Hveljusúpan árlega Guðmundur Andri Thorsson skrifar 18. janúar 2016 07:00 Ég man eftir svona köllum frá því að maður var í fiski eða byggingavinnu á sumrin með náminu og þeir tóku stundum svolítinn þussprett út af listamönnum og afætum, menntamönnum, menntskælingum – færðust allir í aukana þegar þeir urðu varir við að einhver var að hlusta og svo svaraði maður sjálfur fullum hálsi og um stund titraði vinnuskúrinn af ósætti. En við sáum alltaf hver framan í annan. Við sáum glampa í auga, glott í augnkrók, námum ósýnileg skilaboð sem menn senda frá sér þegar þeir eru samtímis í einu rými. Svo var alltaf einhver sem sagði: Jæja, eigum við ekki að tala um eitthvað skemmtilegt. Þegar pásan var svo búin þurftum við að fara aftur að gera eitthvað saman. Við þurftum líka að reyna að finna samræðugrundvöll milli þess sem við þráttuðum um þetta – við þurftum að finna sameiginlegan tilverugrundvöll. DeilugerðarmennÉg man líka eftir listamanni sem ég þekkti og talaði eins og samborgarar hans stæðu almennt í þakkarskuld við hann fyrir það eitt að hlotnast sú vegsemd að fá að vera samtíðarmenn hans. Hann taldi það ekki nema sjálfsagt mál að samfélagið sýndi þakklæti sitt, þó í litlu væri, með fjárframlögum sem hann þáði allra náðarsamlegast. Svona talaði hann stundum – en það var alltaf svolítið bros einhvers staðar í augnkrókunum sem sýndi að við hin þyrftum kannski ekki að taka þetta tal alveg bókstaflega eða súpa hveljur yfir ósvífninni. Og Halldór Laxness. Þegar sænskir blaðamenn spurðu hann hvað hann ætlaði að gera fyrir peningana sem hann fékk með Nóbelsverðlaununum svaraði hann að bragði: Ég ætla að kaupa brennivín fyrir þá. Sænsku blaðamennirnir supu hveljur en þetta þótti fyndið hér heima því Halldór var kannski einn af um það bil fimm íslenskum karlmönnum sem kunni með áfengi að fara á síðustu öld. Nú eru allir svo reiðir. Allt er svo ábúðarmikið. Mörgum þykir svo eftirsóknarvert að vera bálreiðir yfir framlögum úr opinberum sjóðum til listamanna – og alveg sérstaklega rithöfunda. Andúðin verður svo endanleg þarna á netinu. Við horfum ekki hvert framan í annað þegar við skiptumst á skoðunum og nemum ekki bros í augnkrók eða önnur lítil merki um að „þetta sé nú ekki þannig meint“ – og skiptumst þar með einmitt ekki á skoðunum, en höldum dauðahaldi í þær, súpandi okkar eigin prívat-hveljur. Því nú malla þeir nýja hveljusúpu, deilugerðarmennirnir, sem á hverju ári sinna af trúmennsku þeirri hugsjón að ala á andúð á listamönnum. Þetta árið er þetta óvenju svæsið. Við sjáum dellufrétt um lítil afköst Andra Snæs, sem að vísu er jafnharðan hrakin en þjónar sínum tilgangi: að láta hann standa frammi fyrir nokkurs konar dómstól og verja störf sín og orðspor. Hvernig afsannar maður að maður sé landeyða og afæta, þegar því er aldrei haldið beinlínis fram berum orðum en bara látið að því liggja? Framlag ritlistarKomið hefur fram í rannsóknum Ágústs Einarssonar prófessors og fyrrum alþingismanns á hagrænum áhrifum ritlistar að framlag hennar til landsframleiðslu sé 1,5%. Samkvæmt útreikningum hans var framlag ritlistarinnar til landsframleiðslu á árinu 2014 27 milljarðar króna. Er þá ótalið ómælanlegt en kannski raunverulegt gildi bókmenntanna fyrir samfélagið og fólkið í landinu: áhrif þeirra á okkur; allar þær hugsanir sem bókmenntirnar vekja með ómældum margfeldisáhrifum; allar þær tilfinningar sem þar eru færðar í orð af listfengi; það ljós sem vel sögð saga getur brugðið á líf þess sem les, svo að viðkomandi verður jafnvel ekki söm/samur; sú unun sem fagurlega smíðuð hending vekur ... Og svo framvegis. En ekki fer á milli mála að hagnaður samfélagsins af bókmenntastarfseminni