henni, með sanngjörnum og sjálfbærum hætti. Að þjóðin sé sátt við arðinn sem af auðlindinni kemur og þeir sem í sjósókn og vinnslu standa séu einnig sáttir við það sem þeir bera úr býtum. Allir útgerðarmenn sem ég hef hitt á undanförnum vikum eru tilbúnir að greiða veiðigjöld. Það er mitt mat að gjöldin eigi að standa undir rekstri stofnana sjávarútvegsins, endurspegla afkomu útgerðarinnar og skila þjóðinni ávinningi fyrir þann einstaka rétt að fá að nýta auðlindina. Við verðum að slá því föstu að ef hagnaðurinn er mikill er eðlilegt að gjöldin séu hærri. En jafnframt að vera tilbúin til þess að horfa á að hagnaður stóru fyrirtækjanna sumra er ekki eingöngu vegna veiða og vinnslu heldur afleiddrar starfsemi; til dæmis fiskeldis og starfsemi erlendis. Við verðum að hafa í huga að gjaldið má ekki svipta sjávarútvegsfyrirtækin þeim mikilvæga drifkrafti sem þau búa yfir og gagnast atvinnulífinu öllu. Þau gegna mikilvægu hlutverki í byggðum landsins, sem vinnuveitendur og við uppbyggingu nærsamfélagsins.Yrkja einstaka auðlind Það er lítið rætt hvað fyrirtæki á einstökum stöðum hafa lagt til síns byggðalags, sem oft og tíðum er æði mikið. Einnig hvað nýsköpun innan sjávarútvegsfyrirtækjanna hefur skotið stoðum undir verðmæt sprotafyrirtæki sem sum hver hafa vaxið upp í öflug útflutningsfyrirtæki. Hvað mörg sjávarútvegsfyrirtækja verja fjármunum til rannsókna og eiga í öflugu samstarfi við háskóla, fé sem kemur innan frá en ekki úr ríkisrekstrinum. Þetta geta fyrirtækin í krafti stöðu sinnar og góðrar afkomu og þeim ber skylda til að leggja lóð á vogarskálar samfélagsins. Þau yrkja einstaka auðlind í eigu íslensku þjóðarinnar og fyrir það ber að greiða eðlilegt og sanngjarnt gjald. Þeim ber einnig að umgangast auðlindina þannig að eigendur hennar hafi af henni sem mestan arð; það er þeirra hagur, það er allra hagur. Þau þurfa að leitast við að skapa sem flestum atvinnu og í vel reknu fyrirtæki ber að greiða sómasamleg laun og bjóða upp á tækifæri til starfsþróunar. Og almenningur og stjórnvöld þurfa samhliða þessu að viðurkenna að nægir fjármunir verði eftir hjá fyrirtækjunum sem gera þeim kleift að uppfylla þetta hlutverk sitt. Þá þarf einnig að horfast í augu við það að samfélagsleg þátttaka sjávarútvegsfyrirtækja er meiri á landsbyggðinni þar sem þau gegna oft lykilhlutverki; eru hornsteinn í héraði. Ekki má draga úr möguleikum þeirra þar til að þau geti sem best þjónað sínu hlutverki sem atvinnurekendur og stuðlað að almennri velsæld og þróun samfélaga. Á þessum grunni langar mig að skipuleggja vinnu og umræður um hvernig veiðigjöld komi okkur öllum til góða, hvort sem við erum til sjávar eða sveitar, í borg eða bæ. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sigurður Ingi Jóhannsson Mest lesið Loftslagsávinningur Coda Terminal er gífurlegur Sigurður Loftur Thorlacius Skoðun Skaðinn í leyndri meðferð á heimilum Matthildur Björnsdóttir Skoðun Að verða fórnarlamb íslenskra skattyfirvalda Arnar Pálsson Skoðun „Eru ekki allir pínu einhverfir í dag?“ Andrea Ólafsdóttir Skoðun Bóluefni eða veirur Ágúst Kvaran Skoðun Tilgangur atvinnurekstrarbanns Lárus Sigurður Lárusson Skoðun Betri leið til að velja keppendur inn á Ólympíuleika Pawel Bartoszek Skoðun Af glyðrugangi eftirlitsstofnana Ester Hilmarsdóttir Skoðun 3.200 aumingjar (mín skoðun) Ole Anton Bieltvedt Skoðun Um vanda stúlkna í skólum Ragnar Þór Pétursson Skoðun Skoðun Skoðun „Eru ekki allir pínu einhverfir í dag?