Fjárfestingarumhverfið ræður miklu um afnám hafta Óli Kristján Ármannsson skrifar 14. maí 2014 07:00 Þjóðir heims beita ólíkum leiðum í kapphlaupinu um að laða að fjárfestingu. Þannig eru hömlur á vegi beinnar erlendrar fjárfestingar til dæmis örlítið meiri í Kanada en hér á landi, en þar vestra er um leið beitt sérstökum efnahagslegum hvötum til að laða þangað fjárfestingu, svo sem með niðurgreiddri aðstöðu fyrir sprotafyrirtæki, stuðningi við sérfræðiklasa og skattaafslætti. Nordicphotos/GETTY Hversu farsælt afnám gjaldeyrishafta verður hér á endanum ræðst að stórum hluta af því hversu aðlagandi verður hægt að gera fjárfestingarumhverfið. Þetta kemur fram í nýútkomnu sjónarmiði sérfræðinga Viðskiptaráðs Ísland. Tölur Efnahags- og framfarastofnunarinnar (OECD) sýna hins vegar að af aðildarríkjum stofnunarinnar er Ísland í fjórða sæti þegar kemur að hömlum í vegi beinnar erlendrar fjárfestingar. Mestar eru þær á Nýja Sjálandi, en þar á eftir koma Mexíkó og Kanada. Viðskiptaráð áréttar hins vegar að höftin séu stærsta hindrunin í vegi efnahagsframfara hér á landi og að fórnarkostnaður vegna þeirra nemi tugum milljarða á ári hverju. Stóra áskorunin við afnám þeirra sé svo „snjóhengjan“ svokallaða, eða það óþolinmóða fjármagn sem færist úr landi um leið og færi gefst. „Líklegt er að afnám hafta muni leiða til tímabundins ójafnvægis í íslensku efnahagslífi á meðan þetta fjármagn leitar út,“ segir í riti Viðskiptaráðs.Mótlæti eða meðbyr Draga megi úr neikvæðum áhrifum með því að bæta fjárfestingarskilyrði hér innanlands. Við það myndi draga úr flótta fjármagns úr landi um leið og innflæði myndi aukast. „Í ofanálag myndi veikara gengi krónunnar og góðar hagvaxtarhorfur auka hvata fyrir erlenda aðila tila þess að færa fjármagn til Íslands og vinna þannig gegn ójafnvæginu.“ Skoðun ráðsins er að ráðst þurfi þegar í nauðsynlegar umbætur til að auðvelda afnám hafta þegar þar að komi. Í riti Viðskiptaráðs eru teiknaðar upp tvær sviðsmyndir sem landið gæti staðið frammi fyrir við afnám gjaldeyrishafta. Í annari nýtur afnámið meðbyrs eftir að opnað hafi verið á erlenda fjárfestingu og fjárfestingarumhverfi eflt. Er þá talið að nokkur hluti snjóhengjunnar leiti samstundis út, en talsverður hluti fjármagnsins verði eftir vegna væntinga um góða arsemi og fjölgun fjárfestingarkosta. Gengi krónunnar lækki þó til skemmri tíma vegna útflæðis óþolinmóðra skammtímafjárfesta. Til að bregðast við því hækki seðlabankinn vexti til að vinna gegn tímabundinni gengisveikingu og verðbólgu. Um leið leiti erlent fjármagn inn í lanndið og innlent leiti síður úr landi þar sem raungegni krónunnar sér tímabundið lágt og góðir innlendir fjárfestingarkostir í boði. „Sterkt innflæði erlends fjármagns styður við vöxt hagkerfisins og skapar skilyrði fyrir jafnvægi á gjaldeyrisflæði til lengri tíma,“ segir í álitinu um þessa sviðsmynd.Verðbólga eykst alltaf Á móti kemur svo að verði höft afnumin í umhverfi mótlætis, þar sem hindranir eru áfram á erlendri fjárfestingu og fjárfestingarumhverfi slakt, þá komi stór hluti snjóhengjunnar til með að leita samstundis úr landi, þrátt fyrir lágt gengi, meðal annars vegna skorts á álitlegum fjárfestingarkostum hér á landi. Þá muni gengi krónunnar lækka umtalsvert og verðbólga aukast, Seðlabankinn hækki vexti til að vinna gegn bæði gengisfalli og verðbólgu, en erlent fjármagn skili sér ekki til landsins þrátt fyrir hátt vaxtastig. Skortur á fjármagni og hátt vaxtarstig dragi svo í þessari sviðsmynd úr þrótti íslensks efnahagslífs, sem ekki komi til með að framleiða nægilega mikið til þess að standa við erlendar skuldbindingar. Í riti sínu vísar Viðskiptaráðs til nýrra talna OECD sem sýni að Ísland sé meðal þeirra ríkja sem búa við hvað mestar hindranir á vegi erlendrar fjárfestingar. Mælikvarði OECD er frá núll og upp í einn, þar sem núll merkir algjört frelsi og einn fullkomnar hömlur á beina erlenda fjárfestingu. Einkunnin er svo fundin út með mælingu á þremur þáttum. Fyrst er eignarhald, þar sem horft er til takmarkana á eignarhaldi útlendinga í innlendum fyrirtækjum. Hér á landi eru margvíslegar takmarkanir, svo sem í sjávarútvegi, órkuvinnslu, flugrekstri, auk eignarhalds jarða og fasteigna. Þátturinn vegur 34 prósent í einkunn Íslands. Þá er horft til skimunar, það er hvort tilkynna þurfi stjórnvöldum um erlenda fjárfestingu og hversu víðtæk slík tilkynningaskylda er. Skimun vegur 6,0 prósent í einkunn landsins þar sem hér eru kvaðir um að tilkynna skuli allar erlendar fjárfestingar til viðkomandi ráðuneytist og vegna tilvistar nefndar um erlenda fjárfestingu, sem gripið geti inn í fjárfestingarverkefni.Ísland sker sig verulega úr Þriðji þátturinn er svo stjórnun og rekstur og vegur hann 60 prósent í einkunn Íslands. Þar koma til áhrif af gagnvæmniskröfu um stofnun útibúa erlendra fyrirtækja á Íslandi og vegna takmarkana á eignarhaldi á jörðum í viðskiptatilgagni. Hér er erlendum ríkisborgurum óheimilt að kaupa jarðir, hvort sem er í atvinnutilgangi eða til einkanota nema með undanþágu í alþjóðasamningum sem Ísland hafi undirritað, svo sem EES. Fram kemur að Ísland skeri sig verulega úr þegar komi að takmörkunum á stjórnun og rekstri fyrirtækja. Mælist Viðskiptaráð til þess að hér verði lögð áhersla á fjölgun alþjóðasamninga, svo sem vegna fríverslunar, tvísköttunar og verndar fjárfestinga. „Stjórnvöld móti skýra opinbera stefnu um beina erlenda fjárfestingu og dragi úr hömlum á fjárfestingu í auðlindatengdum greinum,“ segir í ritinu og stungið upp á að alþjóðlega viðurkennt fyrirtæki verði fengið til að gera úttekt á íslensku skattkerfi og skattframkvæmd út frá sjónarhóli fjárfesta, skattkerfið verði einfaldað og í því aukinn fyrirsjáanleiki. Þá er kallað eftir því að stjórnmálamenn viðhafi málefnalega og yfirvegaða umræðu um erlenda fjárfestingu.Endurtekur sagan sig? Viðskiptaráð Íslands bendir á að hrein erlend staða þjóðarbúsins sé svipuð og þegar byrjað var að rýmka um gjaldeyrishöftin 1990. Núna þurfi þó að taka tillit til þess að neikvæð erlend staða þjóðarbúsins sé að hluta mynduð af kvikari eignum. Eigi sagan að geta endurtekið sig og fjármagnsflæði náð jafnvægi sé grundvallaratriði að byggja hér undir fjárfestingarumhverfið. Fréttaskýringar Mest lesið „Enginn kvartað yfir því þegar ég hef skúrað“ Atvinnulíf Frestun sölu Íslandsbanka jákvæð fyrir markaðinn Viðskipti innlent Óljóst hvort breytingarnar