Orkan er ótakmörkuð en aflið verðmætt Gunnlaugur H. Jónsson skrifar 17. september 2015 07:00 Varmaorkan í jarðarkúlunni er nær ótakmörkuð. Hún gæti séð mannkyninu fyrir allri orkuþörf í milljarða ára ef hún væri aðgengileg. Þrátt fyrir þessa ótakmörkuðu orku sér jarðhiti heiminum aðeins fyrir 0,3% af allri raforku. Hvernig skyldi standa á því? Skýringin er sú að þessi varmi er aðeins að litlu leyti aðgengilegur vegna jarðfræðilegra aðstæðna, kostnaðar og ófullkominnar þekkingar. Jarðfræðilegar aðstæður takmarka hagkvæma raforkuframleiðslu með jarðhita við örfá lönd og mjög takmörkuð svæði innan þeirra. Í fyrri greinum varaði undirritaður við þeirri sóun að nota jarðhitann á Reykjanesskaga til raforkuframleiðslu án þess að nýta varmann í hitaveitum. Við þessu brugðust tveir virtir sérfræðingar ÍSOR á sviði forðafræði jarðhita með því að fullyrða að þessi skoðun byggðist á misskilningi. Færðu þeir fyrir því ýmis rök þar á meðal þau að það væru lítil tengsl milli jarðhitasvæða Svartsengis og Reykjaness en segja jafnframt að það séu tengsl milli Eldvarpa og Svartsengis en því var einmitt varað við. Ekki er vit í að bæta nýrri virkjun í Eldvörp þar sem þrýstingur er að falla vegna tengsla við nálægar virkjanir. Virkjun Eldvarpa myndi enn auka á ofnýtingu svæðisins í heild og stuðla að fallandi afli í þeim holum sem fyrir eru. Í sinni grein gerðu sérfræðingar í forðafræði enga grein fyrir þeim breytum sem skipta meginmáli í þróun afls úr háhitasvæðum Hengilsins og Reykjaness en það er þróun þrýstings, þyngdarafls og hita á jarðhitasvæðunum og því hvernig meðalafl úr borholum á svæðinu breytist. Fyrir liggja þó vandaðar skýrslur ÍSOR um þrýsting í borholum við Hverahlíð sem sýna að jarðvatnsborð lækkar um 1 til 8 metra árlega og þyngdarmælingar sýna að jarðhitavatn streymir af svæðinu m.a. fyrir áhrif Hellisheiðarvirkjunar áður en Hverahlíð er virkjuð. Þeir upplýstu hins vegar a) að það tæki 1.500 ár að óbreyttu að breyta háhitasvæðinu Hellisheiði í afllaust lághitasviði og b) það mætti í upphafi byggja of stórt raforkuver og stunda ágenga vinnslu tímabundið. Jarðhitasvæðið muni jafna sig þegar dregið er úr vinnslunni. Skoðum þessi rök nánar.Aflið er takmarkandi Eins og fram kom fyrst í greininni er varmaorka jarðarinnar ótakmörkuð miðað við þarfir mannsins. Hins vegar er það afl sem næst upp á hagkvæman hátt takmarkað. Forstjóri Hitaveitu Reykjavíkur fékk á sínum tíma viðurnefnið kuldaboli þar sem aflið sem HR réð yfir var takmarkað. Var því ráðist í að virkja fleiri svæði. HR virkjaði nokkur jarðhitasvæði og nýtti þau skynsamlega hvert fyrir sig að mörkum nýtanlegs afls. Laugarnessvæðið var virkjað árið 1930, Reykir í Mosfellssveit árið 1943, Reykjahlíð í Mosfellssveit árið 1973 og Nesjavallavirkjun árið 1990. Ekki var ráðist í nýja virkjun fyrr en fullreynt var að virkjað afl var ekki lengur nægjanlegt. Varmaorkan undir Reykjavík og Mosfellsbæ er enn nær óskert en aflið takmarkað. Af þessu sést að ábending forðafræðinganna um að varmaorkan í Henglinum muni duga í 1.500 ár hefur litla hagnýta þýðingu enda er jarðvarmaorka undir Íslandi nær óþrjótandi en virkjanlegt afl á hverju svæði takmarkað.Virkjum stórt og drögum síðan úr Skoðum áhrif þess að virkja stórt, umfram sjálfbæra vinnslu jarðhitasvæðis. Fjöldi hola sem þarf að bora er í réttu hlutfalli við uppsett afl í jarðgufuvirkjun og áhrifin á umhverfið eru í sömu