Hvítabirnir og Umhverfisstofnun. Er nafnbreytingar þörf? Birgir Guðjónsson skrifar 15. september 2016 07:00 Enn hefur friðað dýr verið drepið á Íslandi án nokkurrar viðleitni til að forðast dráp. Friðun hvítabjarna var nánast það eina sem Bandaríkjamenn og Rússar komu sér saman um í miðju kalda stríðsins. Síðar bættust Kanada, Grænland/Danmörk og Noregur í hóp þeirra landa sem telja þörf á vernd og funda reglulega um stöðu þessara mála. Skipulagða skilgreiningu og verndun dýrategunda í útrýmingarhættu má rekja til CITES samningsins frá 1973 í Washington DC í Bandaríkjunum, sem Ísland er aðili að (þegar hentar!). Á umhverfisráðstefnu Sameinuðu þjóðanna fyrir nokkrum árum í Kaupmannahöfn var hvítabjörninn talinn í slíkri hættu að hann var gerður að einkennistákni ráðstefnunnar með styttu úr ís og urðu fulltrúar Íslands að ganga fram hjá. Á vefsíðu Umhverfisstofnunar um kynningu á CITES-samningnum um villt dýr í útrýmingarhættu er mynd af HVÍTABIRNI og hans getið í viðauka reglugerðar. Fyrsta setningin er eftirfarandi: Nær allar hættur sem steðja að hvítabirninum eru af mannavöldum. Hættan á Íslandi er Umhverfisstofnun. Áhugi minn á hvítabjörnum vaknaði við dvöl sem læknir í Meistaravík á Grænlandi sumarið 1962. Þangað komu Inúítar frá Scoresby-sundi með bjarnarhún sem varð eftir í námuþorpinu. Þetta var lítil birna sem kölluð var Hansína og varð að gæludýri okkar þorpsbúa. Hún var sem hvolpur og þótti gaman að leika sér með bolta og synda í læknum. Hansína var síðar flutt í dýragarðinn í Kaupmannahöfn og varð þar augnayndi gesta. Fljótlega eftir heimkomu mína frá Bandaríkjunum árið 1974 eftir nokkurra ára námsdvöl var drepinn hvítabjörn á Íslandi og undraðist ég þá almenn viðhorf. Virtist litið á þetta tignarlega dýr sem hættulegt meindýr. Þetta stangaðist mjög á við þau viðhorf sem fjölskyldan hafði kynnst í þjóð- og ríkisgörðum Bandaríkjanna þar sem oft hafði verið dvalið í helgar- og sumarleyfum. Þar voru birnir fangaðir sem gerðust ágengir, fluttir burtu og afar sjaldan fargað. Þetta er einnig gert í Churchill í Kanada þar sem nálægð hvítabjarna við mannabyggð er hvað mest. Ég taldi að þetta ætti einnig að vera kleift hér þó þekkingu hafi skort. Kynnti ég það sem ég taldi vera nútíma- og alþjóðleg sjónarmið í grein í Mbl. í maí 1974 og mæltist til þess að Íslendingar reyndu að forðast óþarfa dráp á þessum tignarlegu dýrum, heldur fanga þau og koma aftur til heimkynna sinna eða í dýragarða. Í einfeldni minni hélt ég eins og Guðmundur söng að: „Hraustir menn, finnast hér á landi enn,“ og tókst með tengingum bæði til Meistaravíkur/Danmerkur og Þjóðgarða Bandaríkjanna að afla upplýsinga og töldu viðmælendur að slíkt ætti að vera mögulegt hér sem annars staðar. 42 árum, 10 greinum og 10 dauðum björnum síðar hafa „hraustir menn“ enn ekki fundist, aðeins embættismenn sem leggja til dráp og „vísindamenn“ sem fagna hverju hræi og kryfja og segja frá með stolti að þau séu eins og fyrri dýr. Umhverfisstofnum hefur aldrei reynt með skipulögðum undirbúningi að bjarga dýri sem hingað hefur hrakist og haldið því fram m.a. að: a) hvítabirnir séu ekki í útrýmingarhættu. Það eru ekki margir svo hugrakkir (eða kannski fávísir) að ganga gegn sameiginlegum skoðunum Rússa og Bandaríkjanna. b) dýrin séu stórhættuleg óargadýr og mannætur, jú, þau átu nokkra Íslendinga fyrir um 500 árum. c) ítarlega hafi verið ráðgast við alla fræðimenn, (nema kannski þá sem best þekktu til og höfðu áhuga). d) að það sé of dýrt. Slíkt hlýtur að vera afstætt, þegar heimshornaflakkandi ungur rostungur er fluttur heim með flugi og síðan með varðskipi til Grænlands (voru grænlensk stjórnvöld spurð um leyfi?). Þyrlur Landhelgisgæslunnar eru óspart notaðar til að finna birni til tortímingar. Ég vil gjarnan upplýsa að lifandi birnir eru ekkert þyngri dauðir. Hvítabirnir eru með vinsælustu dýrum í dýragörðum um allan heim og sagt frá fæðingu húna. Dýragarðurinn í Kaupmannahöfn tilkynnti fyrir nokkrum árum að þar ætti að gera endurbætur á aðstöðu hvítabjarna sem mundu kosta 150 milljónir danskra króna. Frægasti einstakur björn seinni ára var Knútur heitinn í Berlín sem varð að alheimssjónvarpsstjörnu að leik við gæslumann sinn. Knút átti ég þess kost að heimsækja meðan hans naut við. Hann var uppáhald Berlínarbúa meðan hann lifði. Lát hans var fréttaefni í fjölmiðlun, einnig íslenskum. Við dvalarstað Knúts var áberandi vel pússað látúnsskilti sem á stóð: Umhverfisráðuneyti Þýskalands er sérstakur verndari Knúts. Dráp eins hvítabjarnar mun að sjálfsögðu ekki gera út af við stofninn né rýra frekar álit umheimsins á dýraviðhorfum Íslendinga, en hversu lengi ætlar Ísland að vera eina landið í heiminum sem kerfisbundið drepur hvítabirni?Þessi grein birtist upphaflega í Fréttablaðinu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Er þetta alvöru? Bjarni Karlsson Skoðun Skilaboð hátíðarinnar Skúli S. Ólafsson Skoðun Opið bréf til valkyrjanna þriggja Björn Sævar Einarsson Skoðun „Forðastu múslímana,“ sögðu öfgahægrimenn mér Guðni Freyr Öfjörð Skoðun Halldór 22.12.2024 Halldór Baldursson Halldór Gott knatthús veldur deilum Stefán Már Gunnlaugsson Skoðun Nýr kafli í sögu ESB Michael Mann Skoðun Aðildarviðræður Íslands og Evrópusambandsins Jón Frímann Jónsson Skoðun Hugum að loftgæðum, heilsu og sjálfbærni um jólin – eigum loftgæða jól! Heiða Mjöll Stefánsdóttir,Sylgja Dögg Sigurjónsdóttir Skoðun Gagnaver auka hagkvæmni í fjarskiptum Íslands við umheiminn Þorvarður Sveinsson Skoðun Skoðun Skoðun Skilaboð hátíðarinnar Skúli S. Ólafsson skrifar Skoðun Er þetta alvöru? Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Hugum að loftgæðum, heilsu og sjálfbærni um jólin – eigum loftgæða jól! Heiða Mjöll Stefánsdóttir,Sylgja Dögg Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Raforkunotkun gagnavera minnkað mikið Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Gott knatthús veldur deilum Stefán Már Gunnlaugsson skrifar Skoðun Göngum fyrir friði Guttormur Þorsteinsson skrifar Skoðun Skammtatölvur: Framtíð tölvunarfræði og bylting í útreikningum Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hamingjan sem leiðarljós menntakerfisins Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Gagnaver auka hagkvæmni í fjarskiptum Íslands við umheiminn Þorvarður Sveinsson skrifar Skoðun Aðildarviðræður Íslands og Evrópusambandsins Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun „Forðastu múslímana,“ sögðu öfgahægrimenn mér Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun 2027 væri hálfkák Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Hvað eru jólin fyrir þér? Hugrún Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Landið helga? Ingólfur Steinsson skrifar