bjargi rekstri Play Viðskipti innlent Kormákur og Skjöldur flytja í Brynjuhúsið eftir algjöra yfirhalningu Viðskipti innlent Play í frjálsu falli Viðskipti innlent Ekki trompast við fólk í vinnu eða á fundum Atvinnulíf Hagkaup hættir sölu á Sodastream í kjölfar mótmæla Viðskipti innlent „Síðan kemur í ljós að við erum í gjörólíkum störfum“ Atvinnulíf Sölunni slegið á frest Viðskipti innlent „Opinberi geirinn er að breytast og þar þarf mikinn fjölda verkefnastjóra“ Atvinnulíf Fleiri fréttir Frestun sölu Íslandsbanka jákvæð fyrir markaðinn Sölunni slegið á frest Kormákur og Skjöldur flytja í Brynjuhúsið eftir algjöra yfirhalningu Play í frjálsu falli Semja við flugfélög í Færeyjum og á Grænlandi Hagkaup hættir sölu á Sodastream í kjölfar mótmæla Frigus fór fýluferð í Landsrétt Óljóst hvort breytingarnar bjargi rekstri Play Úlfur Þór til Firma lögmanna Eins og AirBnb og Uber en fyrir tónlistarkennslu Tvískiptur fasteignamarkaður og hækkandi vaxtabyrði „Play verður áfram íslenskt“ Sækja um leyfi á Möltu Herdís hefði frekar viljað halda vöxtum óbreyttum Hér og nú fjölgar starfsmönnum Samið um 800 íbúðir á Ásbrú Allsherjarinnköllun á krabbameinsvaldandi leikföngum Rotovia kaupir mexíkóskt fyrirtæki Íbúðaverð lækkar í fyrsta sinn frá janúar Sannfærður um að niðurstaðan verði Lyfjavali í hag Hagkerfið nái andanum og spá um tveggja prósenta hagvexti næstu ár Bein útsending: Ný þjóðhags- og verðbólguspá Landsbankans Hefur lokið störfum hjá Viðreisn en vill vera á lista Ráðist í athugun hjá Skel vegna meintrar markaðsskiptingar Icelandair í samstarf við þjóðarflugfélag Portúgals Nýir eigendur Skagans stefna á að hefja starfsemi í nóvember Segir aðför Eflingar með ólíkindum Áfram engar loðnuveiðar Rekstrarfélag Ítalíu á Frakkastíg gjaldþrota Segja fullyrðingar borgarfulltrúa um Carbfix ekki standast Sjá meira
Hversu farsælt afnám gjaldeyrishafta verður hér á endanum ræðst að stórum hluta af því hversu aðlagandi verður hægt að gera fjárfestingarumhverfið. Þetta kemur fram í nýútkomnu sjónarmiði sérfræðinga Viðskiptaráðs Ísland. Tölur Efnahags- og framfarastofnunarinnar (OECD) sýna hins vegar að af aðildarríkjum stofnunarinnar er Ísland í fjórða sæti þegar kemur að hömlum í vegi beinnar erlendrar fjárfestingar. Mestar eru þær á Nýja Sjálandi, en þar á eftir koma Mexíkó og Kanada. Viðskiptaráð áréttar hins vegar að höftin séu stærsta hindrunin í vegi efnahagsframfara hér á landi og að fórnarkostnaður vegna þeirra nemi tugum milljarða á ári hverju. Stóra áskorunin við afnám þeirra sé svo „snjóhengjan“ svokallaða, eða það óþolinmóða fjármagn sem færist úr landi um leið og færi gefst. „Líklegt er að afnám hafta muni leiða til tímabundins ójafnvægis í íslensku efnahagslífi á meðan þetta fjármagn leitar út,“ segir í riti Viðskiptaráðs.Mótlæti eða meðbyr Draga megi úr neikvæðum áhrifum með því að bæta fjárfestingarskilyrði hér innanlands. Við það myndi draga úr flótta fjármagns úr landi um leið og innflæði myndi aukast. „Í ofanálag myndi veikara gengi krónunnar og góðar hagvaxtarhorfur auka hvata fyrir erlenda aðila tila þess að færa fjármagn til Íslands og vinna þannig gegn ójafnvæginu.“ Skoðun ráðsins er að ráðst þurfi þegar í nauðsynlegar umbætur til að auðvelda afnám hafta þegar þar að komi. Í riti Viðskiptaráðs eru teiknaðar upp tvær sviðsmyndir sem landið gæti staðið frammi fyrir við afnám gjaldeyrishafta. Í annari nýtur afnámið meðbyrs eftir að opnað hafi verið á erlenda fjárfestingu og fjárfestingarumhverfi eflt. Er þá talið að nokkur hluti snjóhengjunnar leiti samstundis út, en talsverður hluti fjármagnsins verði eftir vegna væntinga um góða arsemi og fjölgun fjárfestingarkosta. Gengi krónunnar lækki þó til skemmri tíma vegna útflæðis óþolinmóðra skammtímafjárfesta. Til að bregðast við því hækki seðlabankinn vexti til að vinna gegn tímabundinni gengisveikingu og verðbólgu. Um leið leiti erlent fjármagn inn í lanndið og innlent leiti síður úr landi þar sem raungegni krónunnar sér tímabundið lágt og góðir innlendir fjárfestingarkostir í boði. „Sterkt innflæði erlends fjármagns styður við vöxt hagkerfisins og skapar skilyrði fyrir jafnvægi á gjaldeyrisflæði til lengri tíma,“ segir í álitinu um þessa sviðsmynd.Verðbólga eykst alltaf Á móti kemur svo að verði höft afnumin í umhverfi mótlætis, þar sem hindranir eru áfram á erlendri fjárfestingu og fjárfestingarumhverfi slakt, þá komi stór hluti snjóhengjunnar til með að leita samstundis úr landi, þrátt fyrir lágt gengi, meðal annars vegna skorts á álitlegum fjárfestingarkostum hér á landi. Þá muni gengi krónunnar lækka umtalsvert og verðbólga aukast, Seðlabankinn hækki vexti til að vinna gegn bæði gengisfalli og verðbólgu, en erlent fjármagn skili sér ekki til landsins þrátt fyrir hátt vaxtastig. Skortur á fjármagni og hátt vaxtarstig dragi svo í þessari sviðsmynd úr þrótti íslensks efnahagslífs, sem ekki komi til með að framleiða nægilega mikið til þess að standa við erlendar skuldbindingar. Í riti sínu vísar Viðskiptaráðs til nýrra talna OECD sem sýni að Ísland sé meðal þeirra ríkja sem búa við hvað mestar hindranir á vegi erlendrar fjárfestingar. Mælikvarði OECD er frá núll og upp í einn, þar sem núll merkir algjört frelsi og einn fullkomnar hömlur á beina erlenda fjárfestingu. Einkunnin er svo fundin út með mælingu á þremur þáttum. Fyrst er eignarhald, þar sem horft er til takmarkana á eignarhaldi útlendinga í innlendum fyrirtækjum. Hér á landi eru margvíslegar takmarkanir, svo sem í sjávarútvegi, órkuvinnslu, flugrekstri, auk eignarhalds jarða og fasteigna. Þátturinn vegur 34 prósent í einkunn Íslands. Þá er horft til skimunar, það er hvort tilkynna þurfi stjórnvöldum um erlenda fjárfestingu og hversu víðtæk slík tilkynningaskylda er. Skimun vegur 6,0 prósent í einkunn landsins þar sem hér eru kvaðir um að tilkynna skuli allar erlendar fjárfestingar til viðkomandi ráðuneytist og vegna tilvistar nefndar um erlenda fjárfestingu, sem gripið geti inn í fjárfestingarverkefni.Ísland sker sig verulega úr Þriðji þátturinn er svo stjórnun og rekstur og vegur hann 60 prósent í einkunn Íslands. Þar koma til áhrif af gagnvæmniskröfu um stofnun útibúa erlendra fyrirtækja á Íslandi og vegna takmarkana á eignarhaldi á jörðum í viðskiptatilgagni. Hér er erlendum ríkisborgurum óheimilt að kaupa jarðir, hvort sem er í atvinnutilgangi eða til einkanota nema með undanþágu í alþjóðasamningum sem Ísland hafi undirritað, svo sem EES. Fram kemur að Ísland skeri sig verulega úr þegar komi að takmörkunum á stjórnun og rekstri fyrirtækja. Mælist Viðskiptaráð til þess að hér verði lögð áhersla á fjölgun alþjóðasamninga, svo sem vegna fríverslunar, tvísköttunar og verndar fjárfestinga. „Stjórnvöld móti skýra opinbera stefnu um beina erlenda fjárfestingu og dragi úr hömlum á fjárfestingu í auðlindatengdum greinum,“ segir í ritinu og stungið upp á að alþjóðlega viðurkennt fyrirtæki verði fengið til að gera úttekt á íslensku skattkerfi og skattframkvæmd út frá sjónarhóli fjárfesta, skattkerfið verði einfaldað og í því aukinn fyrirsjáanleiki. Þá er kallað eftir því að stjórnmálamenn viðhafi málefnalega og yfirvegaða umræðu um erlenda fjárfestingu.Endurtekur sagan sig? Viðskiptaráð Íslands bendir á að hrein erlend staða þjóðarbúsins sé svipuð og þegar byrjað var að rýmka um gjaldeyrishöftin 1990. Núna þurfi þó að taka tillit til þess að neikvæð erlend staða þjóðarbúsins sé að hluta mynduð af kvikari eignum. Eigi sagan að geta endurtekið sig og fjármagnsflæði náð jafnvægi sé grundvallaratriði að byggja hér undir fjárfestingarumhverfið.
Fréttaskýringar Mest lesið „Enginn kvartað yfir því þegar ég hef skúrað“ Atvinnulíf Frestun sölu Íslandsbanka jákvæð fyrir markaðinn Viðskipti innlent Óljóst hvort breytingarnar bjargi rekstri Play Viðskipti innlent Kormákur og Skjöldur flytja í Brynjuhúsið eftir algjöra yfirhalningu Viðskipti innlent Play í frjálsu falli Viðskipti innlent Ekki trompast við fólk í vinnu eða á fundum Atvinnulíf Hagkaup hættir sölu á Sodastream í kjölfar mótmæla Viðskipti innlent „Síðan kemur í ljós að við erum í gjörólíkum störfum“ Atvinnulíf Sölunni slegið á frest Viðskipti innlent „Opinberi geirinn er að breytast og þar þarf mikinn fjölda verkefnastjóra“ Atvinnulíf Fleiri fréttir Frestun sölu Íslandsbanka jákvæð fyrir markaðinn Sölunni slegið á frest Kormákur og Skjöldur flytja í Brynjuhúsið eftir algjöra yfirhalningu Play í frjálsu falli Semja við flugfélög í Færeyjum og á Grænlandi Hagkaup hættir sölu á Sodastream í kjölfar mótmæla Frigus fór fýluferð í Landsrétt Óljóst hvort breytingarnar bjargi rekstri Play Úlfur Þór til Firma lögmanna Eins og AirBnb og Uber en fyrir tónlistarkennslu Tvískiptur fasteignamarkaður og hækkandi vaxtabyrði „Play verður áfram íslenskt“ Sækja um leyfi á Möltu Herdís hefði frekar viljað halda vöxtum óbreyttum Hér og nú fjölgar starfsmönnum Samið um 800 íbúðir á Ásbrú Allsherjarinnköllun á krabbameinsvaldandi leikföngum Rotovia kaupir mexíkóskt fyrirtæki Íbúðaverð lækkar í fyrsta sinn frá janúar Sannfærður um að niðurstaðan verði Lyfjavali í hag Hagkerfið nái andanum og spá um tveggja prósenta hagvexti næstu ár Bein útsending: Ný þjóðhags- og verðbólguspá Landsbankans Hefur lokið störfum hjá Viðreisn en vill vera á lista Ráðist í athugun hjá Skel vegna meintrar markaðsskiptingar Icelandair í samstarf við þjóðarflugfélag Portúgals Nýir eigendur Skagans stefna á að hefja starfsemi í nóvember Segir aðför Eflingar með ólíkindum Áfram engar loðnuveiðar Rekstrarfélag Ítalíu á Frakkastíg gjaldþrota Segja fullyrðingar borgarfulltrúa um Carbfix ekki standast Sjá meira