“ Andrea Ólafsdóttir skrifar Skoðun Betri leið til að velja keppendur inn á Ólympíuleika Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Tilgangur atvinnurekstrarbanns Lárus Sigurður Lárusson skrifar Skoðun Að verða fórnarlamb íslenskra skattyfirvalda Arnar Pálsson skrifar Skoðun Loftslagsávinningur Coda Terminal er gífurlegur Sigurður Loftur Thorlacius skrifar Skoðun Bóluefni eða veirur Ágúst Kvaran skrifar Skoðun Skaðinn í leyndri meðferð á heimilum Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Af glyðrugangi eftirlitsstofnana Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Linnulaus þjáning íbúa á Gaza Hrafnhildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Munurinn á þjóðerniskennd versus sálernis þarfar upplifun Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Verða rangfærslur að sannleika, ef þær eru endurteknar nógu oft!? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Svifhrifavaldar Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Forseti ÍSÍ hvattur til að hefja tiltektina í eigin starfsemi Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Hvernig og hvenær en ekki hvort Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Það er víst hægt að semja um aðildarskilmála! Mörg dæmi sanna það! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Orðatónar: Aukinn orðaforði og lesskilningur barna með íslenskri tónlist Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Tilfinningalegur athyglisbrestur og heilbrigt tilfinningalíf Jón Þór Ólafsson skrifar Skoðun Reglurnar eru óumsemjanlegar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 3.200 aumingjar (mín skoðun) Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Ber endurhæfing ávöxt? skrifar Skoðun Heimur á heljarþröm skrifar Skoðun Foreldrar á 4. vaktinni Sara Rós Kristinsdóttir,Lóa Ólafsdóttir skrifar Skoðun Norður-Kórea er víða Ingvar Smári Birgisson skrifar Skoðun Það getur verið gott að búa til steind Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Uppskeruhátíð öldrunarfræða á Norðurlöndum Sirrý Sif Sigurlaugardóttir skrifar Skoðun Gullverðlaun í mengun Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Gen og glæpir Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun 10 tæknilegir yfirburðir rafbíla Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar Skoðun Um vanda stúlkna í skólum Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Land, borgir og samgöngur Guðjón Sigurbjartsson skrifar Sjá meira
Sjávarútvegur á Íslandi hefur verið, er og verður ein helsta undirstaða farsældar þegna þessa lands. Tölulegur mælikvarði sýnir að heildarvirðiskeðja sjávarútvegsins nemur 27% af landsframleiðslu og af útflutningstekjum vöru nemur hlutur sjávarútvegs 42%, hvorki meira né minna. Ég hef að undanförnu heimsótt sjávarútvegsfyrirtæki víða um land. Það sem kemur á óvart er að mörg hver eru hátæknifyrirtæki þar sem afli er gernýttur, jafnvel til hluta sem maður tengir ekki sérstaklega við fiskvinnslu. Hver hefði til dæmis trúað því fyrir nokkrum árum að búin væri til gervihúð fyrir mannfólkið úr fiskroði á Ísafirði? Þá má geta þess að á Íslandi eru starfandi í það minnsta 60 tæknifyrirtæki sem þjóna haftengdri starfsemi á einn eða annan hátt og mörg þeirra flokkast sem hátæknifyrirtæki. Nú er hafin vinna við að kortleggja hvernig álagningu veiðigjalds, „auðlindagjalds“, verði best háttað og einnig endurskoðun á fiskveiðistjórnunarkerfinu. Ég vonast til að við getum rætt saman af skynsemi og með virðingu fyrir þessari merku atvinnugrein, þar sem fjölmörg tækifæri liggja svo víða. Og ekki síður með virðingu fyrir samfélaginu sem með réttu vill fá að vera þátttakandi þegar kemur að stefnumótun og því að njóta afraksturs okkar mikilvægu auðlindar. Í þessari fyrri grein minni af tveimur langar mig að ræða veiðigjöldin en gera