hlutföllum. Ágeng vinnsla þýðir að aflið úr hverri holu dalar fljótlega. Fjárfestingin í vinnsluholum nýtist illa. Bora þarf viðhaldsholur sem auka áhrif á umhverfið og kostnað. Verra er að reisa fleiri virkjanir en svæðið ber og því ekki rétt að virkja í Eldvörpum. Brennisteinsmengun og óæskileg umhverfisáhrif vaxa. Næstu kynslóð þarf að draga úr aflinu. Þetta er ekki í anda sjálfbærni því hún felst í því að skila næstu kynslóð sömu eða meiri gæðum en okkar kynslóð tók við. Stór virkjun eykur framboð á raforkumarkaði. Samkvæmt lögmálum hagfræðinnar lækkar raforkuverð og þar sem Ísland er lokaður markaður kallar það á stóran raforkusölusamning við stóriðju. Sá samningur felur í sér sölu á mikilli orku á „samkeppnisfæru verði“ til langs tíma. Semja þarf áður en tryggt er að orkan sé til staðar til lengri tíma. Markaður fyrir raforku vex ár frá ári. Þörfin á næsta ári verður meiri en í ár. Það er því öfugsnúið að virkja strax stórt og draga síðan úr raforkuframleiðslunni. Nær er að virkja með gát, byrja smátt og auka síðan við í takt við markaðinn og aukna þekkingu á jarðhitasvæðinu. Um það erum við ÍSOR sammála. Temjum okkur langtímahugsun og takmörkum uppsett afl til raforkuframleiðslu á Reykjanesskaga. Aðgengilegt hagkvæmt afl í jarðhita er takmarkað. Nýtum það vel. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Bannað að lækna sykursýki II Lukka Pálsdóttir Skoðun Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Sigurður Ingi og óverðtryggingin Hjalti Þórisson Skoðun Jæja, ræðum þá þetta dásamlega Evrópusamband Haraldur Ólafsson Skoðun Varnarveggur gegn vonbrigðum Sanna Magdalena Mörtudóttir Skoðun Flokkur fólksins vill efla byggð um land allt! Lilja Rafney Magnúsdóttir Skoðun Af hverju ég styð Samfylkinguna – og Hannes Sigurbjörn Jónsson Ásbjörn Þór Ásbjörnsson Skoðun Hvert er fóðrið til að skipulögð glæpastarfsemi geti þrifist hér á landi? Jú, villuráfandi stefnulaus ungmenni! Davíð Bergmann Skoðun „Útlendingar“ og „þetta fólk“ Jasmina Vajzović Crnac Skoðun Hægri menn vega að heilbrigðiskerfinu Stefán Ólafsson Skoðun Skoðun Skoðun Misskilin mannúð í hælisleitendamálum Nanna Margrét Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Hvert er fóðrið til að skipulögð glæpastarfsemi geti þrifist hér á landi? Jú, villuráfandi stefnulaus ungmenni! Davíð Bergmann skrifar Skoðun „Útlendingar“ og „þetta fólk“ Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Erum við ekki betri en Talibanar? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Af hverju ég styð Samfylkinguna – og Hannes Sigurbjörn Jónsson Ásbjörn Þór Ásbjörnsson skrifar Skoðun Lyftistöng fyrir samfélagið Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Stöndum með ungu fólki og fjölskyldum Ragna Sigurðardóttir,Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þrælakistur samtímans? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Bannað að lækna sykursýki II Lukka Pálsdóttir skrifar Skoðun Hvað kostar vímuefnavandinn? Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Hægri menn vega að heilbrigðiskerfinu Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Jæja, ræðum þá þetta dásamlega Evrópusamband Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Kvikmyndagerð á Íslandi: Næstu skref Lilja Dögg Alfreðsdóttir skrifar Skoðun Sigurður Ingi og óverðtryggingin Hjalti Þórisson skrifar Skoðun Varnarveggur gegn vonbrigðum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Flokkur fólksins vill efla byggð um land allt! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Gekk ég yfir sjó og land og ríkisstofnanir líka Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Getur þú fengið þá hjálp sem þú þarft ef andlega heilsan hrörnar? Sigurrós Eggertsdóttir skrifar Skoðun Skilum skömminni Elín Birna Olsen skrifar Skoðun Reynir Samband sveitarfélaga að spilla gerð kennarasamninga? Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Hefur sálfræðileg meðferð áhrif á líkamlegt heilbrigði? Rúnar Helgi Andrason skrifar Skoðun Vaxtahækkanir og brotið traust - hver ber ábyrgð? Sandra B. Franks skrifar Skoðun Rödd friðar þarf að hljóma skærar Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Af skynsemi Vegagerðarinnar Magnús Rannver Rafnsson skrifar Skoðun Nýja stjórnarskráin — Alþingi rjúfi stöðnunina með stjórnlagaþingi Stjórn Stjórnarskrárfélagsins skrifar Skoðun Nýtt fangelsi – fyrir öruggara samfélag Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Ísland og orkuskiptin: Styðjum þróun á jarðhita og alþjóðlegt samstarf Ester Halldórsdóttir skrifar Skoðun Ærin verkefni næstu ár Ásbjörg Kristinsdóttir skrifar Skoðun Kominn tími á öðruvísi stjórnmál Gísli Rafn Ólafsson skrifar Sjá meira
Varmaorkan í jarðarkúlunni er nær ótakmörkuð. Hún gæti séð mannkyninu fyrir allri orkuþörf í milljarða ára ef hún væri aðgengileg. Þrátt fyrir þessa ótakmörkuðu orku sér jarðhiti heiminum aðeins fyrir 0,3% af allri raforku. Hvernig skyldi standa á því? Skýringin er sú að þessi varmi er aðeins að litlu leyti aðgengilegur vegna jarðfræðilegra aðstæðna, kostnaðar og ófullkominnar þekkingar. Jarðfræðilegar aðstæður takmarka hagkvæma raforkuframleiðslu með jarðhita við örfá lönd og mjög takmörkuð svæði innan þeirra. Í fyrri greinum varaði undirritaður við þeirri sóun að nota jarðhitann á Reykjanesskaga til raforkuframleiðslu án þess að nýta varmann í hitaveitum. Við þessu brugðust tveir virtir sérfræðingar ÍSOR á sviði forðafræði jarðhita með því að fullyrða að þessi skoðun byggðist á misskilningi. Færðu þeir fyrir því ýmis rök þar á meðal þau að það væru lítil tengsl milli jarðhitasvæða Svartsengis og Reykjaness en segja jafnframt að það séu tengsl milli Eldvarpa og Svartsengis en því var einmitt varað við. Ekki er vit í að bæta nýrri virkjun í Eldvörp þar sem þrýstingur er að falla vegna tengsla við nálægar virkjanir. Virkjun Eldvarpa myndi enn auka á ofnýtingu svæðisins í heild og stuðla að fallandi afli í þeim holum sem fyrir eru. Í sinni grein gerðu sérfræðingar í forðafræði enga grein fyrir þeim breytum sem skipta meginmáli í þróun afls úr háhitasvæðum Hengilsins og Reykjaness en það er þróun þrýstings, þyngdarafls og hita á jarðhitasvæðunum og því hvernig meðalafl úr borholum á svæðinu breytist. Fyrir liggja þó vandaðar skýrslur ÍSOR um þrýsting í borholum við Hverahlíð sem sýna að jarðvatnsborð lækkar um 1 til 8 metra árlega og þyngdarmælingar sýna að jarðhitavatn streymir af svæðinu m.a. fyrir áhrif Hellisheiðarvirkjunar áður en Hverahlíð er virkjuð. Þeir upplýstu hins vegar a) að það tæki 1.500 ár að óbreyttu að breyta háhitasvæðinu Hellisheiði í afllaust lághitasviði og b) það mætti í upphafi byggja of stórt raforkuver og stunda ágenga vinnslu tímabundið. Jarðhitasvæðið muni jafna sig þegar dregið er úr vinnslunni. Skoðum þessi rök nánar.Aflið er takmarkandi Eins og fram kom fyrst í greininni er varmaorka jarðarinnar ótakmörkuð miðað við þarfir mannsins. Hins vegar er það afl sem næst upp á hagkvæman hátt takmarkað. Forstjóri Hitaveitu Reykjavíkur fékk á sínum tíma viðurnefnið kuldaboli þar sem aflið sem HR réð yfir var takmarkað. Var því ráðist í að virkja fleiri svæði. HR virkjaði nokkur jarðhitasvæði og nýtti þau skynsamlega hvert fyrir sig að mörkum nýtanlegs afls. Laugarnessvæðið var virkjað árið 1930, Reykir í Mosfellssveit árið 1943, Reykjahlíð í Mosfellssveit árið 1973 og Nesjavallavirkjun árið 1990. Ekki var ráðist í nýja virkjun fyrr en fullreynt var að virkjað afl var ekki lengur nægjanlegt. Varmaorkan undir Reykjavík og Mosfellsbæ er enn nær óskert en aflið takmarkað. Af þessu sést að ábending forðafræðinganna um að varmaorkan í Henglinum muni duga í 1.500 ár hefur litla hagnýta þýðingu enda er jarðvarmaorka undir Íslandi nær óþrjótandi en virkjanlegt afl á hverju svæði takmarkað.Virkjum stórt og drögum síðan úr Skoðum áhrif þess að virkja stórt, umfram sjálfbæra vinnslu jarðhitasvæðis. Fjöldi hola sem þarf að bora er í réttu hlutfalli við uppsett afl í jarðgufuvirkjun og áhrifin á umhverfið eru í sömu hlutföllum. Ágeng vinnsla þýðir að aflið úr hverri holu dalar fljótlega. Fjárfestingin í vinnsluholum nýtist illa. Bora þarf viðhaldsholur sem auka áhrif á umhverfið og kostnað. Verra er að reisa fleiri virkjanir en svæðið ber og því ekki rétt að virkja í Eldvörpum. Brennisteinsmengun og óæskileg umhverfisáhrif vaxa. Næstu kynslóð þarf að draga úr aflinu. Þetta er ekki í anda sjálfbærni því hún felst í því að skila næstu kynslóð sömu eða meiri gæðum en okkar kynslóð tók við. Stór virkjun eykur framboð á raforkumarkaði. Samkvæmt lögmálum hagfræðinnar lækkar raforkuverð og þar sem Ísland er lokaður markaður kallar það á stóran raforkusölusamning við stóriðju. Sá samningur felur í sér sölu á mikilli orku á „samkeppnisfæru verði“ til langs tíma. Semja þarf áður en tryggt er að orkan sé til staðar til lengri tíma. Markaður fyrir raforku vex ár frá ári. Þörfin á næsta ári verður meiri en í ár. Það er því öfugsnúið að virkja strax stórt og draga síðan úr raforkuframleiðslunni. Nær er að virkja með gát, byrja smátt og auka síðan við í takt við markaðinn og aukna þekkingu á jarðhitasvæðinu. Um það erum við ÍSOR sammála. Temjum okkur langtímahugsun og takmörkum uppsett afl til raforkuframleiðslu á Reykjanesskaga. Aðgengilegt hagkvæmt afl í jarðhita er takmarkað. Nýtum það vel.
Hvert er fóðrið til að skipulögð glæpastarfsemi geti þrifist hér á landi? Jú, villuráfandi stefnulaus ungmenni! Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Hvert er fóðrið til að skipulögð glæpastarfsemi geti þrifist hér á landi? Jú, villuráfandi stefnulaus ungmenni! Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Af hverju ég styð Samfylkinguna – og Hannes Sigurbjörn Jónsson Ásbjörn Þór Ásbjörnsson skrifar
Skoðun Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Getur þú fengið þá hjálp sem þú þarft ef andlega heilsan hrörnar? Sigurrós Eggertsdóttir skrifar
Skoðun Nýja stjórnarskráin — Alþingi rjúfi stöðnunina með stjórnlagaþingi Stjórn Stjórnarskrárfélagsins skrifar
Skoðun Ísland og orkuskiptin: Styðjum þróun á jarðhita og alþjóðlegt samstarf Ester Halldórsdóttir skrifar
Hvert er fóðrið til að skipulögð glæpastarfsemi geti þrifist hér á landi? Jú, villuráfandi stefnulaus ungmenni! Davíð Bergmann Skoðun