Skoðun Að sinna orkuþörf almennings Kristín Linda Árnadóttir skrifar Skoðun Tímamót Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Menntun fyrir Hans Vögg Þuríður Magnúsína Björnsdóttir skrifar Skoðun Þegar Samtök verslunar og þjónustu vita betur Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Dans verkalýðsleiðtoga í kringum gullkálfinn Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Jól í sól versus jóla í dimmu Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi samgöngusáttmála fyrir Vestfirði Sigríður Ólöf Kristjánsdóttir,Unnar Hermannsson,Halldór Halldórsson skrifar Skoðun Opið bréf til valkyrjanna þriggja Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Kæri Grímur Grímsson – sakamaður gengur laus? Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Er janúar leiðinlegasti mánuður ársins? Dagbjört Harðardóttir skrifar Skoðun Svar við hótunum Eflingar Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Er aukin fræðsla um kólesteról og mettaða fitu virkilega upplýsingaóreiða? Sigurður Örn Ragnarsson skrifar Skoðun Manni verður kalt ef maður pissar í skóinn sinn Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Skautun eða tvíhyggja? Þóra Pétursdóttir skrifar Skoðun Egóið er í hégómanum Skúli S. Ólafsson skrifar Skoðun Dæmalaus málflutningur Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Enn hefur friðað dýr verið drepið á Íslandi án nokkurrar viðleitni til að forðast dráp. Friðun hvítabjarna var nánast það eina sem Bandaríkjamenn og Rússar komu sér saman um í miðju kalda stríðsins. Síðar bættust Kanada, Grænland/Danmörk og Noregur í hóp þeirra landa sem telja þörf á vernd og funda reglulega um stöðu þessara mála. Skipulagða skilgreiningu og verndun dýrategunda í útrýmingarhættu má rekja til CITES samningsins frá 1973 í Washington DC í Bandaríkjunum, sem Ísland er aðili að (þegar hentar!). Á umhverfisráðstefnu Sameinuðu þjóðanna fyrir nokkrum árum í Kaupmannahöfn var hvítabjörninn talinn í slíkri hættu að hann var gerður að einkennistákni ráðstefnunnar með styttu úr ís og urðu fulltrúar Íslands að ganga fram hjá. Á vefsíðu Umhverfisstofnunar um kynningu á CITES-samningnum um villt dýr í útrýmingarhættu er mynd af HVÍTABIRNI og hans getið í viðauka reglugerðar. Fyrsta setningin er eftirfarandi: Nær allar hættur sem steðja að hvítabirninum eru af mannavöldum. Hættan á Íslandi er Umhverfisstofnun. Áhugi minn á hvítabjörnum vaknaði við dvöl sem læknir í Meistaravík á Grænlandi sumarið 1962. Þangað komu Inúítar frá Scoresby-sundi með bjarnarhún sem varð eftir í námuþorpinu. Þetta var lítil birna sem kölluð var Hansína og varð að gæludýri okkar þorpsbúa. Hún var sem hvolpur og þótti gaman að leika sér með bolta og synda í læknum. Hansína var síðar flutt í dýragarðinn í Kaupmannahöfn og varð þar augnayndi gesta. Fljótlega eftir heimkomu mína frá Bandaríkjunum árið 1974 eftir nokkurra ára námsdvöl var drepinn hvítabjörn á Íslandi og undraðist ég þá almenn viðhorf. Virtist litið á þetta tignarlega dýr sem hættulegt meindýr. Þetta stangaðist mjög á við þau viðhorf sem fjölskyldan hafði kynnst í þjóð- og ríkisgörðum Bandaríkjanna þar sem oft hafði verið dvalið í helgar- og sumarleyfum. Þar voru birnir fangaðir sem gerðust ágengir, fluttir burtu og afar sjaldan fargað. Þetta er einnig gert í Churchill í Kanada þar sem nálægð hvítabjarna við