Geðveikt heilsujafnrétti Silja Björk Björnsdóttir skrifar 15. desember 2016 07:00 Nýlega luku þættirnir Bara geðveik göngu sinni á Stöð 2. Í þættinum fékk þjóðin ómetanlegt tækifæri til að skyggnast inn í líf fjögurra ólíkra geðsjúklinga, upplifa sársauka þeirra og sigra, góða daga og slæma. Einn þessara geðsjúklinga er ég. Þegar mér bauðst tækifæri að taka þátt í Bara geðveik, hikaði ég ekki eitt augnablik. Ég ákvað samstundis að taka þátt í þessu krefjandi verkefni – ekki fyrir mína eigin „athyglissýki“ eða „framapot“, heldur vegna þess að síðan ég veiktist og steig fyrstu skrefin í fræðslu og forvarnarstarfi geðsjúkdóma, hef ég átt mér þann draum einan að sjá fullkomið gegnsæi í málum andlegra sjúkdóma sem líkamlegra. Geðsjúklingar eru eins mismunandi og þeir eru margir og þar af leiðandi ómögulegt að setja þá alla í sama sjúkrarúmið. Rétt eins og krabbameinssjúklingar erum við geðsjúklingarnir öll ólíkar manneskjur með ólíka líkama og bregðumst öll á mismunandi hátt við lyfjameðferðum og læknisaðstoð. Samt lenda geðsjúklingar allir neðst í íslenska heilbrigðiskerfinu og helst allir í sama sjúkrarúminu, bókstaflega. Þeir lenda líka neðst í opinberu forvarna- og fræðslustarfi og einkennast verkefni, auglýsingar og birtingarmyndir geðsjúklinga af einni og sömu staðalímyndinni. Þrátt fyrir allt er fólk enn þá dregið í efa með sín andlegu veikindi, alvarleiki þeirra er lítillækkaður og svo virðist sem manneskja þurfi að koma með blæðandi úlnliði, froðufellandi og hárreytandi sig niður á Landspítala til að teljast vera „nógu veik“ til að fá hjálp. Íslenska heilbrigðiskerfið er í besta falli skammarlegt fyrir geðsjúklinga. Vissulega er sérhæfð læknisþjónusta yfirleitt dýrari en rútínuheimsókn á heilsugæsluna en það er sorglegur brandari að sálfræðingar þurfi að starfa utan sjúkratryggingarammans og aðeins örfáir sálfræðingar geta boðið upp á þjónustu sína niðurgreidda. Það er þó kaldur íslenskur raunveruleiki að fyrir einn klukkutíma af andlegri handleiðslu frá menntuðum sérfræðingi þarf geðsjúklingur að hósta upp 10-14.000 krónum. Þetta gerir aðeins það að verkum að samfélagið elur af sér enn veikari einstaklinga sem eiga enn verra með það að fóta sig í lífinu, á atvinnumarkaði og skólakerfinu. Þegar fólk hefur ekki efni á mannsæmandi þjónustu við sínum andlegu verkjum og mætir á sama tíma fordómum og sjúkdómahyggju úti í samfélaginu er ekki nema von að fólk loki sig af, bæli niður verkina og leiti sér aldrei viðunandi hjálpar. Hvers vegna er það svo, í háþróuðu nútímasamfélagi íslensku þjóðarinnar sem stærir sig af frændskap og jafnréttisstefnu, að við geðsjúklingarnir njótum ekki sömu réttinda í heilbrigðiskerfinu og þeir líkamlega veiku? Það er óumflýjanlegur sannleikur að íslenska heilbrigðiskerfið er í molum en svo mörg vandamál sem elta hvert annað uppi í endalausri hringrás öryrkjubóta og skriffinnsku, væru leyst með því einu að breyta viðhorfi okkar, og heilbrigðiskerfisins, í garð okkar geðsjúklinganna og jafnvel leysa vandamálin áður en keðjuverkunin fer af stað. Í þáttaröðinni fáið þið að sjá að þrátt fyrir allar okkar hömlur og óútskýranlegu kvilla, því svo takmörkuðum tíma og peningum er eytt í rannsóknir á geðsjúkdómum, erum við bara venjulegir Íslendingar og eigum það skilið að lifa góðu, fullnægjandi lífi. Og við erum fleiri en ykkur myndi nokkurn tímann gruna því andleg veikindi eru leyndarmál í hverri einustu fjölskyldu. Sviptum dulu leyndardómsins og tabúsins af geðsjúkdómum. Komum úr felum og fræðum samfélagið um allt það sem lífið hefur upp á að bjóða, hvernig heilar okkar eru ekki allir stilltir á sömu bylgjulengd og hvernig það getur verið gjöf að upplifa heiminn frá sjónarhorni geðsjúklingsins. Aðeins þá, þegar samfélagið hefur að fullu meðtekið þann sannleik að heilsujafnrétti ætti að ríkja í heiminum og andlegir sjúkdómar metnir á sama meiði og þeir líkamlegu, getum við sameinast sem þjóð og þrýst á heilbrigðiskerfið að taka til í mygluðum skápum sínum. Lofum ekki þættina og gleymum þeim í næstu viku þegar eitthvað nýtt og meira ögrandi fangar athygli okkar. Höldum þessu samtali á lofti þar til eyru allra landsmanna opnast og geðsjúklingar geta frjálsir rætt sín vandamál án ótta við fordæmingu og skömm. Látum það ekki vera til einskis að ég, Ágústa, Brynjar og Bjarney hleyptum ykkur inn í einkalíf okkar og hjörtu heldur verðum reynslunni ríkari, víðsýnni og betri einstaklingar, betri þjóð fyrir vikið. Komum úr felum og munum það að við erum ekki bara geðveik, heldur svo miklu miklu meira. Þessi grein birtist fyrst í Fréttablaðinu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Þarf háskólamenntað fólk til að kenna litlum börnum? Aldís Björk Óskarsdóttir Skoðun Svikinn héri að hætti hússins — Ekki lýðræðisveisla Hjörtur Hjartarson Skoðun Halldór 19.10.24 Halldór Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann Skoðun Rödd skynseminnar Hjördís Guðný Guðmundsdóttir Skoðun Hættum þessu bulli – enga strúta hér á landi Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun Gerum íslensku að kosningamáli Eiríkur Rögnvaldsson Skoðun Meiri eftirspurn eftir lausnum en rifrildum um húsnæðismál Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Í átt að betra Íslandi – stjórnmál sem skila árangri Guðmundur Þórir Sigurðsson Skoðun Menntun er fjárfesting í framtíðinni Geir Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Rangfærslur bæjarstjóra Stefán Georgsson skrifar Skoðun Er öldrunarhjúkrun gefandi? Ólína Kristín Jónsdóttir skrifar Skoðun Vopnakaup eru landráð Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Rödd skynseminnar Hjördís Guðný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Menntun er fjárfesting í framtíðinni Geir Sigurðsson skrifar Skoðun Í átt að betra Íslandi – stjórnmál sem skila árangri Guðmundur Þórir Sigurðsson skrifar Skoðun Meiri eftirspurn eftir lausnum en rifrildum um húsnæðismál Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hættum þessu bulli – enga strúta hér á landi Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Gerum íslensku að kosningamáli Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Svikinn héri að hætti hússins — Ekki lýðræðisveisla Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Öðruvísi Íslendingar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Þarf háskólamenntað fólk til að kenna litlum börnum? Aldís Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til ríkissaksóknara og forseta Hæstaréttar Guðbjörn Jónsson skrifar Skoðun Það er komið nóg Bozena Raczkowska skrifar Skoðun Sögur ísraelska hermannsins Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Að taka réttindi af einum til að selja öðrum Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Kæru vinir og stuðningsfólk Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Goðsögnin um að fara áfram Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Ekki lofa einhverju sem þú ætlar ekki að standa við Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing kennara eftir fund með borgarstjóra Andrea Sigurjónsdóttir,Eygló Friðriksdóttir,Guðrún Gunnarsdóttir,Jónína Einarsdóttir,Kristín Björnsdóttir,Lilja Margrét Möller,Linda Ósk Sigurðardóttir,Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar Skoðun Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Kennarastarfið Ragnheiður Lilja Bjarnadóttir skrifar Skoðun Fullveldi Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Að halda niðri launum og lifa á loftinu Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar Skoðun Vá! Benedikta Guðrún Svavarsdóttir skrifar Skoðun „Hver sagði þér að heimurinn væri réttlátur?“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Í upphafi kosningabaráttu Heimir Pálsson skrifar Skoðun Ert þú ég eða verð ég þú Júlíus Birgir Jóhannsson skrifar Sjá meira
Nýlega luku þættirnir Bara geðveik göngu sinni á Stöð 2. Í þættinum fékk þjóðin ómetanlegt tækifæri til að skyggnast inn í líf fjögurra ólíkra geðsjúklinga, upplifa sársauka þeirra og sigra, góða daga og slæma. Einn þessara geðsjúklinga er ég. Þegar mér bauðst tækifæri að taka þátt í Bara geðveik, hikaði ég ekki eitt augnablik. Ég ákvað samstundis að taka þátt í þessu krefjandi verkefni – ekki fyrir mína eigin „athyglissýki“ eða „framapot“, heldur vegna þess að síðan ég veiktist og steig fyrstu skrefin í fræðslu og forvarnarstarfi geðsjúkdóma, hef ég átt mér þann draum einan að sjá fullkomið gegnsæi í málum andlegra sjúkdóma sem líkamlegra. Geðsjúklingar eru eins mismunandi og þeir eru margir og þar af leiðandi ómögulegt að setja þá alla í sama sjúkrarúmið. Rétt eins og krabbameinssjúklingar erum við geðsjúklingarnir öll ólíkar manneskjur með ólíka líkama og bregðumst öll á mismunandi hátt við lyfjameðferðum og læknisaðstoð. Samt lenda geðsjúklingar allir neðst í íslenska heilbrigðiskerfinu og helst allir í sama sjúkrarúminu, bókstaflega. Þeir lenda líka neðst í opinberu forvarna- og fræðslustarfi og einkennast verkefni, auglýsingar og birtingarmyndir geðsjúklinga af einni og sömu staðalímyndinni. Þrátt fyrir allt er fólk enn þá dregið í efa með sín andlegu veikindi, alvarleiki þeirra er lítillækkaður og svo virðist sem manneskja þurfi að koma með blæðandi úlnliði, froðufellandi og hárreytandi sig niður á Landspítala til að teljast vera „nógu veik“ til að fá hjálp. Íslenska heilbrigðiskerfið er í besta falli skammarlegt fyrir geðsjúklinga. Vissulega er sérhæfð læknisþjónusta yfirleitt dýrari en rútínuheimsókn á heilsugæsluna en það er sorglegur brandari að sálfræðingar þurfi að starfa utan sjúkratryggingarammans og aðeins örfáir sálfræðingar geta boðið upp á þjónustu sína niðurgreidda. Það er þó kaldur íslenskur raunveruleiki að fyrir einn klukkutíma af andlegri handleiðslu frá menntuðum sérfræðingi þarf geðsjúklingur að hósta upp 10-14.000 krónum. Þetta gerir aðeins það að verkum að samfélagið elur af sér enn veikari einstaklinga sem eiga enn verra með það að fóta sig í lífinu, á atvinnumarkaði og skólakerfinu. Þegar fólk hefur ekki efni á mannsæmandi þjónustu við sínum andlegu verkjum og mætir á sama tíma fordómum og sjúkdómahyggju úti í samfélaginu er ekki nema von að fólk loki sig af, bæli niður verkina og leiti sér aldrei viðunandi hjálpar. Hvers vegna er það svo, í háþróuðu nútímasamfélagi íslensku þjóðarinnar sem stærir sig af frændskap og jafnréttisstefnu, að við geðsjúklingarnir njótum ekki sömu réttinda í heilbrigðiskerfinu og þeir líkamlega veiku? Það er óumflýjanlegur sannleikur að íslenska heilbrigðiskerfið er í molum en svo mörg vandamál sem elta hvert annað uppi í endalausri hringrás öryrkjubóta og skriffinnsku, væru leyst með því einu að breyta viðhorfi okkar, og heilbrigðiskerfisins, í garð okkar geðsjúklinganna og jafnvel leysa vandamálin áður en keðjuverkunin fer af stað. Í þáttaröðinni fáið þið að sjá að þrátt fyrir allar okkar hömlur og óútskýranlegu kvilla, því svo takmörkuðum tíma og peningum er eytt í rannsóknir á geðsjúkdómum, erum við bara venjulegir Íslendingar og eigum það skilið að lifa góðu, fullnægjandi lífi. Og við erum fleiri en ykkur myndi nokkurn tímann gruna því andleg veikindi eru leyndarmál í hverri einustu fjölskyldu. Sviptum dulu leyndardómsins og tabúsins af geðsjúkdómum. Komum úr felum og fræðum samfélagið um allt það sem lífið hefur upp á að bjóða, hvernig heilar okkar eru ekki allir stilltir á sömu bylgjulengd og hvernig það getur verið gjöf að upplifa heiminn frá sjónarhorni geðsjúklingsins. Aðeins þá, þegar samfélagið hefur að fullu meðtekið þann sannleik að heilsujafnrétti ætti að ríkja í heiminum og andlegir sjúkdómar metnir á sama meiði og þeir líkamlegu, getum við sameinast sem þjóð og þrýst á heilbrigðiskerfið að taka til í mygluðum skápum sínum. Lofum ekki þættina og gleymum þeim í næstu viku þegar eitthvað nýtt og meira ögrandi fangar athygli okkar. Höldum þessu samtali á lofti þar til eyru allra landsmanna opnast og geðsjúklingar geta frjálsir rætt sín vandamál án ótta við fordæmingu og skömm. Látum það ekki vera til einskis að ég, Ágústa, Brynjar og Bjarney hleyptum ykkur inn í einkalíf okkar og hjörtu heldur verðum reynslunni ríkari, víðsýnni og betri einstaklingar, betri þjóð fyrir vikið. Komum úr felum og munum það að við erum ekki bara geðveik, heldur svo miklu miklu meira. Þessi grein birtist fyrst í Fréttablaðinu.
Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Meiri eftirspurn eftir lausnum en rifrildum um húsnæðismál Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Yfirlýsing kennara eftir fund með borgarstjóra Andrea Sigurjónsdóttir,Eygló Friðriksdóttir,Guðrún Gunnarsdóttir,Jónína Einarsdóttir,Kristín Björnsdóttir,Lilja Margrét Möller,Linda Ósk Sigurðardóttir,Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon skrifar
Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann Skoðun