vinnu við endurskoðun fiskveiðistjórnunarkerfisins að umfjöllunarefni í þeirri næstu.Hverjir þurfa að sættast? Að ná sátt um sjávarútveginn er eitthvað sem flestir hafa heyrt getið um. Um hvað á sú sátt að snúast? Hverjir þurfa að sættast við hverja? Eru útgerðarmenn á móti öllum, eða allir á móti þeim? Landsbyggð á móti höfuðborgarsvæðinu? Stjórn á móti stjórnarandstöðu? Svarið er ekki einhlítt. Útgangspunktur minn er sá að þjóðin sem eigandi auðlindarinnar fái sem mest út úr henni, með sanngjörnum og sjálfbærum hætti. Að þjóðin sé sátt við arðinn sem af auðlindinni kemur og þeir sem í sjósókn og vinnslu standa séu einnig sáttir við það sem þeir bera úr býtum. Allir útgerðarmenn sem ég hef hitt á undanförnum vikum eru tilbúnir að greiða veiðigjöld. Það er mitt mat að gjöldin eigi að standa undir rekstri stofnana sjávarútvegsins, endurspegla afkomu útgerðarinnar og skila þjóðinni ávinningi fyrir þann einstaka rétt að fá að nýta auðlindina. Við verðum að slá því föstu að ef hagnaðurinn er mikill er eðlilegt að gjöldin séu hærri. En jafnframt að vera tilbúin til þess að horfa á að hagnaður stóru fyrirtækjanna sumra er ekki eingöngu vegna veiða og vinnslu heldur afleiddrar starfsemi; til dæmis fiskeldis og starfsemi erlendis. Við verðum að hafa í huga að gjaldið má ekki svipta sjávarútvegsfyrirtækin þeim mikilvæga drifkrafti sem þau búa yfir og gagnast atvinnulífinu öllu. Þau gegna mikilvægu hlutverki í byggðum landsins, sem vinnuveitendur og við uppbyggingu nærsamfélagsins.Yrkja einstaka auðlind Það er lítið rætt hvað fyrirtæki á einstökum stöðum hafa lagt til síns byggðalags, sem oft og tíðum er æði mikið. Einnig hvað nýsköpun innan sjávarútvegsfyrirtækjanna hefur skotið stoðum undir verðmæt sprotafyrirtæki sem sum hver hafa vaxið upp í öflug útflutningsfyrirtæki. Hvað mörg sjávarútvegsfyrirtækja verja fjármunum til rannsókna og eiga í öflugu samstarfi við háskóla, fé sem kemur innan frá en ekki úr ríkisrekstrinum. Þetta geta fyrirtækin í krafti stöðu sinnar og góðrar afkomu og þeim ber skylda til að leggja lóð á vogarskálar samfélagsins. Þau yrkja einstaka auðlind í eigu íslensku þjóðarinnar og fyrir það ber að greiða eðlilegt og sanngjarnt gjald. Þeim ber einnig að umgangast auðlindina þannig að eigendur hennar hafi af henni sem mestan arð; það er þeirra hagur, það er allra hagur. Þau þurfa að leitast við að skapa sem flestum atvinnu og í vel reknu fyrirtæki ber að greiða sómasamleg laun og bjóða upp á tækifæri til starfsþróunar. Og almenningur og stjórnvöld þurfa samhliða þessu að viðurkenna að nægir fjármunir verði eftir hjá fyrirtækjunum sem gera þeim kleift að uppfylla þetta hlutverk sitt. Þá þarf einnig að horfast í augu við það að samfélagsleg þátttaka sjávarútvegsfyrirtækja er meiri á landsbyggðinni þar sem þau gegna oft lykilhlutverki; eru hornsteinn í héraði. Ekki má draga úr möguleikum þeirra þar til að þau geti sem best þjónað sínu hlutverki sem atvinnurekendur og stuðlað að almennri velsæld og þróun samfélaga. Á þessum grunni langar mig að skipuleggja vinnu og umræður um hvernig veiðigjöld komi okkur öllum til góða, hvort sem við erum til sjávar eða sveitar, í borg eða bæ.
Skoðun Verða rangfærslur að sannleika, ef þær eru endurteknar nógu oft!? Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Forseti ÍSÍ hvattur til að hefja tiltektina í eigin starfsemi Sigurður G. Guðjónsson skrifar
Skoðun Það er víst hægt að semja um aðildarskilmála! Mörg dæmi sanna það! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Orðatónar: Aukinn orðaforði og lesskilningur barna með íslenskri tónlist Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar