Bakþankar

Þegar lífið merkir hálfvita

Jón Sigurður Eyjólfsson skrifar
Ég varð óttasleginn þegar ég mætti augnaráði hans í anddyrinu. Sársaukinn af þungri niðurlægingu og nauð skein úr augum hans eins og vítiseldar. Hann var klæddur í gömul og slitin jakkaföt sem gáfust illa í desemberkuldanum. „Ekki geturðu hjálpað mér?“ spurði hann eins og hann væri grátandi þótt tárin væru fyrir löng uppurin.

Þettavar á menningarsetri í Aþenu þar sem ég vann um þessar mundir. Hann sagðist vera lögfræðingur frá Albaníu og svæfi nú ásamt konu sinni og tveimur börnum á lestarstöðinni í Ómónia en þangað hætti ég mér ekki eftir sólsetur. Fór hann ekki tómhentur af þessum fundi.

Á vordögum kemur þessi maður aftur á menningarsetrið, pantar sér kaffi en segir svo: „Manstu ekki eftir mér?“ eins og Egill Ólafsson gerði mörgum árum síðar. Ég kom honum ekki strax fyrir mig því hugur minn hafði geymt hann í hólfinu sem á stóð „albanskir flóttamenn“. En þarna var hreint enginn albanskur flóttamaður á ferðinni. Stolt og ánægja skein úr augunum. Það var hins vegar ýmislegt sem benti til þess að ég væri með handónýtt flokkunarkerfi í kollinum.

Oft sjáum við í sjónvarpinu fólk sem er á neðsta þrepi niðurlægingar. Til dæmis líður varla sá dagur að ekki sé verið að bjarga fólki frá drukknun sem reynir að gera sér leið hingað til Spánar frá Afríku. Tilhneigingin er að horfa á fólkið í fréttunum og setja það svo í hugarfylgsni merkt „flóttamenn frá Afríku“. Málið er afgreitt með því að stinga þessum tíðindum í hólfið merkt: „Svona er heimurinn“.

Þessi hugsunarháttur er kannski hagnýtur á skrifstofunni en hrein heimska í mannhafinu. Eða hverskonar hugarheim eru menn að búa sér þegar þeir dæma fólk aðeins af einu erfiðu augnabliki úr lífi þess? Jesús væri þá í hólfinu „niðurlægðir fangar“, Eric Clapton væri undir „fyllibyttum“ og Ödipus væri í hólfinu „óhóflega miklir mömmudrengir“ eða „masókistar“ enda stakk hann úr sér augun.

Eina skiptið sem þessari flokkunaraðferð er beitt réttilega í mannhafinu, er þegar lífið sjálft tekur fólk sem hugsar með þessum hætti og fleygir því eins og ónýtu nefndaráliti í skúffu merkta hálfvitum.






×