mannabyggð er hvað mest. Ég taldi að þetta ætti einnig að vera kleift hér þó þekkingu hafi skort. Kynnti ég það sem ég taldi vera nútíma- og alþjóðleg sjónarmið í grein í Mbl. í maí 1974 og mæltist til þess að Íslendingar reyndu að forðast óþarfa dráp á þessum tignarlegu dýrum, heldur fanga þau og koma aftur til heimkynna sinna eða í dýragarða. Í einfeldni minni hélt ég eins og Guðmundur söng að: „Hraustir menn, finnast hér á landi enn,“ og tókst með tengingum bæði til Meistaravíkur/Danmerkur og Þjóðgarða Bandaríkjanna að afla upplýsinga og töldu viðmælendur að slíkt ætti að vera mögulegt hér sem annars staðar. 42 árum, 10 greinum og 10 dauðum björnum síðar hafa „hraustir menn“ enn ekki fundist, aðeins embættismenn sem leggja til dráp og „vísindamenn“ sem fagna hverju hræi og kryfja og segja frá með stolti að þau séu eins og fyrri dýr. Umhverfisstofnum hefur aldrei reynt með skipulögðum undirbúningi að bjarga dýri sem hingað hefur hrakist og haldið því fram m.a. að: a) hvítabirnir séu ekki í útrýmingarhættu. Það eru ekki margir svo hugrakkir (eða kannski fávísir) að ganga gegn sameiginlegum skoðunum Rússa og Bandaríkjanna. b) dýrin séu stórhættuleg óargadýr og mannætur, jú, þau átu nokkra Íslendinga fyrir um 500 árum. c) ítarlega hafi verið ráðgast við alla fræðimenn, (nema kannski þá sem best þekktu til og höfðu áhuga). d) að það sé of dýrt. Slíkt hlýtur að vera afstætt, þegar heimshornaflakkandi ungur rostungur er fluttur heim með flugi og síðan með varðskipi til Grænlands (voru grænlensk stjórnvöld spurð um leyfi?). Þyrlur Landhelgisgæslunnar eru óspart notaðar til að finna birni til tortímingar. Ég vil gjarnan upplýsa að lifandi birnir eru ekkert þyngri dauðir. Hvítabirnir eru með vinsælustu dýrum í dýragörðum um allan heim og sagt frá fæðingu húna. Dýragarðurinn í Kaupmannahöfn tilkynnti fyrir nokkrum árum að þar ætti að gera endurbætur á aðstöðu hvítabjarna sem mundu kosta 150 milljónir danskra króna. Frægasti einstakur björn seinni ára var Knútur heitinn í Berlín sem varð að alheimssjónvarpsstjörnu að leik við gæslumann sinn. Knút átti ég þess kost að heimsækja meðan hans naut við. Hann var uppáhald Berlínarbúa meðan hann lifði. Lát hans var fréttaefni í fjölmiðlun, einnig íslenskum. Við dvalarstað Knúts var áberandi vel pússað látúnsskilti sem á stóð: Umhverfisráðuneyti Þýskalands er sérstakur verndari Knúts. Dráp eins hvítabjarnar mun að sjálfsögðu ekki gera út af við stofninn né rýra frekar álit umheimsins á dýraviðhorfum Íslendinga, en hversu lengi ætlar Ísland að vera eina landið í heiminum sem kerfisbundið drepur hvítabirni?Þessi grein birtist upphaflega í Fréttablaðinu.
Hugum að loftgæðum, heilsu og sjálfbærni um jólin – eigum loftgæða jól! Heiða Mjöll Stefánsdóttir,Sylgja Dögg Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Hugum að loftgæðum, heilsu og sjálfbærni um jólin – eigum loftgæða jól! Heiða Mjöll Stefánsdóttir,Sylgja Dögg Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Mikilvægi samgöngusáttmála fyrir Vestfirði Sigríður Ólöf Kristjánsdóttir,Unnar Hermannsson,Halldór Halldórsson skrifar
Skoðun Er aukin fræðsla um kólesteról og mettaða fitu virkilega upplýsingaóreiða? Sigurður Örn Ragnarsson skrifar
Hugum að loftgæðum, heilsu og sjálfbærni um jólin – eigum loftgæða jól! Heiða Mjöll Stefánsdóttir,Sylgja Dögg Sigurjónsdóttir Skoðun