Menntun fyrir alla á Íslandi Kristján Þór Júlíusson skrifar 27. nóvember 2017 07:00 Eitt það mikilvægasta sem hvert samfélag getur boðið börnum og ungmennum er tækifæri til að afla sér vandaðrar menntunar sem setur jafnræði, vandvirkni og framfarir ofar öllu. Allt frá árinu 2008 hefur menntalöggjöf á Íslandi og aðalnámskrá leik-, grunn- og framhaldsskóla frá 2011 kveðið á um að stuðla beri að þroska og framförum allra nemenda og virkri þátttöku þeirra í lýðræðisþjóðfélagi með því að bjóða hverjum og einum nám við hæfi. Nemendum skal veitt tækifæri til að nýta sköpunarkraft sinn og afla sér þekkingar og leikni í stöðugri viðleitni til menntunar og þroska. Skólastarfið skal leggja grundvöll að frumkvæði og sjálfstæðri hugsun nemenda og þjálfa hæfni þeirra til samstarfs við aðra. Í skóla án aðgreiningar er gengið út frá því að allir fái jöfn eða jafngild tækifæri til náms og að námið sé á forsendum hvers einstaklings. Borin er virðing fyrir fjölbreytileika og mismunandi þörfum, hæfileikum og einkennum nemenda og lögð er áhersla á að sneiða hjá allri mismunun og aðgreiningu í skólum. Í þeirri viðleitni mennta- og menningarmálaráðuneytisins að styrkja skólastarf á grundvelli okkar heildstæðu menntastefnu um skóla án aðgreiningar og efla gæðastarf á öllum skólastigum var árið 2015 leitað til Evrópumiðstöðvar um nám án aðgreiningar og sérþarfir með það í huga að gera úttekt á framkvæmd stefnunnar á Íslandi á leik-, grunn- og framhaldsskólastigi. Samstarfsaðilar ráðuneytisins í þessari vegferð voru velferðarráðuneyti, Samband íslenskra sveitarfélaga, Kennarasamband Íslands, Heimili og skóli og Skólameistarafélag Íslands. Fagna ber sérstaklega þeirri breiðu samstöðu sem myndaðist um þetta mál og skuldbindingu allra aðila til að nýta niðurstöðurnar skólastarfi til framdráttar. Evrópumiðstöðin vann að úttektinni árið 2016 í samstarfi við alla þá aðila sem hlut eiga að máli. Úttektarhópurinn var skipaður starfsmönnum miðstöðvarinnar sem höfðu sér til aðstoðar ráðgjafa með sérþekkingu á þessum sviðum. Í mars á þessu ári skilaði Evrópumiðstöðin lokaskýrslu þar sem niðurstöður úttektarinnar voru kynntar og jafnframt var gerð grein fyrir tillögum sem byggðar eru á þeim. Mennta- og menningarmálaráðuneytið hefur nú látið þýða lokaskýrsluna á íslensku og er hana að finna á vefsíðu ráðuneytisins. Niðurstöður úttektarinnar eru teknar saman í sjö meginköflum og er í hverjum þeirra fjallað um eitt þeirra áherslusviða sem voru til skoðunar. Gleðilegt er að lesa í skýrslunni að flestir sem sinna menntamálum hér á landi deila þeirri skoðun að mikilvægt sé að vinna að menntun án aðgreiningar til að auka efnahagslega og félagslega velferð í landinu. Að stefna beri að því að koma til móts við þarfir allra barna og sjá til þess að þau hafi tækifæri til að spjara sig í menntakerfi sem gerir þeim kleift að ná árangri í námi og tilheyra því samfélagi sem þau lifa í. Í skýrslunni kemur einnig fram að einn helsti styrkleiki íslenska menntakerfisins er traustur grunnur laga og stefnumótunar sem tekur mið af alþjóðasamningum og sáttmálum er varða réttindi nemenda. Menntakerfið einkennist einnig af lýðræðislegum stjórnarháttum sem breið samstaða er um meðal allra hópa íslensks skólasamfélags. Er kemur að umfjöllun í skýrslunni um framlög til leik-, grunn- og framhaldsskóla kemur fram að útgjöld til þessara skólastiga eru allmiklu hærri á Íslandi en sem nemur meðaltali OECD-landanna. Þá er Íslandi raðað í 3. sæti þeirra 29 landa sem athuguð voru í rannsókn UNICEF á velferð barna (2013). Þrátt fyrir að fullyrða megi að skóli án aðgreiningar á Íslandi standi á sterkum grunni þá eru mörg mikilvæg verkefni er varða innleiðingu stefnunnar stutt á veg komin eða á eftir að hrinda í framkvæmd. Skýrsla Evrópumiðstöðvarinnar dregur fram á mjög skýran hátt þau verkefni og setur fram tillögur að aðgerðum sem við þurfum að ráðast sameiginlega í á næstu árum sem samfélag, til að byggja upp enn betri menntun fyrir alla. Stofnaður hefur verið stýrihópur verkefnisins undir forystu mennta- og menningarmálaráðuneytisins með þátttöku fulltrúa allra samstarfsaðila úttektarinnar. Stýrihópurinn vinnur nú að innleiðingu samþykktra aðgerða í fyrsta hluta verkefnisins, sem nær til ársloka 2019, en þá verður lagt mat á hvernig til hefur tekist. Það er ósk mín að vel takist til við áframhaldandi uppbyggingu á menntun fyrir alla á Íslandi. Til að svo megi verða þurfa allir aðilar máls að kynna sér þær tillögur sem settar eru fram í skýrslu Evrópumiðstöðvarinnar, ræða þær hver á sínum vettvangi og vinna saman að því að koma þeim í framkvæmd, börnum okkar og ungmennum til farsældar.Höfundur er menntamálaráðherra Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Kristján Þór Júlíusson Mest lesið Halldór 26.04.2025 Halldór Friður - í framsöguhætti eða viðtengingarhætti? Bryndís Schram Skoðun Löngu þarft samtal um hóp sem gleymist! Katarzyna Kubiś Skoðun Næringarfræði er lykillinn að betri heilsu, viltu vera með? Guðrún Nanna Egilsdóttir Skoðun SFS, Exit og norska leiðin þeirra Jón Kaldal Skoðun Að sækja gullið (okkar) Þröstur Friðfinnsson Skoðun Til hamingju blaðamenn! Hjálmar Jónsson Skoðun Menntun fyrir öll – nema okkur Haukur Guðmundsson Skoðun Mega bara íslenskir karlmenn nauðga konum á Íslandi? Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens Skoðun Skoðun Skoðun Íslenskar pyndingar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun SFS, Exit og norska leiðin þeirra Jón Kaldal skrifar Skoðun Friður - í framsöguhætti eða viðtengingarhætti? Bryndís Schram skrifar Skoðun Næringarfræði er lykillinn að betri heilsu, viltu vera með? Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Löngu þarft samtal um hóp sem gleymist! Katarzyna Kubiś skrifar Skoðun Menntun fyrir öll – nema okkur Haukur Guðmundsson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að loka augunum fyrir þessum veruleika Davíð Bergmann skrifar Skoðun Kirkjugarðsballið: Eiga Íslendingar að mæta þar? Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Til hamingju blaðamenn! Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens skrifar Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Opið bréf til mennta- og barnamálaráðherra Gunnar Örn Vopnfjörð Þorsteinsson skrifar Skoðun Hvernig gerum við Grundarhverfi enn betra? Ævar Harðarson skrifar Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Valdið og samvinnuhugsjónin Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun NPA breytti lífinu mínu Sveinbjörn Eggertsson skrifar Skoðun Hefur þú tilkynnt um ofbeldi gegn barni? Alfa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Gildi kærleika og mannúðar Toshiki Toma skrifar Sjá meira
Eitt það mikilvægasta sem hvert samfélag getur boðið börnum og ungmennum er tækifæri til að afla sér vandaðrar menntunar sem setur jafnræði, vandvirkni og framfarir ofar öllu. Allt frá árinu 2008 hefur menntalöggjöf á Íslandi og aðalnámskrá leik-, grunn- og framhaldsskóla frá 2011 kveðið á um að stuðla beri að þroska og framförum allra nemenda og virkri þátttöku þeirra í lýðræðisþjóðfélagi með því að bjóða hverjum og einum nám við hæfi. Nemendum skal veitt tækifæri til að nýta sköpunarkraft sinn og afla sér þekkingar og leikni í stöðugri viðleitni til menntunar og þroska. Skólastarfið skal leggja grundvöll að frumkvæði og sjálfstæðri hugsun nemenda og þjálfa hæfni þeirra til samstarfs við aðra. Í skóla án aðgreiningar er gengið út frá því að allir fái jöfn eða jafngild tækifæri til náms og að námið sé á forsendum hvers einstaklings. Borin er virðing fyrir fjölbreytileika og mismunandi þörfum, hæfileikum og einkennum nemenda og lögð er áhersla á að sneiða hjá allri mismunun og aðgreiningu í skólum. Í þeirri viðleitni mennta- og menningarmálaráðuneytisins að styrkja skólastarf á grundvelli okkar heildstæðu menntastefnu um skóla án aðgreiningar og efla gæðastarf á öllum skólastigum var árið 2015 leitað til Evrópumiðstöðvar um nám án aðgreiningar og sérþarfir með það í huga að gera úttekt á framkvæmd stefnunnar á Íslandi á leik-, grunn- og framhaldsskólastigi. Samstarfsaðilar ráðuneytisins í þessari vegferð voru velferðarráðuneyti, Samband íslenskra sveitarfélaga, Kennarasamband Íslands, Heimili og skóli og Skólameistarafélag Íslands. Fagna ber sérstaklega þeirri breiðu samstöðu sem myndaðist um þetta mál og skuldbindingu allra aðila til að nýta niðurstöðurnar skólastarfi til framdráttar. Evrópumiðstöðin vann að úttektinni árið 2016 í samstarfi við alla þá aðila sem hlut eiga að máli. Úttektarhópurinn var skipaður starfsmönnum miðstöðvarinnar sem höfðu sér til aðstoðar ráðgjafa með sérþekkingu á þessum sviðum. Í mars á þessu ári skilaði Evrópumiðstöðin lokaskýrslu þar sem niðurstöður úttektarinnar voru kynntar og jafnframt var gerð grein fyrir tillögum sem byggðar eru á þeim. Mennta- og menningarmálaráðuneytið hefur nú látið þýða lokaskýrsluna á íslensku og er hana að finna á vefsíðu ráðuneytisins. Niðurstöður úttektarinnar eru teknar saman í sjö meginköflum og er í hverjum þeirra fjallað um eitt þeirra áherslusviða sem voru til skoðunar. Gleðilegt er að lesa í skýrslunni að flestir sem sinna menntamálum hér á landi deila þeirri skoðun að mikilvægt sé að vinna að menntun án aðgreiningar til að auka efnahagslega og félagslega velferð í landinu. Að stefna beri að því að koma til móts við þarfir allra barna og sjá til þess að þau hafi tækifæri til að spjara sig í menntakerfi sem gerir þeim kleift að ná árangri í námi og tilheyra því samfélagi sem þau lifa í. Í skýrslunni kemur einnig fram að einn helsti styrkleiki íslenska menntakerfisins er traustur grunnur laga og stefnumótunar sem tekur mið af alþjóðasamningum og sáttmálum er varða réttindi nemenda. Menntakerfið einkennist einnig af lýðræðislegum stjórnarháttum sem breið samstaða er um meðal allra hópa íslensks skólasamfélags. Er kemur að umfjöllun í skýrslunni um framlög til leik-, grunn- og framhaldsskóla kemur fram að útgjöld til þessara skólastiga eru allmiklu hærri á Íslandi en sem nemur meðaltali OECD-landanna. Þá er Íslandi raðað í 3. sæti þeirra 29 landa sem athuguð voru í rannsókn UNICEF á velferð barna (2013). Þrátt fyrir að fullyrða megi að skóli án aðgreiningar á Íslandi standi á sterkum grunni þá eru mörg mikilvæg verkefni er varða innleiðingu stefnunnar stutt á veg komin eða á eftir að hrinda í framkvæmd. Skýrsla Evrópumiðstöðvarinnar dregur fram á mjög skýran hátt þau verkefni og setur fram tillögur að aðgerðum sem við þurfum að ráðast sameiginlega í á næstu árum sem samfélag, til að byggja upp enn betri menntun fyrir alla. Stofnaður hefur verið stýrihópur verkefnisins undir forystu mennta- og menningarmálaráðuneytisins með þátttöku fulltrúa allra samstarfsaðila úttektarinnar. Stýrihópurinn vinnur nú að innleiðingu samþykktra aðgerða í fyrsta hluta verkefnisins, sem nær til ársloka 2019, en þá verður lagt mat á hvernig til hefur tekist. Það er ósk mín að vel takist til við áframhaldandi uppbyggingu á menntun fyrir alla á Íslandi. Til að svo megi verða þurfa allir aðilar máls að kynna sér þær tillögur sem settar eru fram í skýrslu Evrópumiðstöðvarinnar, ræða þær hver á sínum vettvangi og vinna saman að því að koma þeim í framkvæmd, börnum okkar og ungmennum til farsældar.Höfundur er menntamálaráðherra
Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar
Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar