Tennur táninga Guðríður Lára Þrastardóttir skrifar 9. janúar 2018 13:48 Undanfarið hefur töluvert borið á umfjöllun um aldursgreiningar á umsækjendum um alþjóðlega vernd hér á landi. Rauði krossinn á Íslandi hefur sinnt talsmannaþjónustu við umsækjendur um alþjóðlega vernd síðan í ágúst 2014 og ítrekað gagnrýnt ákvarðanir stjórnvalda er lúta að aldri einstaklinga sem hingað koma án löglegra skilríkja og segjast vera yngri en 18 ára. Réttarstaða barna og fullorðinna einstaklinga í hælisleit er ekki að öllu leyti sú sama og eru börnum tryggð ýmis réttindi samkvæmt íslenskum lögum, Dyflinnarreglugerðinni og Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna.Lög um útlendingaÚtlendingalögin og reglugerð um útlendinga eru að nokkuð afdráttarlaus og ljóst að samkvæmt þeim ber að meta vafa umsækjendum í hag auk þess sem gerð er krafa um að heildstætt mat fari fram þegar tekin er ákvörðun um aldur einstaklinga. Fjallað er um aldursgreiningar í lögum um útlendinga nr. 80/2016. Í III. kafla í athugasemdum með frumvarpi því sem varð að lögum nr. 80/2016 segir að helstu nýmæli frumvarpsins sé áhersla á réttindi barna og umbætur, m.a. með sértækum ákvæðum um réttindi barna í samræmi við alþjóðlegar skuldbindingar, skilgreiningu á því sem barni er fyrir bestu og endurskoðun á reglum um aldursgreiningu og um fylgdarlaus börn. Í f. lið sama kafla er fjallað um fylgdarlaus börn en þar er lagt til, í samræmi við alþjóðlegar skuldbindingar og ábendingar sérfræðinga í málaflokknum, að; gengið verði út frá því að umsækjandi um alþjóðlega vernd sem segist vera barn sé álitinn barn við meðferð máls nema það þyki afar ósennilegt eða annað komi í ljós með aldursgreiningu eða öðrum hætti. Nokkru neðar segir; ef ekki hefur tekist að leiða í ljós aldur umsækjandans með nægilega tryggum hætti, þrátt fyrir aldursgreiningu, skal viðkomandi njóta vafans og vera meðhöndlaður sem barn. Er þetta í samræmi við lokamálslið 1. mgr. 113. gr. laganna þar sem kveðið er á um að niðurstaða úr líkamsrannsókn skuli metin í samhengi við önnur atriði málsins og vafi metinn umsækjanda í hag. Í 39. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017 segir að við ákvörðun á aldri skuli fara fram heildstætt mat á aðstæðum einstaklings og frásagnar hans af ævi sinni en auk þess megi beita líkamsrannsókn til greiningar á aldri.Úrbóta er þörfRauði krossinn á Íslandi telur að úrbóta sé þörf þegar kemur að mati á aldri umsækjenda um alþjóðlega vernd. Hér á landi eru allir þeir sem segjast vera yngri en 18 ára að aldri og hafa ekki vegabréf sem sanna á þeim deili gert að gangast undir röntgenrannsókn á tönnum. Tannrannsóknin gengur að stærstum hluta út á að skoða þroska endajaxla viðkomandi. Útlendingastofnun ákvarðar aldur viðkomandi út frá niðurstöðu rannsóknarinnar en ekkert mat fer fram á aðstæðum einstaklings og frásögn af ævi hans líkt og kveðið er á um í reglugerð um útlendinga. Ekkert viðtal er tekið við umsækjanda þar sem lagt er mat á þroska hans eða stöðu. Enginn sérfræðingur í málefnum barna kemur að greiningu á aldri en tveir tannlæknar sem starfa við tannlæknadeild Háskóla Íslands framkvæma tannrannsóknina í húsakynnum Háskóla Íslands. Fjölmargar alþjóðlegar stofnanir, frjáls félagasamtök og erlend læknafélög hafa lagst gegn notkun líkamsrannsókna til ákvörðunar á aldri. Í skýrslu Evrópuráðsins sem ber heitið Age Assessment: Council of Europe member states´policies, procedures and practices respectful of children´s rights in the context of migration, sem kom út í september síðastliðnum er fjallað um það hvað felist í heildstæðu mati en þar kemur fram að ef framkvæma eigi alhliða og nákvæma aldursgreiningu þurfi að fara fram heildstætt mat sem feli í sér mismunandi viðmið og aðferðir. Við matið þurfi að taka tillit til líkamlegra, andlegra, þróunarlegra, umhverfislegra, samfélags- og menningarlegra þátta. Til þess að meta þessa þætti saman þurfi að kalla til sérfræðinga á mismunandi sviðum en sérfræðingar í þroska barna skuli hafa leiðandi hlutverk við aldursgreiningu, t.a.m. barnalæknar og barnasálfræðingar. Í skýrslunni er einnig lögð þung áhersla á að líkamsrannsóknir skuli einungis nota sem lokaúrræði þegar verulegur vafi leiki á aldri viðkomandi, í samræmi við bestu hagsmuni barnsins og þegar aðrar aðferðir til greiningar á aldri hafa verið reyndar. Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna gaf út leiðbeiningarreglur um aldursgreiningar (e. Technical Note for UNHCR Operations on Age Assessment) í maí 2016 þar sem fram kemur að læknisfræðilegar rannsóknir til ákvörðunar á aldri séu afar umdeildar og að í þeim felist mikill vafi, slíkar rannsóknir geti í besta falli leitt af sér ígrundaða ágiskun (e. educated guess). Að auki veki læknisfræðilegar rannsóknir til ákvörðunar á aldri upp spurningar um hvort nægilega sé hugað að öryggi, mannlegri reisn, virðingu fyrir ólíkri menningu og hagsmunum barnsins. Þá kemur fram að starfsmenn Flóttamannastofnunarinnar skuli ekki notast við læknisfræðilegar rannsóknir til ákvörðunar á aldri. Barnahjálp Sameinuðu þjóðanna (UNICEF) gaf út leiðbeiningar árið 2013 um aldursgreiningar (Age Assessment: A Technical Note) þar sem settar eru fram 11 viðmiðunarreglur sem fylgja ber við aldursgreiningar. Áttunda viðmiðunarreglan fjallar um heildstætt mat en þar kemur fram að taka beri mið af og vega saman marga þætti við mat á aldri og að því mati ættu að koma sérfræðingar á mismunandi sviðum. Samtökin Doctors of the World (fr. Médecins du monde) gáfu árið 2015 út skýrslu sem fjallar um aldursgreiningar en þar er einnig sett fram hörð gagnrýni á notkun röntgenrannsókna á tönnum við ákvörðun á aldri. Þar segir að sérfræðingar í tannlækningum séu ekki sammála um áreiðanleika og gildi tannrannsókna til ákvörðunar á aldri. Fram kemur að þrátt fyrir að flestir fái ekki endajaxla fyrr en eftir 18 ára aldur þá séu til heimildir um að börn allt niður í 13 ára hafi verið komin með endajaxla í ríkjum á borð við Indland, Úganda, Kenýa, Nígeríu og Japan. Nýlega hafa samtök þýskra barnalækna lagst gegn notkun líkamsrannsókna við ákvörðun á aldri. Hið sama hafa læknafélög í Bretlandi, Noregi og Svíþjóð gert sem og tannlæknafélög í Bretlandi og Hollandi. Önnur gagnrýni á líkamsrannsóknir snýr að því að aðferðirnar séu siðferðislega ámælisverðar, vísindagrunnur þeirra sé veikur m.a. vegna þess að þeir viðmiðunarhópar sem rannsóknirnar byggja á séu vestrænir unglingar og að munur geti verið á tannþroska eftir uppruna, uppeldisskilyrðum og umhverfi. Rauði krossinn telur að hverfa skuli alfarið frá líkamsrannsóknum til ákvörðunar á aldri. Stjórnvöld ættu að hafa forystu um að þróa heildstæða, alhliða aðferð í samvinnu við fjölbreyttan hóp fræðimanna til að meta aldur umsækjenda um alþjóðlega vernd en þar skuli mannúðarsjónarmið og viðkvæm staða viðkomandi vega þyngst.Guðríður Lára Þrastardóttir, lögfræðingur og talsmaður umsækjenda um alþjóðlega vernd hjá Rauða krossinum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Er rúmdýnan þín hægt og rólega að murka úr þér líftóruna? Gunnar Dan Wiium Skoðun Orðræða seðlabankastjóra veldur mér áhyggjum Ágúst Bjarni Garðarsson Skoðun Skynsemi Miðflokksins Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Er Miðflokkurinn fyrir ungt fólk? Anton Sveinn McKee Skoðun Opið bréf til fjölmiðla Magnús Guðmundsson Skoðun Svarar ekki kostnaði að bjarga sjálfum sér Kári Helgason Skoðun Kæra sig ekki um evruna Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Aftur til fortíðar Birta Karen Tryggvadóttir Skoðun Er padda í vaskinum? Vilborg Gunnarsdóttir Skoðun Það er verið að hafa okkur að fíflum. Davíð Bergmann Skoðun Skoðun Skoðun Um mennsku og samfélag Bolli Pétur Bollason skrifar Skoðun Er rúmdýnan þín hægt og rólega að murka úr þér líftóruna? Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Sársaukafull vaxtarmörk Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Skynsemi Miðflokksins Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Tölum íslensku Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Er Miðflokkurinn fyrir ungt fólk? Anton Sveinn McKee skrifar Skoðun Svarar ekki kostnaði að bjarga sjálfum sér Kári Helgason skrifar Skoðun Um orkuskort, auðlindir og endurvinnslu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Er padda í vaskinum? Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Neikvæð samskipti barna og ungmenna á samfélagsmiðlunum Þórarinn Torfi Finnbogason skrifar Skoðun Rannsökum og ræðum menntakerfið Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Kæra sig ekki um evruna Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjölmiðla Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Horfið á möguleikana í samfélagslegri ábyrgð Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Aftur til fortíðar Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Að kjarna orku þjóðar Ísak Einar Rúnarsson skrifar Skoðun Orðræða seðlabankastjóra veldur mér áhyggjum Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Flogið á milli landa á endurnýjanlegri orku: Draumsýn eða Raunveruleiki? Gnýr Guðmundsson skrifar Skoðun Það er verið að hafa okkur að fíflum. Davíð Bergmann skrifar Skoðun Útboð á Fjarðarheiðargöngum Hildur Þórisdóttir skrifar Skoðun Hvert á að fara með íslenskt þjóðfélag? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Svikin loforð gagnvart börnum? Hildur Rós Guðbjargardóttir skrifar Skoðun Að búa til steind getur haft skelfilegar afleiðingar! Elínrós Erlingsdóttir skrifar Skoðun Hvar eru sálfræðingarnir? Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Íslenska er ekki eina málið Lilja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Hvar er grunnskólinn? Kristján Hrafn Guðmundsson skrifar Skoðun Er lýðræðislegt að senda vopn til Úkraínu? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Það á ekki að vera dekur að geta sótt sér sálfræðiþjónustu Ólafía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Um bókun 35, EES samninginn, Evrópusambandið og Bretland Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Húsnæði fyrir fólk, ekki fjárfesta Gísli Rafn Ólafsson skrifar Sjá meira
Undanfarið hefur töluvert borið á umfjöllun um aldursgreiningar á umsækjendum um alþjóðlega vernd hér á landi. Rauði krossinn á Íslandi hefur sinnt talsmannaþjónustu við umsækjendur um alþjóðlega vernd síðan í ágúst 2014 og ítrekað gagnrýnt ákvarðanir stjórnvalda er lúta að aldri einstaklinga sem hingað koma án löglegra skilríkja og segjast vera yngri en 18 ára. Réttarstaða barna og fullorðinna einstaklinga í hælisleit er ekki að öllu leyti sú sama og eru börnum tryggð ýmis réttindi samkvæmt íslenskum lögum, Dyflinnarreglugerðinni og Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna.Lög um útlendingaÚtlendingalögin og reglugerð um útlendinga eru að nokkuð afdráttarlaus og ljóst að samkvæmt þeim ber að meta vafa umsækjendum í hag auk þess sem gerð er krafa um að heildstætt mat fari fram þegar tekin er ákvörðun um aldur einstaklinga. Fjallað er um aldursgreiningar í lögum um útlendinga nr. 80/2016. Í III. kafla í athugasemdum með frumvarpi því sem varð að lögum nr. 80/2016 segir að helstu nýmæli frumvarpsins sé áhersla á réttindi barna og umbætur, m.a. með sértækum ákvæðum um réttindi barna í samræmi við alþjóðlegar skuldbindingar, skilgreiningu á því sem barni er fyrir bestu og endurskoðun á reglum um aldursgreiningu og um fylgdarlaus börn. Í f. lið sama kafla er fjallað um fylgdarlaus börn en þar er lagt til, í samræmi við alþjóðlegar skuldbindingar og ábendingar sérfræðinga í málaflokknum, að; gengið verði út frá því að umsækjandi um alþjóðlega vernd sem segist vera barn sé álitinn barn við meðferð máls nema það þyki afar ósennilegt eða annað komi í ljós með aldursgreiningu eða öðrum hætti. Nokkru neðar segir; ef ekki hefur tekist að leiða í ljós aldur umsækjandans með nægilega tryggum hætti, þrátt fyrir aldursgreiningu, skal viðkomandi njóta vafans og vera meðhöndlaður sem barn. Er þetta í samræmi við lokamálslið 1. mgr. 113. gr. laganna þar sem kveðið er á um að niðurstaða úr líkamsrannsókn skuli metin í samhengi við önnur atriði málsins og vafi metinn umsækjanda í hag. Í 39. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017 segir að við ákvörðun á aldri skuli fara fram heildstætt mat á aðstæðum einstaklings og frásagnar hans af ævi sinni en auk þess megi beita líkamsrannsókn til greiningar á aldri.Úrbóta er þörfRauði krossinn á Íslandi telur að úrbóta sé þörf þegar kemur að mati á aldri umsækjenda um alþjóðlega vernd. Hér á landi eru allir þeir sem segjast vera yngri en 18 ára að aldri og hafa ekki vegabréf sem sanna á þeim deili gert að gangast undir röntgenrannsókn á tönnum. Tannrannsóknin gengur að stærstum hluta út á að skoða þroska endajaxla viðkomandi. Útlendingastofnun ákvarðar aldur viðkomandi út frá niðurstöðu rannsóknarinnar en ekkert mat fer fram á aðstæðum einstaklings og frásögn af ævi hans líkt og kveðið er á um í reglugerð um útlendinga. Ekkert viðtal er tekið við umsækjanda þar sem lagt er mat á þroska hans eða stöðu. Enginn sérfræðingur í málefnum barna kemur að greiningu á aldri en tveir tannlæknar sem starfa við tannlæknadeild Háskóla Íslands framkvæma tannrannsóknina í húsakynnum Háskóla Íslands. Fjölmargar alþjóðlegar stofnanir, frjáls félagasamtök og erlend læknafélög hafa lagst gegn notkun líkamsrannsókna til ákvörðunar á aldri. Í skýrslu Evrópuráðsins sem ber heitið Age Assessment: Council of Europe member states´policies, procedures and practices respectful of children´s rights in the context of migration, sem kom út í september síðastliðnum er fjallað um það hvað felist í heildstæðu mati en þar kemur fram að ef framkvæma eigi alhliða og nákvæma aldursgreiningu þurfi að fara fram heildstætt mat sem