Tvíelfdist við mótlæti

Mér fannst alltaf töff og spennandi að vera ljósmyndari. Mig langaði að vinna við tísku því það var svo töff,” segir Sigríður Ólafsdóttir, sem flestir þekkja betur sem Sissu ljósmyndara, hlæjandi.

Sissa er fædd og uppalin í Vesturbæ Reykjavíkur og hefur alla tíð verið „miðbæjarrotta“. Hún er lærður þroskaþjálfi, starf sem hún hafði verið að vinna við síðan hún var unglingur.

„Ég var kringum 15-16 ára aldurinn þegar ég byrjaði að vinna sem þroskaþjálfi og vann á Skálatúnsheimilinu í mörg ár. Eftir útskrift fór ég á unglingaheimilið í Kópavogi og þar fannst mér æðislegt að vinna. Svo fékk ég bara nóg. Ég var orðin þreytt á að takast á við vandamál annarra allan daginn og langaði að breyta til. Ég vildi byrja að skapa og ljósmyndun varð fyrir valinu,” segir Sissa en hún viðurkennir að það hafi verið heljarinnar u-beygja í lífinu.

Margir höfðu efasemdir um þessa breytingu á sínum tíma en ljósmyndun var þá ekki algeng starfsgrein á Íslandi.

„Það voru margir sem sögðu mér að ég gæti aldrei unnið sem ljósmyndari, að það væri ekki hægt að læra að vera ljósmyndari því það væru meðfæddir hæfileikar. Sem er bölvuð vitleysa. Auðvitað er hægt að læra að verða ljósmyndari eins og hvert annað starf sem lærist. Það er auðvitað kostur að vera með eitthvað í sér, smá tilfinningu fyrir hlutunum. Ég hef alltaf haft það. Ég ætlaði fyrst að fara í innanhúsarkitektúr en því fylgir svo mikil stærðfræði og ég er skelfileg í henni.”

Talaði sig inn í skólann

Sissa ákvað að fara út að læra ljósmyndun enda ekki mikið um menntun í þeim geira í boði á Íslandi á þessum tíma. Brooks Institute í Santa Barbara varð fyrir valinu. Fínn skóli með himinháum skólagjöldum sem Sissa lét þó ekki á sig fá.

„Ameríka varð fyrir valinu. Pabbi bjó í Palo Alto og mig langaði flytja mig nær honum. Ég gerði mér ekki alveg grein fyrir fjarlægðinni þá en frá pabba til Santa Barbara var um átta tíma keyrsla. Þannig að maður er ekki mikið að flakka á milli. Ég er mjög ánægð að hafa valið þennan stað þó að skólinn hafi kannski verið of ferkantaður fyrir minn smekk, tæknilegur og ekki beint skapandi. Ég kynntist samt frábæru fólki og þetta var frábær staður að búa á. Svo fann ég svona minn stað í ljósmyndum enda skiptir það mestu í svona skapandi námi að vinna, gera, læra af mistökum og halda áfram,“ segir Sissa sem var 27 ára þegar hún byrjaði í náminu, þá ófrísk og einstæð. 

„Þetta þótti svolítið svakalegt á sínum tíma og á þessum stað. Ég fékk oft símhringingar þar sem fólk var að spyrja mig út í það hvernig ég gæti þetta og fá ráðleggingar. Mér var meira að segja ráðlagt að ljúga og segja að maðurinn minn væri í hernum. Það þótti ekki passa saman, einstæð móðir í Brooks, þessum fína skóla. Ég gerði það samt ekki,“ rifjar hún upp, létt í bragði. Sissa var harðákveðin að fara í þetta nám og þegar hún féll í hinu alræmda TOEFL-prófi, sem er skylda hjá mörgum erlendum skólum fyrir inngöngu, lét hún ekki deigan síga. 

„Ég er skelfilega lesblind og sérstaklega þegar þetta snýst um hraða eins og í þessu prófi. Svo ég tók það aftur en þá var skólinn byrjaður og ég spurði bara hvort ég mætti ekki koma út og byrja því mér hafi gengið svo vel í prófinu. Þannig að þegar niðurstöðurnar úr seinna prófinu komu sem sýndu að ég hafði fallið aftur komu kennararnir mér til varnar enda gat ég alveg talað og skilið ensku og ég fékk að halda áfram. Það er þessi lesblinda sem hrjáir svo marga sem eru í skapandi greinum, ég get næstum bent á þá nemendur sem eru hjá mér og þjást af lesblindu.“

Kraftaverkabarnið

Eflaust hefðu margar einstæðar, nýbakaðar mæður ekki lagt í þetta ferðalag. Fyrir Sissu var það samt aldrei spurning. 

„Það var búið að segja við mig að ég gæti ekki eignast börn og ég trúði því. Ég hafði fengið stíflur í eggjastokkana og einhver læknir sagði ófrjósemi vera afleiðingu af því. Eftir að ég komst inn í Brooks fékk ég að vita að ég væri ófrísk og ég hugsaði að ég gæti ekki eytt þessu kraftaverkabarni og hélt áfram. Mig langaði í bæði, móðurhlutverkið og ljósmyndunina. Margir höfðu ekki trú á að ég gæti látið þetta ganga upp og reyndu að fá mig ofan af þessu en það fékk mig til að vilja þetta enn þá meira og vera harðákveðnari í að geta þetta.“

Sissa segir þessa hugsun hafa einkennt sitt líf, að hún tvíeflist við mótlæti og trúir því að allir geta gert það sem þeir vilja. „Ég sé eitthvað fjall og efst á toppnum er takmarkið, í þessu tilfelli skírteinið, og ég bara ákvað að ég skyldi komast þangað. Ég trúi því að allt sé hægt ef maður vill það, maður kemst á toppinn. Stundum tekur það lengri tíma en maður ætlar sér og stundum þarf maður að fara einhverja krókaleið en ef maður gefst ekki upp hefst það á endanum.“

Erla Hlín, eldri dóttir Sissu, fæddist 1987 og bjuggu þær mæðgur saman í Kaliforníu á meðan á námi Sissu stóð. Seinasta árið í náminu, þremur árum seinna, varð hún svo aftur ólétt, af yngri dóttur sinni Tinnu Emperu, sem var fimm daga þegar Sissa útskrifaðist. Sissa flutti þá heim með ljósmyndaskírteinið og tvær litlar stelpur í farteskinu. 

„Pabbi Tinnu kom hingað með mér heim en var farinn sex mánuðum seinna. Sambandið var löngu búið en ég hélt í einhverja fjölskylduímynd sem mig langaði í enda búin að prufa að vera einstæð. En hann var ekki heppilegur kandídat í þá ímynd, því miður. Upphaflega, þegar ég komst að því að ég var ófrísk af Tinnu ætlaði ég í fóstureyðingu. Kvöldið fyrir dreymdi mig svo Tinnu og að við værum þrjár saman, ég Erla og Tinna og það gekk allt vel. Þá ákvað ég að láta þetta ganga.“

Sissa og dæturnar tvær eru mjög samheldið þríeyki og hafa alltaf verið nánar. Hún er stolt af stelpunum sem eru, eins og móðirin, sjálfstæðar og sterkar. Erla Hlín er verslunarstjóri í Aftur á Laugavegi og Tinna Empera starfar sem sminka og hárgreiðslukona í New York. Þeim vegnar báðum mjög vel.

Elskar að kenna

Eftir að hafa unnið sjálfstætt í mörg ár eftir heimkomuna ákvað Sissa að stofna Ljósmyndaskólann sem hún rekur nú í félagi við fyrrverandi eiginmann sinn, ljósmyndarann Leif Rögnvaldsson.

Hún er skólastjóri og hann framkvæmdastjóri. Aðspurð hvernig það gangi að reka skóla og vinna svona náið með fyrrverandi manni sínum svarar Sissa: 

„Við látum það ganga,“ segir Sissa og hlær. „Ég hef mikla unun af því að kenna og hef eignast fullt af góðum vinum hérna í skólanum, tengist öllum góðum böndum. Ég er samt líka ströng og læt vita ef mér líkar ekki eitthvað. Enda er það ein leið til að kenna fólki. Kenna fólki að taka gagnrýni og gera betur. Það gerir maður ekki með því að klappa fyrir öllu.“

Sissa er einnig lagin við innanhúshönnun og það sést á útliti Ljósmyndaskólans. Sissa og Leifur sáu um að hanna útlitið sem minnir helst á stúdíóloft í New York þar sem búið er að spá í öllum smáatriðum. Það sama á við um skrifstofu Sissu þar sem hún situr í hálfopnu rými umvafin fjölskyldumyndum, póstkortum og upplýstum römmum af öllum stærðum og gerðum. 

„Mér finnst mikilvægt að prenta út myndir sem mér finnst fallegar og hengja upp á vegg svo ég sjái þær alltaf. Maður er ekki alltaf með myndirnar í tölvunni fyrir framan sig og skoðar þær sjaldan sem er sorglegt. Þegar Erla kom heim eftir að hafa verið úti hjá systur sinni í New York gaf ég henni box fullt af myndum sem ég hafði prentað út, allt Instagram- eða Facebook-myndir úr ferðinni sem hún hafði sent mér. Þetta fannst mér hún þurfa að eiga sem minningu.“

Ljósmyndun er list

Blaða-og fréttaljósmyndun hefur aldrei heillað Sissu, sem var einnig fljót að leggja tískudrauminn upp á hillu. Hún kynntist verkum bandaríska ljósmyndarans Sally Mann í náminu og heillaðist. Nú er hún meira í skapandi ljósmyndun, óhefðbundnum fjölskyldu- og barnaljósmyndum. Hún segist sjaldan taka að sér nýja viðskiptavini, er með sína föstu sem núna eru farnir að mæta með barnabarnabörnin. 

Sissa hefur haldið tvær sýningar og stefnir í fleiri, í fyrra hélt hún sýninguna Honesty, sem fjallaði um meðvirkni. 

„Það var eitthvað sem stóð mér nærri. Meðvirkni er eitthvað sem ég hef unnið með lengi sjálf og fannst mjög gott að gera ljósmyndasýningu sem túlkaði það. Ljósmyndun er nefnilega svo sjaldan metin sem list hér heima. Við erum svo eftir á hvað það varðar. Það vill enginn borga pening fyrir ljósmynd sem er sorglegt því ljósmyndun er alveg jafn mikil list og málverk eða grafík,“ segir Sissa sem vinnur nú að næstu sýningu. 

„Mig langar að halda mig í djúpum þemum og er búin að ákveða næstu sýningu þar sem ég tek fyrir kynferðisofbeldi gegn börnum. Það er nefnilega ákveðið vald sem fylgir linsunni, að taka mynd af einhverju og fá fólk inn í einn sal og sjá. Sjá þitt sjónarhorn. Það er magnað og maður verður að nota þetta vald til að varpa ljósi á eitthvað mikilvægt.“