í landinu er umtalsverður, í beinhörðum peningum. Nú er það því miður svo, að til þess að bækur verði til þurfa rithöfundar og skáld líka að vera til. Og þannig háttar með ritlist að þar er ekki alltaf á vísan að róa með afköst. Það getur tekið nokkur ár fyrir höfunda að skrifa stórar og miklar skáldsögur, kostað þá mikil átök og meira erfiði en ætla mætti í fljótu bragði. Uppskeran getur svo orðið afar ríkuleg. Framlög úr launasjóðum til rithöfunda byggjast á umsóknum höfunda, og hafa nefndarmenn væntanlega það til hliðsjónar hversu líklegt sé að úr verði gott bókmenntaverk. Slíkt er alltaf matsatriði, og þar mega ekki koma til álita önnur sjónarmið en bókmenntagildi, og þess vegna má ekki hleypa stjórnmálaflokkunum aftur að þessum málum, eins og þegar Jónas frá Hriflu stóð fyrir skerðingum á skáldalaunum Halldórs Laxness þegar honum mislíkuðu skrif hans. Nefndarmenn hafa væntanlega í huga fyrri verk höfunda annars vegar og svo hins vegar hvernig umsóknin sé úr garði gerð. Því sjáum við kannski sömu nöfn ár eftir ár. Þetta eru atvinnuhöfundarnir okkar. Hafi höfundur áður skrifað verk sem hafa ótvírætt gildi, út frá ýmsum sjónarhornum skoðað, er viðkomandi höfundur líklegur til að fá jafnvel nokkurra ára laun. Þeir höfundar sem hafa verið dregnir fram eins og fjársvikamenn, meira að segja á forsíðu hins indæla rakarastofublaðs, Séð og heyrt, eiga það sammerkt, að hafa gert ritstörf að ævistarfi. Þetta er fólk sem er vakið og sofið í því að skapa bókmenntir. Þetta er allt fólk sem hefur gefið samfélaginu mikið. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Andri Thorsson Mest lesið „Naktir elskendur, Helga og Bjarni, liggja í faðmlögum, handleggjabenda á rauðum rúmfötum, umvafin mildri birtu“ Sigþór U. Hallfreðsson Skoðun Er eitt næturgaman þess virði? Reynir Böðvarsson Skoðun 10 staðreyndir um verðbólgu og ríkisfjármál Konráð S. Guðjónsson Skoðun Læknar, heilbrigðisstarfsfólk og lykill að lausninni Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Krossinn er fallegur Skoðun Þetta reddast eða hvað? Marinó G. Njálsson Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Veðjað á rétta skólann Pawel Bartoszek Skoðun Break á ólympíuleikunum og önnur gildi í dansi Brynja Pétursdóttir Skoðun Opið bréf til stjórnarformanns Haga Björn Sævar Einarsson Skoðun Skoðun Skoðun Innviðir og orkuskipti Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar Skoðun Veðjað á rétta skólann Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Er eitt næturgaman þess virði? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Læknar, heilbrigðisstarfsfólk og lykill að lausninni Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun 10 staðreyndir um verðbólgu og ríkisfjármál Konráð S. Guðjónsson skrifar Skoðun „Naktir elskendur, Helga og Bjarni, liggja í faðmlögum, handleggjabenda á rauðum rúmfötum, umvafin mildri birtu“ Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Krossinn er fallegur skrifar Skoðun Þetta reddast eða hvað? Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Að gráta í rigningunni - og dansa Jón Þór Ólafsson skrifar Skoðun „Smækkunar“gler Viðskiptaráðs Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Ekki henda! Eyjólfur Pálsson skrifar Skoðun Break á ólympíuleikunum og önnur gildi í dansi Brynja Pétursdóttir skrifar Skoðun Frigg nemendagrunnur – bylting í íslensku skólastarfi Þórdís Jóna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Opið bréf til stjórnarformanns Haga Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Alvarlegar afleiðingar kynferðislegrar áreitni á vinnustöðum Dagný Aradóttir Pind skrifar Skoðun Er Helguvík ein af stærstu ruslakistum Íslands? Margrét S. Þórólfsdóttir,Ragnhildur L. Guðmundsdóttir,Þórólfur J. Dagsson skrifar Skoðun Manstu þegar Messenger var ekki til? Aldís Stefánsdóttir skrifar Skoðun „Flestum í Noregi er illa við EES“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Óheillaþróun á íslenskum vinnumarkaði Gunnar Sigvaldason,Árni B. Björnsson skrifar Skoðun Að virkja upp í loft Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Sjálfstæðisflokkurinn, the party of hungry children Ian McDonald skrifar Skoðun Talsmenn tolla gefa engan afslátt Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Samstaða kennara skiptir máli Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hvað er fram undan í íslenskum stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Leiðin til að elska mig Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun Nauðsynlegt að sameina verndun og nýtingu orku með stuðningi staðla Haukur Logi Jóhannsson skrifar Skoðun Hamstrar barnið þitt blýanta? Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun Ég má það fyrst ég kemst upp með það Eva Hauksdóttir skrifar Skoðun Ætlar Akureyrarbær að snuða íbúa? Sunna Hlín Jóhannesdóttir,Hilda Jana Gísladóttir skrifar Skoðun Miðaldra á hjúkrunarheimili! Jóhanna Ólafsdóttir skrifar Sjá meira
Ég man eftir svona köllum frá því að maður var í fiski eða byggingavinnu á sumrin með náminu og þeir tóku stundum svolítinn þussprett út af listamönnum og afætum, menntamönnum, menntskælingum – færðust allir í aukana þegar þeir urðu varir við að einhver var að hlusta og svo svaraði maður sjálfur fullum hálsi og um stund titraði vinnuskúrinn af ósætti. En við sáum alltaf hver framan í annan. Við sáum glampa í auga, glott í augnkrók, námum ósýnileg skilaboð sem menn senda frá sér þegar þeir eru samtímis í einu rými. Svo var alltaf einhver sem sagði: Jæja, eigum við ekki að tala um eitthvað skemmtilegt. Þegar pásan var svo búin þurftum við að fara aftur að gera eitthvað saman. Við þurftum líka að reyna að finna samræðugrundvöll milli þess sem við þráttuðum um þetta – við þurftum að finna sameiginlegan tilverugrundvöll. DeilugerðarmennÉg man líka eftir listamanni sem ég þekkti og talaði eins og samborgarar hans stæðu almennt í þakkarskuld við hann fyrir það eitt að hlotnast sú vegsemd að fá að vera samtíðarmenn hans. Hann taldi það ekki nema sjálfsagt mál að samfélagið sýndi þakklæti sitt, þó í litlu væri, með fjárframlögum sem hann þáði allra náðarsamlegast. Svona talaði hann stundum – en það var alltaf svolítið bros einhvers staðar í augnkrókunum sem sýndi að við hin þyrftum kannski ekki að taka þetta tal alveg bókstaflega eða súpa hveljur yfir ósvífninni. Og Halldór Laxness. Þegar sænskir blaðamenn spurðu hann hvað hann ætlaði að gera fyrir peningana sem hann fékk með Nóbelsverðlaununum svaraði hann að bragði: Ég ætla að kaupa brennivín fyrir þá. Sænsku blaðamennirnir supu hveljur en þetta þótti fyndið hér heima því Halldór var kannski einn af um það bil fimm íslenskum karlmönnum sem kunni með áfengi að fara á síðustu öld. Nú eru allir svo reiðir. Allt er svo ábúðarmikið. Mörgum þykir svo eftirsóknarvert að vera bálreiðir yfir framlögum úr opinberum sjóðum til listamanna – og alveg sérstaklega rithöfunda. Andúðin verður svo endanleg þarna á netinu. Við horfum ekki hvert framan í annað þegar við skiptumst á skoðunum og nemum ekki bros í augnkrók eða önnur lítil merki um að „þetta sé nú ekki þannig meint“ – og skiptumst þar með einmitt ekki á skoðunum, en höldum dauðahaldi í þær, súpandi okkar eigin prívat-hveljur. Því nú malla þeir nýja hveljusúpu, deilugerðarmennirnir, sem á hverju ári sinna af trúmennsku þeirri hugsjón að ala á andúð á listamönnum. Þetta árið er þetta óvenju svæsið. Við sjáum dellufrétt um lítil afköst Andra Snæs, sem að vísu er jafnharðan hrakin en þjónar sínum tilgangi: að láta hann standa frammi fyrir nokkurs konar dómstól og verja störf sín og orðspor. Hvernig afsannar maður að maður sé landeyða og afæta, þegar því er aldrei haldið beinlínis fram berum orðum en bara látið að því liggja? Framlag ritlistarKomið hefur fram í rannsóknum Ágústs Einarssonar prófessors og fyrrum alþingismanns á hagrænum áhrifum ritlistar að framlag hennar til landsframleiðslu sé 1,5%. Samkvæmt útreikningum hans var framlag ritlistarinnar til landsframleiðslu á árinu 2014 27 milljarðar króna. Er þá ótalið ómælanlegt en kannski raunverulegt gildi bókmenntanna fyrir samfélagið og fólkið í landinu: áhrif þeirra á okkur; allar þær hugsanir sem bókmenntirnar vekja með ómældum margfeldisáhrifum; allar þær tilfinningar sem þar eru færðar í orð af listfengi; það ljós sem vel sögð saga getur brugðið á líf þess sem les, svo að viðkomandi verður jafnvel ekki söm/samur; sú unun sem fagurlega smíðuð hending vekur ... Og svo framvegis. En ekki fer á milli mála að hagnaður samfélagsins af bókmenntastarfseminni í landinu er umtalsverður, í beinhörðum peningum. Nú er það því miður svo, að til þess að bækur verði til þurfa rithöfundar og skáld líka að vera til. Og þannig háttar með ritlist að þar er ekki alltaf á vísan að róa með afköst. Það getur tekið nokkur ár fyrir höfunda að skrifa stórar og miklar skáldsögur, kostað þá mikil átök og meira erfiði en ætla mætti í fljótu bragði. Uppskeran getur svo orðið afar ríkuleg. Framlög úr launasjóðum til rithöfunda byggjast á umsóknum höfunda, og hafa nefndarmenn væntanlega það til hliðsjónar hversu líklegt sé að úr verði gott bókmenntaverk. Slíkt er alltaf matsatriði, og þar mega ekki koma til álita önnur sjónarmið en bókmenntagildi, og þess vegna má ekki hleypa stjórnmálaflokkunum aftur að þessum málum, eins og þegar Jónas frá Hriflu stóð fyrir skerðingum á skáldalaunum Halldórs Laxness þegar honum mislíkuðu skrif hans. Nefndarmenn hafa væntanlega í huga fyrri verk höfunda annars vegar og svo hins vegar hvernig umsóknin sé úr garði gerð. Því sjáum við kannski sömu nöfn ár eftir ár. Þetta eru atvinnuhöfundarnir okkar. Hafi höfundur áður skrifað verk sem hafa ótvírætt gildi, út frá ýmsum sjónarhornum skoðað, er viðkomandi höfundur líklegur til að fá jafnvel nokkurra ára laun. Þeir höfundar sem hafa verið dregnir fram eins og fjársvikamenn, meira að segja á forsíðu hins indæla rakarastofublaðs, Séð og heyrt, eiga það sammerkt, að hafa gert ritstörf að ævistarfi. Þetta er fólk sem er vakið og sofið í því að skapa bókmenntir. Þetta er allt fólk sem hefur gefið samfélaginu mikið.
„Naktir elskendur, Helga og Bjarni, liggja í faðmlögum, handleggjabenda á rauðum rúmfötum, umvafin mildri birtu“ Sigþór U. Hallfreðsson Skoðun
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun „Naktir elskendur, Helga og Bjarni, liggja í faðmlögum, handleggjabenda á rauðum rúmfötum, umvafin mildri birtu“ Sigþór U. Hallfreðsson skrifar
Skoðun Alvarlegar afleiðingar kynferðislegrar áreitni á vinnustöðum Dagný Aradóttir Pind skrifar
Skoðun Er Helguvík ein af stærstu ruslakistum Íslands? Margrét S. Þórólfsdóttir,Ragnhildur L. Guðmundsdóttir,Þórólfur J. Dagsson skrifar
Skoðun Nauðsynlegt að sameina verndun og nýtingu orku með stuðningi staðla Haukur Logi Jóhannsson skrifar
„Naktir elskendur, Helga og Bjarni, liggja í faðmlögum, handleggjabenda á rauðum rúmfötum, umvafin mildri birtu“ Sigþór U. Hallfreðsson Skoðun
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun