Hop jöklanna gæti haft áhrif á lífríki við strendur Íslands Kjartan Kjartansson skrifar 6. september 2017 15:00 Rennsli jökuláa breytist verulega þegar jöklar hopa og hverfa með tilheyrandi áhrifum á lífríki og samfélög manna. Vísir/Anton Breytingar á rennsli jökuláa vegna hops jökla ógna drykkjar- og áveituvatni milljóna manna á jörðinni. Á Íslandi gæti hnignun ánna haft veruleg áhrif á raforkuframleiðslu og jafnvel fiskistofna, að sögn íslensks vísindamanns sem tók þátt í alþjóðlegri rannsókn. Jöklar um allan heim hafa skroppið saman undanfarna áratugi vegna hnattrænnar hlýnunar af völdum manna. Þeir þekja nú um 10% yfirborðs jarðar en líkön benda til þess að mesta bráðnunin verði í jöklum í Alaskaflóa, á heimskautasvæðum Kanada, Grænlandi, Íslandi og Suðurheimskautslandinu. Margvísleg áhrif hops jöklanna á lífríki og samfélag manna er viðfangsefni nýrrar rannsóknar sem birtist vísindaritinu Proceedings of the National Academy of Sciences. Þeim er lýst sem djúpstæðum. Gísli Már Gíslason, prófessor í vatnalíffræði við Háskóla Íslands, átti þátt í rannsókninni ásamt Jóni S. Ólafssyni, vatnalíffræðingi hjá Hafrannsóknarstofnun.Rennslið breytist þegar jöklarnir hörfa Í samtali við Vísi segir Gísli Már að áhrif hopsins komi aðallega fram í breytingum á rennsli jökuláa. Rennslið aukist fyrst þegar bráðnun fer af stað en síðan minnki það eftir því sem jöklarnir hverfa. Að lokum verði árnar aðeins regnvatn og snjór sem bráðnar. „Þannig að þetta mun hafa áhrif á vatnsbúskap fyrir virkjanir, drykkjarvatn og áveitu. Ætli það sé ekki fimmtungur eða fjórðungur mannkyns sem fær vatn úr jökulám á Himalajasvæðinu. Stór hluti af Suður-Ameríku fær vatn úr jökulám úr Andesfjöllunum. Alparnir hafa lengi vel verið háðir jökulvatni,“ nefnir hann sem dæmi um áhrifin.Mýrdalsjökull hefur hopað mikið eins og aðrir íslenskir jöklar. Því er spáð að þeir verði að mestu hofnir innan tvö hundruð ára.NASAÞá eru ótalin áhrifin á líffræðilegan fjölbreytileika í ánum sjálfum þegar þær breytast úr jökulám í bergvatnsár þegar fram í sækir. Gísli Már segir að lífríkið í jökulám sé afar sérhæft. Þannig nær ljós aðeins niður á botn í stuttan tíma í senn á vorin þegar sól er komin nægilega hátt á loft og áður en set byrjar að berast þegar jökulbráðnunin hefst. Þetta sérstaka lífríki sem þrífst við þessar erfiðu aðstæður mun raskast þegar rennsli jökulánna raskast á svo afdrifaríkan hátt. Hopinu getur einnig fylgt vaxandi mengun. Jöklar um allan heim hafa tekið á sig og safnað eiturefnum úr iðnaðarmengun sem menn hafa blásið út í andrúmsloftið. Frá verksmiðjum berst mengun eins og sót og kvikasilfur með loftstraumum og fellur á jöklana. Gísli Már segir að með bráðnun jöklanna losni um þessi efni og þau renni niður árnar í mun meira mæli en áðurBera fram áburð fyrir lífríkið í sjónum Jökulárnar hafa einnig mikil áhrif á grunnsævi þar sem þær flytja mikið magn sets og áburðarefna til sjávar. Þannig gæti hop íslenskra jökla haft áhrif á lífsskilyrði fiskistofna við strendur landsins. Í bergi er töluvert af fosfór sem berst með seti jökuláa og leysist upp í sjónum. Þar virkar það sem áburður fyrir þörunga og aðrar lífverur í hafinu. Árnar stuðla einnig að vexti þörungagróðurs þegar ferskvatnið sem þær bera fram leggst ofan á saltan sjóinn. Sólin nær að hita þetta yfirborðslag meira og það eykur framleiðni þörunganna í efsta laginu, að sögn Gísla Más. „Ég held að það sé engin tilviljun að eitt mesta hrygningarsvæði þorsks sé á Selvogsbanka þegar þú hugsar til allra jökulánna sem koma út í sjó á Suðurlandi,“ segir Gísli Már en stórar jökulár eins og Þjórsá og Ölfusá renna út í sjó þar.Gísli Már bendir á að hop jökla geti haft djúpstæð áhrif á lífríki jökuláa og grunnsævis.Kristinn IngvarssonJöklaferðaþjónusta dregist saman í Ölpunum Í rannsókninni er jafnframt rakið hvernig hvarf jökla getur haft bein áhrif á samfélög og atvinnustarfsemi. Þannig bendir Gísli Már á að ferðaþjónusta hafi dregist mikið saman í Ölpunum vegna hops jöklanna. Þar hefur flatarmál jökla minnkað um helming frá 1880 og spár gera ráð fyrir að aðeins 4-13% af núverandi stærð þeirra verði eftir við aldamótin. Vísindamenn gera ráð fyrir því að íslenskir jöklar verði nær algerlega hofnir innan tvö hundruð ára. Þannig gæti sama þróun átt sér stað í jöklaferðamennsku á Íslandi.Uppgangur en síðan niðursveifla í vatnsafliVarðandi áhrifin á raforkuframleiðslu segir í rannsókninni að tekjur vatnsaflsvirkjana geti aukist fyrst um sinn þegar bráðunin stuðlar að auknu flæði í jökulánum sem knýja þær. Nefnd eru dæmi frá svissnesku Ölpunum þar sem því er spáð að þegar streymið minnkar á næstu áratugum muni hægja á framleiðslunni og þar með tekjum af virkjunum. Í Ölpunum sé heldur ekki víst að aukið rennsli ánna skili sér í stóraukinni raforkuframleiðslu þar sem uppistöðulón geti ekki tekið við meira vatni á meðan sumarbráðnunin á sér stað. Þvert á móti geti hætta skapast þegar flæði úr lónunum. Á móti kemur að til skemmri tíma litið gæti hop jöklanna skapað aðstæður til að byggja nýjar stíflur og lón. Birtist í Fréttablaðinu Loftslagsmál Vísindi Mest lesið Spenna í Kraganum: Þórdís leggur framtíðina að veði og brotthvarf Guðmundar Árna vekur upp spurningar Innlent „Tilraun Hezbollah til að ráða mig og konu mína af dögum voru stór mistök“ Erlent Sautján ára piltur lést í brunanum á Stuðlum Innlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent „Ég hef alltaf haft augun á þessu“ Innlent Lýsir stjórnlausum rasisma: „Hvort verður það líkamlegt ofbeldi eða svívirðingar?“ Innlent Vill leiða Miðflokkinn í Suðurkjördæmi Innlent Samkeppni á íslenskum frjósemismarkaði í fyrsta sinn Innlent „Hann tók algjörlega völdin yfir lífi mínu“ Innlent Eldur í skorsteini í Mávahlíð Innlent Fleiri fréttir Spenna í Kraganum: Þórdís leggur framtíðina að veði og brotthvarf Guðmundar Árna vekur upp spurningar Vill leiða Miðflokkinn í Suðurkjördæmi Samkeppni á íslenskum frjósemismarkaði í fyrsta sinn Eldur í skorsteini í Mávahlíð Þórólfur ætlar ekki fram Lýsir stjórnlausum rasisma: „Hvort verður það líkamlegt ofbeldi eða svívirðingar?“ „Ég hef alltaf haft augun á þessu“ Í gæsluvarðhald vegna alvarlegrar líkamsárásar á Vopnafirði Búin að biðja Jón afsökunar Stjórnlaus rasismi og spenna í Kraganum Sautján ára piltur lést í brunanum á Stuðlum Víðir verður oddviti Samfylkingarinnar í Suðurkjördæmi Vara ráðherra við hörmungum ef lykilhringrás í hafinu stöðvast „Þetta er nákvæmlega það sem ég á að vera að gera“ Kostnaður við snagana nam 1,7 milljónum Fluttur á spítala vegna alvarlegs efnabruna af völdum ætandi efnis Slátur og stuð í félagsheimilinu á Blönduósi Alma vill leiða Samfylkinguna í Kraganum Nektarmyndir gerðar óskýrar sjálfkrafa á Instagram Grunaður um alvarlega líkamsárás gegn fyrrverandi sambýliskonu Hannes snýr baki við Sjálfstæðisflokknum og fer fram fyrir Samfylkingu Átti samtal við Höllu Hrund fyrir stjórnarslitin Vendingar í pólitíkinni og áhrif frestunar bankasölu á markaðinn Guðmundur Árni hættur við og styður Ölmu Vistmaður og starfsmaður Stuðla fluttir á bráðamóttöku Bilun í brunaboða á Keflavíkurflugvelli Snorri vill leiða Miðflokkinn í Reykjavík Þórdís svarar gagnrýni vegna húsnæðisstyrks Slagurinn harðnar í Suðvestur hjá Sjálfstæðisflokki „Hann tók algjörlega völdin yfir lífi mínu“ Sjá meira
Breytingar á rennsli jökuláa vegna hops jökla ógna drykkjar- og áveituvatni milljóna manna á jörðinni. Á Íslandi gæti hnignun ánna haft veruleg áhrif á raforkuframleiðslu og jafnvel fiskistofna, að sögn íslensks vísindamanns sem tók þátt í alþjóðlegri rannsókn. Jöklar um allan heim hafa skroppið saman undanfarna áratugi vegna hnattrænnar hlýnunar af völdum manna. Þeir þekja nú um 10% yfirborðs jarðar en líkön benda til þess að mesta bráðnunin verði í jöklum í Alaskaflóa, á heimskautasvæðum Kanada, Grænlandi, Íslandi og Suðurheimskautslandinu. Margvísleg áhrif hops jöklanna á lífríki og samfélag manna er viðfangsefni nýrrar rannsóknar sem birtist vísindaritinu Proceedings of the National Academy of Sciences. Þeim er lýst sem djúpstæðum. Gísli Már Gíslason, prófessor í vatnalíffræði við Háskóla Íslands, átti þátt í rannsókninni ásamt Jóni S. Ólafssyni, vatnalíffræðingi hjá Hafrannsóknarstofnun.Rennslið breytist þegar jöklarnir hörfa Í samtali við Vísi segir Gísli Már að áhrif hopsins komi aðallega fram í breytingum á rennsli jökuláa. Rennslið aukist fyrst þegar bráðnun fer af stað en síðan minnki það eftir því sem jöklarnir hverfa. Að lokum verði árnar aðeins regnvatn og snjór sem bráðnar. „Þannig að þetta mun hafa áhrif á vatnsbúskap fyrir virkjanir, drykkjarvatn og áveitu. Ætli það sé ekki fimmtungur eða fjórðungur mannkyns sem fær vatn úr jökulám á Himalajasvæðinu. Stór hluti af Suður-Ameríku fær vatn úr jökulám úr Andesfjöllunum. Alparnir hafa lengi vel verið háðir jökulvatni,“ nefnir hann sem dæmi um áhrifin.Mýrdalsjökull hefur hopað mikið eins og aðrir íslenskir jöklar. Því er spáð að þeir verði að mestu hofnir innan tvö hundruð ára.NASAÞá eru ótalin áhrifin á líffræðilegan fjölbreytileika í ánum sjálfum þegar þær breytast úr jökulám í bergvatnsár þegar fram í sækir. Gísli Már segir að lífríkið í jökulám sé afar sérhæft. Þannig nær ljós aðeins niður á botn í stuttan tíma í senn á vorin þegar sól er komin nægilega hátt á loft og áður en set byrjar að berast þegar jökulbráðnunin hefst. Þetta sérstaka lífríki sem þrífst við þessar erfiðu aðstæður mun raskast þegar rennsli jökulánna raskast á svo afdrifaríkan hátt. Hopinu getur einnig fylgt vaxandi mengun. Jöklar um allan heim hafa tekið á sig og safnað eiturefnum úr iðnaðarmengun sem menn hafa blásið út í andrúmsloftið. Frá verksmiðjum berst mengun eins og sót og kvikasilfur með loftstraumum og fellur á jöklana. Gísli Már segir að með bráðnun jöklanna losni um þessi efni og þau renni niður árnar í mun meira mæli en áðurBera fram áburð fyrir lífríkið í sjónum Jökulárnar hafa einnig mikil áhrif á grunnsævi þar sem þær flytja mikið magn sets og áburðarefna til sjávar. Þannig gæti hop íslenskra jökla haft áhrif á lífsskilyrði fiskistofna við strendur landsins. Í bergi er töluvert af fosfór sem berst með seti jökuláa og leysist upp í sjónum. Þar virkar það sem áburður fyrir þörunga og aðrar lífverur í hafinu. Árnar stuðla einnig að vexti þörungagróðurs þegar ferskvatnið sem þær bera fram leggst ofan á saltan sjóinn. Sólin nær að hita þetta yfirborðslag meira og það eykur framleiðni þörunganna í efsta laginu, að sögn Gísla Más. „Ég held að það sé engin tilviljun að eitt mesta hrygningarsvæði þorsks sé á Selvogsbanka þegar þú hugsar til allra jökulánna sem koma út í sjó á Suðurlandi,“ segir Gísli Már en stórar jökulár eins og Þjórsá og Ölfusá renna út í sjó þar.Gísli Már bendir á að hop jökla geti haft djúpstæð áhrif á lífríki jökuláa og grunnsævis.Kristinn IngvarssonJöklaferðaþjónusta dregist saman í Ölpunum Í rannsókninni er jafnframt rakið hvernig hvarf jökla getur haft bein áhrif á samfélög og atvinnustarfsemi. Þannig bendir Gísli Már á að ferðaþjónusta hafi dregist mikið saman í Ölpunum vegna hops jöklanna. Þar hefur flatarmál jökla minnkað um helming frá 1880 og spár gera ráð fyrir að aðeins 4-13% af núverandi stærð þeirra verði eftir við aldamótin. Vísindamenn gera ráð fyrir því að íslenskir jöklar verði nær algerlega hofnir innan tvö hundruð ára. Þannig gæti sama þróun átt sér stað í jöklaferðamennsku á Íslandi.Uppgangur en síðan niðursveifla í vatnsafliVarðandi áhrifin á raforkuframleiðslu segir í rannsókninni að tekjur vatnsaflsvirkjana geti aukist fyrst um sinn þegar bráðunin stuðlar að auknu flæði í jökulánum sem knýja þær. Nefnd eru dæmi frá svissnesku Ölpunum þar sem því er spáð að þegar streymið minnkar á næstu áratugum muni hægja á framleiðslunni og þar með tekjum af virkjunum. Í Ölpunum sé heldur ekki víst að aukið rennsli ánna skili sér í stóraukinni raforkuframleiðslu þar sem uppistöðulón geti ekki tekið við meira vatni á meðan sumarbráðnunin á sér stað. Þvert á móti geti hætta skapast þegar flæði úr lónunum. Á móti kemur að til skemmri tíma litið gæti hop jöklanna skapað aðstæður til að byggja nýjar stíflur og lón.
Birtist í Fréttablaðinu Loftslagsmál Vísindi Mest lesið Spenna í Kraganum: Þórdís leggur framtíðina að veði og brotthvarf Guðmundar Árna vekur upp spurningar Innlent „Tilraun Hezbollah til að ráða mig og konu mína af dögum voru stór mistök“ Erlent Sautján ára piltur lést í brunanum á Stuðlum Innlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent „Ég hef alltaf haft augun á þessu“ Innlent Lýsir stjórnlausum rasisma: „Hvort verður það líkamlegt ofbeldi eða svívirðingar?“ Innlent Vill leiða Miðflokkinn í Suðurkjördæmi Innlent Samkeppni á íslenskum frjósemismarkaði í fyrsta sinn Innlent „Hann tók algjörlega völdin yfir lífi mínu“ Innlent Eldur í skorsteini í Mávahlíð Innlent Fleiri fréttir Spenna í Kraganum: Þórdís leggur framtíðina að veði og brotthvarf Guðmundar Árna vekur upp spurningar Vill leiða Miðflokkinn í Suðurkjördæmi Samkeppni á íslenskum frjósemismarkaði í fyrsta sinn Eldur í skorsteini í Mávahlíð Þórólfur ætlar ekki fram Lýsir stjórnlausum rasisma: „Hvort verður það líkamlegt ofbeldi eða svívirðingar?“ „Ég hef alltaf haft augun á þessu“ Í gæsluvarðhald vegna alvarlegrar líkamsárásar á Vopnafirði Búin að biðja Jón afsökunar Stjórnlaus rasismi og spenna í Kraganum Sautján ára piltur lést í brunanum á Stuðlum Víðir verður oddviti Samfylkingarinnar í Suðurkjördæmi Vara ráðherra við hörmungum ef lykilhringrás í hafinu stöðvast „Þetta er nákvæmlega það sem ég á að vera að gera“ Kostnaður við snagana nam 1,7 milljónum Fluttur á spítala vegna alvarlegs efnabruna af völdum ætandi efnis Slátur og stuð í félagsheimilinu á Blönduósi Alma vill leiða Samfylkinguna í Kraganum Nektarmyndir gerðar óskýrar sjálfkrafa á Instagram Grunaður um alvarlega líkamsárás gegn fyrrverandi sambýliskonu Hannes snýr baki við Sjálfstæðisflokknum og fer fram fyrir Samfylkingu Átti samtal við Höllu Hrund fyrir stjórnarslitin Vendingar í pólitíkinni og áhrif frestunar bankasölu á markaðinn Guðmundur Árni hættur við og styður Ölmu Vistmaður og starfsmaður Stuðla fluttir á bráðamóttöku Bilun í brunaboða á Keflavíkurflugvelli Snorri vill leiða Miðflokkinn í Reykjavík Þórdís svarar gagnrýni vegna húsnæðisstyrks Slagurinn harðnar í Suðvestur hjá Sjálfstæðisflokki „Hann tók algjörlega völdin yfir lífi mínu“ Sjá meira
Spenna í Kraganum: Þórdís leggur framtíðina að veði og brotthvarf Guðmundar Árna vekur upp spurningar Innlent
Spenna í Kraganum: Þórdís leggur framtíðina að veði og brotthvarf Guðmundar Árna vekur upp spurningar
Spenna í Kraganum: Þórdís leggur framtíðina að veði og brotthvarf Guðmundar Árna vekur upp spurningar Innlent