feli í sér mismunandi viðmið og aðferðir. Við matið þurfi að taka tillit til líkamlegra, andlegra, þróunarlegra, umhverfislegra, samfélags- og menningarlegra þátta. Til þess að meta þessa þætti saman þurfi að kalla til sérfræðinga á mismunandi sviðum en sérfræðingar í þroska barna skuli hafa leiðandi hlutverk við aldursgreiningu, t.a.m. barnalæknar og barnasálfræðingar. Í skýrslunni er einnig lögð þung áhersla á að líkamsrannsóknir skuli einungis nota sem lokaúrræði þegar verulegur vafi leiki á aldri viðkomandi, í samræmi við bestu hagsmuni barnsins og þegar aðrar aðferðir til greiningar á aldri hafa verið reyndar. Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna gaf út leiðbeiningarreglur um aldursgreiningar (e. Technical Note for UNHCR Operations on Age Assessment) í maí 2016 þar sem fram kemur að læknisfræðilegar rannsóknir til ákvörðunar á aldri séu afar umdeildar og að í þeim felist mikill vafi, slíkar rannsóknir geti í besta falli leitt af sér ígrundaða ágiskun (e. educated guess). Að auki veki læknisfræðilegar rannsóknir til ákvörðunar á aldri upp spurningar um hvort nægilega sé hugað að öryggi, mannlegri reisn, virðingu fyrir ólíkri menningu og hagsmunum barnsins. Þá kemur fram að starfsmenn Flóttamannastofnunarinnar skuli ekki notast við læknisfræðilegar rannsóknir til ákvörðunar á aldri. Barnahjálp Sameinuðu þjóðanna (UNICEF) gaf út leiðbeiningar árið 2013 um aldursgreiningar (Age Assessment: A Technical Note) þar sem settar eru fram 11 viðmiðunarreglur sem fylgja ber við aldursgreiningar. Áttunda viðmiðunarreglan fjallar um heildstætt mat en þar kemur fram að taka beri mið af og vega saman marga þætti við mat á aldri og að því mati ættu að koma sérfræðingar á mismunandi sviðum. Samtökin Doctors of the World (fr. Médecins du monde) gáfu árið 2015 út skýrslu sem fjallar um aldursgreiningar en þar er einnig sett fram hörð gagnrýni á notkun röntgenrannsókna á tönnum við ákvörðun á aldri. Þar segir að sérfræðingar í tannlækningum séu ekki sammála um áreiðanleika og gildi tannrannsókna til ákvörðunar á aldri. Fram kemur að þrátt fyrir að flestir fái ekki endajaxla fyrr en eftir 18 ára aldur þá séu til heimildir um að börn allt niður í 13 ára hafi verið komin með endajaxla í ríkjum á borð við Indland, Úganda, Kenýa, Nígeríu og Japan. Nýlega hafa samtök þýskra barnalækna lagst gegn notkun líkamsrannsókna við ákvörðun á aldri. Hið sama hafa læknafélög í Bretlandi, Noregi og Svíþjóð gert sem og tannlæknafélög í Bretlandi og Hollandi. Önnur gagnrýni á líkamsrannsóknir snýr að því að aðferðirnar séu siðferðislega ámælisverðar, vísindagrunnur þeirra sé veikur m.a. vegna þess að þeir viðmiðunarhópar sem rannsóknirnar byggja á séu vestrænir unglingar og að munur geti verið á tannþroska eftir uppruna, uppeldisskilyrðum og umhverfi. Rauði krossinn telur að hverfa skuli alfarið frá líkamsrannsóknum til ákvörðunar á aldri. Stjórnvöld ættu að hafa forystu um að þróa heildstæða, alhliða aðferð í samvinnu við fjölbreyttan hóp fræðimanna til að meta aldur umsækjenda um alþjóðlega vernd en þar skuli mannúðarsjónarmið og viðkvæm staða viðkomandi vega þyngst.Guðríður Lára Þrastardóttir, lögfræðingur og talsmaður umsækjenda um alþjóðlega vernd hjá Rauða krossinum.
Skoðun Neikvæð samskipti barna og ungmenna á samfélagsmiðlunum Þórarinn Torfi Finnbogason skrifar
Skoðun Flogið á milli landa á endurnýjanlegri orku: Draumsýn eða Raunveruleiki? Gnýr Guðmundsson skrifar