Rostungsbeinin frá því löngu fyrir Kristsburð Svavar Hávarðsson skrifar 28. september 2015 07:00 Árný Sveinbjörnsdóttir, jarðfræðingur frá Jarðvísindastofnun, tekur sýni með demantsbor úr skögultönn rostungs sem fannst í Garðafjöru í ágústlok. mynd/hilmar Rannsóknir sem Náttúruminjasafn Íslands leiðir í samstarfi við Jarðvísindastofnun og Líffræðistofu Háskóla Íslands hafa leitt í ljós að nokkrir vel tenntir rostungshausar og stakar rostungstennur sem fundust í Staðarsveit á Snæfellsnesi árið 2008 eru af dýrum sem höfðust við á svæðinu 100 til 200 árum fyrir Kristsburð. Þetta eru sterkustu vísbendingar sem komið hafa fram hingað til um fast aðsetur rostunga við Ísland fyrr á tímum. Rannsóknasamstarfið felur m.a. í sér að varpa ljósi á fornlíffræði rostunga hér við land, útskýra aldur þeirra, jarðsögulega stöðu, líffræði og hugsanleg tengsl við rostungsstofna annars staðar í norðanverðu Atlantshafi. Gagnasafnið sem liggur að hluta til til grundvallar rannsókninni er í vörslu Náttúrufræðistofnunar Íslands og nær til beinaleifa um 50 rostunga sem fundist hafa hér við land á undanförnum 100 árum eða svo, og er elsta sýnið frá árinu 1884.Hilmar J. Malmquist, forstöðumaður NMÍHilmar J. Malmquist, forstöðumaður NMÍ, var ásamt sérfræðingum frá Háskóla Íslands og Árósarháskóla staddur að Ytri-Görðum í Staðarsveit þegar Fréttablaðið náði af honum tali, og var þar við mælingar og sýnatöku úr nýjasta rostungshausnum sem fannst í ágústlok í Garðafjöru – stórri og heillegri hauskúpu með báðum skögultönnum. „Þeir hausar og skögultönn úr fjórða dýrinu voru aldursgreind með C-14 aðferð og voru ekki einasta firnagömul heldur voru öll dýrin álíka gömul, þ.e. 2.100-2.200 ára. Sú staðreynd að dýrin eru þetta gömul og svipuð að aldri og jafnframt fundin á afmörkuðu svæði gefur sterklega til kynna að rostungar hafi haft fast aðsetur hér við land og verið með látur á staðnum löngu fyrir landnámstíð. Afar ólíklegt er að þessir gömlu rostungar tengist skipaskaða við ströndina eftir að land byggðist, eins og ein kenningin sagði til um,“ segir Hilmar. „Þessar rannsóknir eru mikilvægar fyrir skilning okkar á náttúrusögu landsins og hvernig kringumstæður voru hér fyrr á tímum og, ekki síður, geta þær varpað nýju ljósi á menningarsögu þjóðarinnar, m.a. í tengslum við rostungsörnefni og nýtingu rostungsafurða á borð við tennur og húðir.“Styrkir umdeilda kenningu um taflmenn Undirliggjandi aldursgreiningu rostungstannanna er kenning Guðmundar G. Þórarinssonar um að elstu taflmenn heims með nútímaútlit, Lewis-taflmennirnir, séu íslenskir að uppruna. Taflmennirnir fundust árið 1831 á skosku eyjunni Lewis. Þeir eru flestir skornir úr rostungstönn og taldir gerðir á árabilinu 1150 til 1200. Taflmennirnir eru taldir meðal merkustu forngripa í eigu Breska þjóðminjasafnsins. Mest lesið Jökulhlaup hafið úr Mýrdalsjökli og hringveginum lokað Innlent Skökk gangstéttarhella eyðilagði líf Ragnheiðar Innlent Full ástæða til að vara foreldra við Innlent Merki Coolbet fjarlægt eftir símtal fréttamanns Innlent Skipuleggjendur Druslugöngunnar þurftu fljótlega að loka fyrir innsendingar Innlent Fullkomið gagnsæi mikilvægt, greiði fyrir greiða ekki við hæfi Innlent Með veiðistangir en neituðu því að hafa verið að veiða Innlent Útskýrir ummælin um barnlausar kattarkonur Erlent Biðst velvirðingar á myndbirtingunni Innlent Málið óheppilegt og mjög klaufalegt Innlent Fleiri fréttir Jökulhlaup hafið úr Mýrdalsjökli og hringveginum lokað Jökulhlaup virðist hafið úr Mýrdalsjökli Fullkomið gagnsæi mikilvægt, greiði fyrir greiða ekki við hæfi Bílakaup verðandi forseta og Druslugangan Lögreglan búin að finna manninn sem beraði sig Skipuleggjendur Druslugöngunnar þurftu fljótlega að loka fyrir innsendingar Skökk gangstéttarhella eyðilagði líf Ragnheiðar Merki Coolbet fjarlægt eftir símtal fréttamanns Bálhýsi á skógræktarsvæði á Borg í Grímsnesi Biðst velvirðingar á myndbirtingunni Með veiðistangir en neituðu því að hafa verið að veiða Full ástæða til að vara foreldra við Málið óheppilegt og mjög klaufalegt Fíkniefni á samfélagsmiðlum og bílakaup verðandi forseta Ekki verið ætlun þeirra að gera bílakaupin opinber Forstjóri Brimborgar á athyglisverðum gestalista Höllu Kæra Byko vegna límmiða úr sögunni Ármúlinn verði vel nothæfur leikskóli eftir tvær vikur Hnífamaðurinn í Lundi áfram bak við lás og slá „Hann meiddi mig ekki mikið“ Umboðsmaður barna krefst svara um nýtt námsmat Sala á fíkniefnum fari fram fyrir opnum tjöldum Ferðamennirnir lausir úr haldi eftir líkamsárás Sala fíkniefna fyrir opnum tjöldum og stemmning á Húsavík Ný líkön sýna umfang hraunsins Allt í háaloft þegar faðirinn sneri til baka úr veikindaleyfi Óbreyttir bændur í Mýrdalnum hafi ekki efni á malbiki Ragnar Þór kennir Pawel eitt og annað í kennslufræðum Segir málið hið sérkennilegasta og krefst svara Boðar laugardagsbongó Sjá meira
Rannsóknir sem Náttúruminjasafn Íslands leiðir í samstarfi við Jarðvísindastofnun og Líffræðistofu Háskóla Íslands hafa leitt í ljós að nokkrir vel tenntir rostungshausar og stakar rostungstennur sem fundust í Staðarsveit á Snæfellsnesi árið 2008 eru af dýrum sem höfðust við á svæðinu 100 til 200 árum fyrir Kristsburð. Þetta eru sterkustu vísbendingar sem komið hafa fram hingað til um fast aðsetur rostunga við Ísland fyrr á tímum. Rannsóknasamstarfið felur m.a. í sér að varpa ljósi á fornlíffræði rostunga hér við land, útskýra aldur þeirra, jarðsögulega stöðu, líffræði og hugsanleg tengsl við rostungsstofna annars staðar í norðanverðu Atlantshafi. Gagnasafnið sem liggur að hluta til til grundvallar rannsókninni er í vörslu Náttúrufræðistofnunar Íslands og nær til beinaleifa um 50 rostunga sem fundist hafa hér við land á undanförnum 100 árum eða svo, og er elsta sýnið frá árinu 1884.Hilmar J. Malmquist, forstöðumaður NMÍHilmar J. Malmquist, forstöðumaður NMÍ, var ásamt sérfræðingum frá Háskóla Íslands og Árósarháskóla staddur að Ytri-Görðum í Staðarsveit þegar Fréttablaðið náði af honum tali, og var þar við mælingar og sýnatöku úr nýjasta rostungshausnum sem fannst í ágústlok í Garðafjöru – stórri og heillegri hauskúpu með báðum skögultönnum. „Þeir hausar og skögultönn úr fjórða dýrinu voru aldursgreind með C-14 aðferð og voru ekki einasta firnagömul heldur voru öll dýrin álíka gömul, þ.e. 2.100-2.200 ára. Sú staðreynd að dýrin eru þetta gömul og svipuð að aldri og jafnframt fundin á afmörkuðu svæði gefur sterklega til kynna að rostungar hafi haft fast aðsetur hér við land og verið með látur á staðnum löngu fyrir landnámstíð. Afar ólíklegt er að þessir gömlu rostungar tengist skipaskaða við ströndina eftir að land byggðist, eins og ein kenningin sagði til um,“ segir Hilmar. „Þessar rannsóknir eru mikilvægar fyrir skilning okkar á náttúrusögu landsins og hvernig kringumstæður voru hér fyrr á tímum og, ekki síður, geta þær varpað nýju ljósi á menningarsögu þjóðarinnar, m.a. í tengslum við rostungsörnefni og nýtingu rostungsafurða á borð við tennur og húðir.“Styrkir umdeilda kenningu um taflmenn Undirliggjandi aldursgreiningu rostungstannanna er kenning Guðmundar G. Þórarinssonar um að elstu taflmenn heims með nútímaútlit, Lewis-taflmennirnir, séu íslenskir að uppruna. Taflmennirnir fundust árið 1831 á skosku eyjunni Lewis. Þeir eru flestir skornir úr rostungstönn og taldir gerðir á árabilinu 1150 til 1200. Taflmennirnir eru taldir meðal merkustu forngripa í eigu Breska þjóðminjasafnsins.
Mest lesið Jökulhlaup hafið úr Mýrdalsjökli og hringveginum lokað Innlent Skökk gangstéttarhella eyðilagði líf Ragnheiðar Innlent Full ástæða til að vara foreldra við Innlent Merki Coolbet fjarlægt eftir símtal fréttamanns Innlent Skipuleggjendur Druslugöngunnar þurftu fljótlega að loka fyrir innsendingar Innlent Fullkomið gagnsæi mikilvægt, greiði fyrir greiða ekki við hæfi Innlent Með veiðistangir en neituðu því að hafa verið að veiða Innlent Útskýrir ummælin um barnlausar kattarkonur Erlent Biðst velvirðingar á myndbirtingunni Innlent Málið óheppilegt og mjög klaufalegt Innlent Fleiri fréttir Jökulhlaup hafið úr Mýrdalsjökli og hringveginum lokað Jökulhlaup virðist hafið úr Mýrdalsjökli Fullkomið gagnsæi mikilvægt, greiði fyrir greiða ekki við hæfi Bílakaup verðandi forseta og Druslugangan Lögreglan búin að finna manninn sem beraði sig Skipuleggjendur Druslugöngunnar þurftu fljótlega að loka fyrir innsendingar Skökk gangstéttarhella eyðilagði líf Ragnheiðar Merki Coolbet fjarlægt eftir símtal fréttamanns Bálhýsi á skógræktarsvæði á Borg í Grímsnesi Biðst velvirðingar á myndbirtingunni Með veiðistangir en neituðu því að hafa verið að veiða Full ástæða til að vara foreldra við Málið óheppilegt og mjög klaufalegt Fíkniefni á samfélagsmiðlum og bílakaup verðandi forseta Ekki verið ætlun þeirra að gera bílakaupin opinber Forstjóri Brimborgar á athyglisverðum gestalista Höllu Kæra Byko vegna límmiða úr sögunni Ármúlinn verði vel nothæfur leikskóli eftir tvær vikur Hnífamaðurinn í Lundi áfram bak við lás og slá „Hann meiddi mig ekki mikið“ Umboðsmaður barna krefst svara um nýtt námsmat Sala á fíkniefnum fari fram fyrir opnum tjöldum Ferðamennirnir lausir úr haldi eftir líkamsárás Sala fíkniefna fyrir opnum tjöldum og stemmning á Húsavík Ný líkön sýna umfang hraunsins Allt í háaloft þegar faðirinn sneri til baka úr veikindaleyfi Óbreyttir bændur í Mýrdalnum hafi ekki efni á malbiki Ragnar Þór kennir Pawel eitt og annað í kennslufræðum Segir málið hið sérkennilegasta og krefst svara Boðar laugardagsbongó Sjá meira