Samfylkingin á tímamótum með sögulega lágt fylgi

„Ég hef nú ekkert verið að hugsa þetta mikið og ætla bara að velta því áfram fyrir mér,“ segir Árni Páll Árnason, formaður Samfylkingar, um hvort hann bjóði sig fram að nýju í embættið. „Það er gaman að sjá að það koma margir fram á sjónarsviðið og eru tilbúnir að gefa kost á sér. Það er sjálfsagt að gefa öðrum pláss líka,“ segir Árni.

Þrír frambjóðendur eru komnir fram í embætti formanns Samfylkingarinnar. Fyrstur reið á vaðið Helgi Hjörvar, þingmaður til þrettán ára. Því næst steig Magnús Orri Schram fram en hann sat á þingi fyrir Samfylkinguna á síðasta kjörtímabili en starfar nú sem ráðgjafi hjá Capacent. Á fimmtudag tilkynnti Oddný Harðardóttir, þingmaður og fyrrum fjármálaráðherra, um framboð sitt. Oddný sagði við það tilefni að hún gæti ekki beðið með framboð eftir því að Árni Páll ákveddi sig.

Eva Indriðadóttir, formaður Ungra jafnaðarmanna, segir brýnt að formannskosningin fari fram. „Flokkurinn fylkir sér að baki formanni hver sem hann verður. Ég held að kosningarnar snúist ekki um persónu heldur málefni og framtíðarsýn. Flokkurinn gerir sér grein fyrir því að það skiptir kannski ekki máli hver er formaður heldur hvernig hann ætlar að vinna með flokknum og hvernig samstarfið er.“

Samkvæmt heimildum Fréttablaðsins styðja margir ungliðar í flokknum dyggilega við bakið á Magnúsi Orra Schram á meðan Oddný nýtur sterks kvennafylgis. Þeir kunnugir sem Fréttablaðið hefur rætt við eru sammála um að formannskosningin snúist um framtíðarsýn. Annars vegar kjósi flokkurinn á milli Oddnýjar sem hefur yfirbragð hógværðar, einkenni sem þótti eftirsóknanvert í stjórnmálum á árunum eftir hrun. Hins vegar sé Magnús Orri kraftmikill og leggi mikla áherslu á atvinnulífið, hann sé þess utan efnaður og kannski sá formaður sem Samfylkingin telur vænlegri til vinnings í efnahagsuppgangi. Viðmælendur blaðsins eru sammála um að ekki megi vanmeta Helga sem frambjóðanda þó fólki þyki frekar málum blandið hvernig formaður hann yrði.

 

Saga klofninga og uppgjörs

Samfylkingin er ekki endilega að klofna en henni vegnar ekki vel,“ segir Sumarliði Ísleifsson sagnfræðingur um stöðuna innan Samfylkingarinnar nú. Sumarliði skrifaði meðal annars sögu ASÍ og er fróður um sögu jafnaðarmanna í Evrópu.

 „Það er ekki einsdæmi að jafnaðarmenn eigi erfitt hér heldur ríkir vandi um alla álfuna. Jafnaðarmenn urðu aldrei eins öflugir hér og á hinum norðurlöndunum en þar eiga jafnaðarmenn líka í erfiðleikum nú. Þeir eru að missa fylgi til popúlista, hvort sem er í Noregi, Svíþjóð og Danmörku.“

Alþýðuflokkurinn var stofnaður fyrir hundrað árum síðan. „Flokkurinn varð aldrei það forystuafl sem hann varð annarsstaðar. Svo klofnar flokkurinn trekk í trekk til dæmis árið 1930, 1938, 1956 og upp úr 1980. Honum tókst á millistríðsárunum að verða nokkuð öflugur en þegar honum er að vegna best er hann kannski með fjórðung atkvæða. Á hinum norðurlöndunum höfðu kratarnir þessa stöðu sem Sjálfstæðisflokkur hafði hér.“

Sumarliði segir að samanlagt hafi jafnaðarmenn og sá flokkur hverju sinni sem er til vinstri við jafnaðarmenn haft nokkuð sterka stöðu. „En þeir gátu bara ekki unnið saman nema sjaldan. Þegar kom að Kalda stríðinu voru þeir sitthvoru megin hvað varðar þær línur. Þá unnu þessir flokkar ekki saman og börðust um yfirráðin í verkalýðshreyfingunni.“

Hann segir að róttækari öfl eigi jafnvel betur upp á pallborðið hjá Íslendingum en jafnaðarmenn. „Það eru kannski margar skýringar á því af hverju hinir róttæku verða hlutfallslega sterkir hér. Ísland var miklu fátækara samfélag en á honum norðurlöndunum langt fram eftir tuttugustu öld. En svo verða róttækir vinstrimenn líka róttækir þjóðernissinnar og það tengist Kalda stríðinu. Það veldur því að róttækir vinstrimenn fá meiri stuðning.“

Aðspurður hvort tilvist Framsóknarflokksins, sem flokks sem kallar sig miðjuflokk með áherslu á félagshyggju, geti saxað á fylgi Samfylkingar segir Sumarliði: „Framsóknarflokkurinn er bændaflokkur sem svipar til þess sem er til á Norðurlöndunum. Ástæðan fyrir því að hann fær hlutfallslega miklu fleiri þingmenn en hann ætti að fá er í raun hvernig kjördæmaskipanin er. Af því það er ekki jafnt vægi atkvæða. Bændaflokkar eru félagshyggjuflokkar sem styðja samvinnu bænda og líta oft á að þeir eigi að vera í bandalagi við alþýðuna í bæjunum. En það hefur dregið mjög í sundur hvað þetta varðar.“

„Ég held að kreppan sem er núna hjá vinstriflokkunum stafi af því að þó margt hafi tekist vel í þessari einu hreinu vinstristjórn sem verið hefur á Íslandi, þá voru líka gerð mörg mistök. Einhvernveginn lukkast mönnum ekki að gera þau almennilega upp. Svo er þetta líka forystuvandi. Ef Framsóknarflokkurinn er borinn saman við þessa tvo vinstri flokka þá sést að honum tekst að endurnýja sig en það gera vinstriflokkarnir ekki nema að litlu leyti. Það er enn sama fólk í brúnni og var fyrir hrun sem er ekkert sérstaklega trúverðugt.“

Hann bendir á að fleiri flokkar hafi klofnað. „En ekki í sama mæli. Hinsvegar sér maður ekki endilega að Samfylkingin sé að klofna núna þrátt fyrir alla erfiðleikana. Það er frekar að hún sé bara að hverfa.“