Trúarfordómar og framtíðin Böðvari Jónssyni og Eðvarði T. Jónsyni skrifar 4. maí 2015 13:34 Fólk um allan heim batt miklar og bjartar vonir við árþúsundaskiptin. Fyrirheit æðstu andlegra og veraldlegra leiðtoga mannkyns, til dæmis á vettvangi Sameinuðu þjóðanna, ýttu sannarlega undir vonir um bjartari, friðsamlegri og lífvænlegri heim, þar sem fátækt, hungri og hörmungum viðráðanlegra sjúkdóma yrðu eytt. Þegar skyggnst er um sviðið í dag virðast margar þessara væntinga hafa brugðist og sú bjartsýni og vongleði sem tengdust þessum tímamótum hafa verið ótímabær enda fátt í ræðu og riti sem maður heyrði eða sá á þessum tíma sem gaf hugmynd um hvernig heimsástandið yrði árið 2015. Að þessu sögðu viljum við vekja athygli á opnu bréfi sem ritað var árið 2002 af æðstu stjórnstofnun bahá’í trúarinnar, Allsherjarhúsi réttvísinnar, og stílað til forsvarsmanna og leiðtoga trúarbragða um allan heim. Þessu bréfi var komið til skila með þeim hætti að sumir fengu það sent en öðrum afhentu bahá‘íar það formlega í sínum heimalöndum. Í bréfinu eru trúarleiðtogarnir hvattir til að leggjast á eitt og taka upp þráðinn frá heimsþingi trúarbragðanna 1893 og hefja af alvöru og einlægni það samtrúarlega starf sem þar var talað fyrir á þeim grunni að Guð sé einn og trúin ein og að engin ein trúarbrögð búi yfir öllum sannleikanum. Í lokamálsgrein bréfsins er því lýst til hvers það muni leiða ef trúarleiðtogarnir taki ekki þeirri áskorun sem í bréfinu felst. Þar segir m.a.: „Með hverjum degi sem líður eykst hættan á því að eldar vaxandi trúarfordóma verði að alheimsbáli með afleiðingum sem enginn getur gert sér í hugarlund. Borgaraleg stjórnvöld geta ekki sigrast hjálparlaust á slíkri hættu. Við ættum ekki heldur að lifa í þeirri blekkingu að hvatning til gagnkvæms umburðarlyndis geti slökkt þá haturselda sem kyntir eru undir því yfirskini að þeir séu Guði þóknanlegir. Kreppan gerir kröfu til þess að trúarleiðtogarnir segi skilið við fortíðina með jafn afgerandi hætti og gerðist þegar samfélaginu opnuðust leiðir til að berjast gegn öðrum og jafn eyðileggjandi fordómum kynþátta-, kynferðis- og þjóðernis. Öll réttlæting á beitingu áhrifa í samviskumálum hlýtur að felast í þjónustu við velferð mannkyns. „Velferð mannkyns, friður og öryggi eru óhugsandi nema og þar til eining þess hefur verið tryggilega grundvölluð.“ (Bahá‘u‘lláh). Eldar trúarfordóma leiða hugann að einkennilegri þverstæðu í sögu mannkynsins: annarsvegar hafa trúarbrögðin verið máttugt framfara- og umbótaafl, hinsvegar hafa þau haldið fylgjendum sínum í helgreipum fáfræði, ótta og niðurlægingar. Þau hafa brætt saman þjóðir og ættbálka í samstæðar menningarheildir eins og gerðist á fyrstu öldum íslam og þau hafa einnig verið notuð eins og svipa á bök milljónanna til að viðhalda mannúðarlausu og óskiljanlegu kenningakerfi eins og í rétttrúnaði miðalda. Hvað veldur því að sama fyrirbærið færir mönnunum slíka blessun og leiðir yfir þá þvílíkan ófarnað? Öll fyrirbæri mannlífs og menningar virðast háð sömu vaxtarlögmálum og gilda í ríki náttúrunnar. Trúarbrögð fæðast og meðan frumkraftur þeirra og lífsmagn býr í þeim, vinna þau sitt einstæða verk á manninum og samfélagi hans en hnignunarmerkin hefjast þegar mannasetningar eru settar ofar hinu opinberaða orði — þegar hinir trúuðu bregða sverðum sínum hver gegn öðrum í stað þess að slíðra þau, eins og Kristur bauð. Þegar þessum „vetri" trúarinnar lýkur, hefst tími endurnýjunar og umsköpunar og innsti veigur allra trúarbragða — rétt breytni og kærleikur til Guðs og manna með öllu sem slíkt felur í sér — rís úr öskunni í nýjum búningi og með nýrri skírskotun. Til að skilja þetta þarf hvorki lærðar útskýringar né guðfræðilegar vangaveltur. Eins og öll mikil sannindi er þessi sannleikur einfaldur og auðskilinn vegna þess að hann er hluti af lífinu sjálfu en ekki mannlegri hugarsmíð. Getur verið að eitthvað slíkt sé að gerast í deiglu samtímans? Það var skoðun sagnfræðingsins og söguheimspekingsins ArnoldToynbees. Hann sagði: „Það er opinber skoðun allra æðri trúarbragða, ekki síst hinna semísku, að ljósið sem skín inn um einkagluggann þeirra sé eina raunverulega ljósið og að systurtrúarbrögð þeirra sitji í rökkrinu, ef ekki í svartamyrkri. Sértrúarhópar innan þessara trúarbragða hafa tekið þessa afstöðu hver gegn öðrum og þegar hin ýmsu trúarsamfélög neitaðu þannig að viðurkenna það sem þeim öllum var sameiginlegt, fá hinir vantrúuðu átyllu til að lasta trúna og hina trúuðu... Við verðum að muna, að ef mennirnir nota ekki tækni sína til að tortíma öllu lífi á jörðinni er mannkynið enn að slíta barnsskónum og mun að öllum líkindum lifa áfram um ótaldar árþúsundir. Í ljósi þessa verður öll hreppapólitík í trúarefnum fáránleg. Annaðhvort ganga hin ýmsu trúarbrögð eða kirkjur hver af annarri dauðri ... ellegar mannkynið finnur lausn í trúarlegri einingu.“ Hér er svo sannarlega komið að kjarna málsins. Þróun samtímaviðburða staðfesta þessa sýn hins merka sagnfræðings. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Böðvar Jónsson Eðvarð T. Jónsson Mest lesið ‘Vók’ er djók Alexandra Briem Skoðun Þjóðarmorðið í blokkinni Bjarni Þór Sigurbjörnsson Skoðun Opið bréf til Friðriks Þórs Steven Meyers,Guðrún Elsa Bragadóttir,Ása Helga Hjörleifsdóttir,Brúsi Ólason,Erlendur Sveinsson,Heather Millard Skoðun Eru græn svæði í útrýmingarhættu í Reykjavík? Sigrún Ásta Einarsdóttir Skoðun Breiðholtið er frábært! Gerum betur í umfjöllun og orðræðu Kristín Dögg Kristinsdóttir Skoðun Því miður hefur lítið breyst Áslaug Hulda Jónsdóttir Skoðun Ég hataði rafíþróttir! Þorvaldur Daníelsson Skoðun Skjólveggur af körlum og ungum mönnum Ólafur Elínarson Skoðun Versta sem Ísland gæti gert Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Kattahald Jökull Jörgensen Skoðun Skoðun Skoðun Tæknin hjálpar lesblindum Guðmundur S. Johnsen skrifar Skoðun Tryggja þarf aðkomu sjómanna að fiskveiðiráðgjöfinni Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Opið bréf til Friðriks Þórs Steven Meyers,Guðrún Elsa Bragadóttir,Ása Helga Hjörleifsdóttir,Brúsi Ólason,Erlendur Sveinsson,Heather Millard skrifar Skoðun Skjólveggur af körlum og ungum mönnum Ólafur Elínarson skrifar Skoðun Menntamál eru ekki afgangsstærð Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun ‘Vók’ er djók Alexandra Briem skrifar Skoðun Er friður tálsýn eða verkefni? Inga Daníelsdóttir skrifar Skoðun Kattahald Jökull Jörgensen skrifar Skoðun Framtíðin er rafmögnuð Jóhanna Hlín Auðunsdóttir skrifar Skoðun Ekki biðja um undanþágur heldur krefjast réttar samkvæmt EES-samningnum Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Þjóðarmorðið í blokkinni Bjarni Þór Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Breiðholtið er frábært! Gerum betur í umfjöllun og orðræðu Kristín Dögg Kristinsdóttir skrifar Skoðun Ég hataði rafíþróttir! Þorvaldur Daníelsson skrifar Skoðun Því miður hefur lítið breyst Áslaug Hulda Jónsdóttir skrifar Skoðun Versta sem Ísland gæti gert Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Eru græn svæði í útrýmingarhættu í Reykjavík? Sigrún Ásta Einarsdóttir skrifar Skoðun Efla á forvarnir og setja börn í öndvegi með 5,7 milljarða niðurskurði Grímur Atlason skrifar Skoðun „...ég lærði líka að nota gagnrýna hugsun“ Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Risastór niðurskurður ríkistjórnarinnar er áfall fyrir foreldra og börn í landinu Sigurður Sigurðsson skrifar Skoðun Látið okkur í friði Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Gefðu fimmu! Ágúst Arnar Þráinsson skrifar Skoðun Allar hendur á dekk! Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Engin sátt án sannmælis Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Að finna rétt veiðigjald... Bolli Héðinsson skrifar Skoðun Hvað viltu að samskiptin á vinnustaðnum kosti? Carmen Maja Valencia skrifar Skoðun Stórt inngrip í rekstur íþróttafélaga! Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Börn voga sér inn í afbrotaheim fullorðinna eða er það öfugt? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn verður að snúast um meira en rassgatið á Gunnari Smára Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Og hvað svo? Eyrún Birna Davíðsdóttir skrifar Skoðun Óboðlegt svar um ótæka stjórnsýslu Guðmundur Andri Thorsson skrifar Sjá meira
Fólk um allan heim batt miklar og bjartar vonir við árþúsundaskiptin. Fyrirheit æðstu andlegra og veraldlegra leiðtoga mannkyns, til dæmis á vettvangi Sameinuðu þjóðanna, ýttu sannarlega undir vonir um bjartari, friðsamlegri og lífvænlegri heim, þar sem fátækt, hungri og hörmungum viðráðanlegra sjúkdóma yrðu eytt. Þegar skyggnst er um sviðið í dag virðast margar þessara væntinga hafa brugðist og sú bjartsýni og vongleði sem tengdust þessum tímamótum hafa verið ótímabær enda fátt í ræðu og riti sem maður heyrði eða sá á þessum tíma sem gaf hugmynd um hvernig heimsástandið yrði árið 2015. Að þessu sögðu viljum við vekja athygli á opnu bréfi sem ritað var árið 2002 af æðstu stjórnstofnun bahá’í trúarinnar, Allsherjarhúsi réttvísinnar, og stílað til forsvarsmanna og leiðtoga trúarbragða um allan heim. Þessu bréfi var komið til skila með þeim hætti að sumir fengu það sent en öðrum afhentu bahá‘íar það formlega í sínum heimalöndum. Í bréfinu eru trúarleiðtogarnir hvattir til að leggjast á eitt og taka upp þráðinn frá heimsþingi trúarbragðanna 1893 og hefja af alvöru og einlægni það samtrúarlega starf sem þar var talað fyrir á þeim grunni að Guð sé einn og trúin ein og að engin ein trúarbrögð búi yfir öllum sannleikanum. Í lokamálsgrein bréfsins er því lýst til hvers það muni leiða ef trúarleiðtogarnir taki ekki þeirri áskorun sem í bréfinu felst. Þar segir m.a.: „Með hverjum degi sem líður eykst hættan á því að eldar vaxandi trúarfordóma verði að alheimsbáli með afleiðingum sem enginn getur gert sér í hugarlund. Borgaraleg stjórnvöld geta ekki sigrast hjálparlaust á slíkri hættu. Við ættum ekki heldur að lifa í þeirri blekkingu að hvatning til gagnkvæms umburðarlyndis geti slökkt þá haturselda sem kyntir eru undir því yfirskini að þeir séu Guði þóknanlegir. Kreppan gerir kröfu til þess að trúarleiðtogarnir segi skilið við fortíðina með jafn afgerandi hætti og gerðist þegar samfélaginu opnuðust leiðir til að berjast gegn öðrum og jafn eyðileggjandi fordómum kynþátta-, kynferðis- og þjóðernis. Öll réttlæting á beitingu áhrifa í samviskumálum hlýtur að felast í þjónustu við velferð mannkyns. „Velferð mannkyns, friður og öryggi eru óhugsandi nema og þar til eining þess hefur verið tryggilega grundvölluð.“ (Bahá‘u‘lláh). Eldar trúarfordóma leiða hugann að einkennilegri þverstæðu í sögu mannkynsins: annarsvegar hafa trúarbrögðin verið máttugt framfara- og umbótaafl, hinsvegar hafa þau haldið fylgjendum sínum í helgreipum fáfræði, ótta og niðurlægingar. Þau hafa brætt saman þjóðir og ættbálka í samstæðar menningarheildir eins og gerðist á fyrstu öldum íslam og þau hafa einnig verið notuð eins og svipa á bök milljónanna til að viðhalda mannúðarlausu og óskiljanlegu kenningakerfi eins og í rétttrúnaði miðalda. Hvað veldur því að sama fyrirbærið færir mönnunum slíka blessun og leiðir yfir þá þvílíkan ófarnað? Öll fyrirbæri mannlífs og menningar virðast háð sömu vaxtarlögmálum og gilda í ríki náttúrunnar. Trúarbrögð fæðast og meðan frumkraftur þeirra og lífsmagn býr í þeim, vinna þau sitt einstæða verk á manninum og samfélagi hans en hnignunarmerkin hefjast þegar mannasetningar eru settar ofar hinu opinberaða orði — þegar hinir trúuðu bregða sverðum sínum hver gegn öðrum í stað þess að slíðra þau, eins og Kristur bauð. Þegar þessum „vetri" trúarinnar lýkur, hefst tími endurnýjunar og umsköpunar og innsti veigur allra trúarbragða — rétt breytni og kærleikur til Guðs og manna með öllu sem slíkt felur í sér — rís úr öskunni í nýjum búningi og með nýrri skírskotun. Til að skilja þetta þarf hvorki lærðar útskýringar né guðfræðilegar vangaveltur. Eins og öll mikil sannindi er þessi sannleikur einfaldur og auðskilinn vegna þess að hann er hluti af lífinu sjálfu en ekki mannlegri hugarsmíð. Getur verið að eitthvað slíkt sé að gerast í deiglu samtímans? Það var skoðun sagnfræðingsins og söguheimspekingsins ArnoldToynbees. Hann sagði: „Það er opinber skoðun allra æðri trúarbragða, ekki síst hinna semísku, að ljósið sem skín inn um einkagluggann þeirra sé eina raunverulega ljósið og að systurtrúarbrögð þeirra sitji í rökkrinu, ef ekki í svartamyrkri. Sértrúarhópar innan þessara trúarbragða hafa tekið þessa afstöðu hver gegn öðrum og þegar hin ýmsu trúarsamfélög neitaðu þannig að viðurkenna það sem þeim öllum var sameiginlegt, fá hinir vantrúuðu átyllu til að lasta trúna og hina trúuðu... Við verðum að muna, að ef mennirnir nota ekki tækni sína til að tortíma öllu lífi á jörðinni er mannkynið enn að slíta barnsskónum og mun að öllum líkindum lifa áfram um ótaldar árþúsundir. Í ljósi þessa verður öll hreppapólitík í trúarefnum fáránleg. Annaðhvort ganga hin ýmsu trúarbrögð eða kirkjur hver af annarri dauðri ... ellegar mannkynið finnur lausn í trúarlegri einingu.“ Hér er svo sannarlega komið að kjarna málsins. Þróun samtímaviðburða staðfesta þessa sýn hins merka sagnfræðings.
Opið bréf til Friðriks Þórs Steven Meyers,Guðrún Elsa Bragadóttir,Ása Helga Hjörleifsdóttir,Brúsi Ólason,Erlendur Sveinsson,Heather Millard Skoðun
Skoðun Opið bréf til Friðriks Þórs Steven Meyers,Guðrún Elsa Bragadóttir,Ása Helga Hjörleifsdóttir,Brúsi Ólason,Erlendur Sveinsson,Heather Millard skrifar
Skoðun Ekki biðja um undanþágur heldur krefjast réttar samkvæmt EES-samningnum Erna Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Breiðholtið er frábært! Gerum betur í umfjöllun og orðræðu Kristín Dögg Kristinsdóttir skrifar
Skoðun Efla á forvarnir og setja börn í öndvegi með 5,7 milljarða niðurskurði Grímur Atlason skrifar
Skoðun Risastór niðurskurður ríkistjórnarinnar er áfall fyrir foreldra og börn í landinu Sigurður Sigurðsson skrifar
Skoðun Sósíalistaflokkurinn verður að snúast um meira en rassgatið á Gunnari Smára Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar
Opið bréf til Friðriks Þórs Steven Meyers,Guðrún Elsa Bragadóttir,Ása Helga Hjörleifsdóttir,Brúsi Ólason,Erlendur Sveinsson,Heather Millard Skoðun