Á mörkum góðs og ills

Leikhús

Efi

John Patrick Shanley

Þjóðleikhúsið – Kassinn

Leikstjórn: Stefán Baldursson

Leikarar: Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir, Hilmir Snær Guðnason, Lára Jóhanna Jónsdóttir og Sólveig Guðmundsdóttir

Leikmynd og búningar: Þórunn Sigríður Þorgrímsdóttir

Lýsing: Ólafur Ágúst Stefánsson og Jóhann Friðrik Ágústsson

Tónlist: Veigar Margeirsson

Þýðing: Kristján Þórður Hrafnsson

Hljóðfæraleikur: Strengjakvartettinn Siggi



Hvers virði er sannleikurinn? Hverju er einstaklingur tilbúinn að fórna svo að hann komi í ljós? Hvaða gildi hefur sakleysi barns? Efi ­– dæmisaga, eftir John Patrick Shanley, hverfist um þessar stóru spurningar sem fá nýtt vægi í ljósi atburða síðastliðinna vikna þar sem samfélagið riðar undan uppljóstrunum #metoo byltingarinnar. Sögusviðið er kaþólsk kirkja og menntastofnun árið 1964 í Bronx-hverfi New York þar sem skólastýra sér engan annan kost í stöðunni en að draga línu í sandinn.

Þessi dæmisaga um efann er margverðlaunað leikverk en Shanley fékk bæði Pulitzer- og Tony-verðlaun fyrir verkið árið 2005. Persónurnar eru dregnar upp með skýrum hætti og fræjum efans sáð í huga áhorfenda með listilega vel skrifuðum og snörpum atriðum þar sem gráu svæðin virðast óyfirstíganleg. Þýðing Kristjáns Þórðar Hrafnssonar er einnig í heildina góð. En lokalínu leikritsins getur nánast enginn þýtt hvað þá leikið, ekki nema með aðstoð frá guðlegri veru.

Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir kemst nálægt því þó að atriðið skorti sterkari uppbyggingu og miðað við heildargæði leikverksins þá er synd að þurfa að nefna þessa línu en hún er víst sú sem áhorfendur sitja uppi með. Steinunn Ólína er hér mætt aftur á svið sem skólastýran Systir Aloysisus og mikið var, því hennar var saknað. Hún sýnir að hún hefur litlu eða engu gleymt: Augnaráðið glerhart, raddbeitingin góð og tímasetningin nánast óaðfinnanleg.

Systir Aloysisus á sér einn erkifjanda og það er hinn vinsæli og alþýðlegi séra Flynn, leikinn af Hilmi Snæ Guðnasyni. Hann vill færa kirkjuna og skólakerfið inn í nýja tíma en er hann traustsins verður? Hilmir Snær er í essinu sínu og leikur hans afar sannfærandi, sérstaklega hvernig hann byggir upp örvæntingu prestsins.

Á milli þeirra tveggja situr hin saklausa Systir James, leikin af Láru Jóhönnu Jónsdóttur. Hún skilar sakleysinu vel en oft vantar upp á tilfinningalegu breiddina og því verður persónan einfeldningsleg. Hlutverk Sólveigar Guðmundsdóttur sem móðir hins margumrædda unga drengs er kannski ekki stórt en það er áhrifamikið. Sólveig kemst virkilega vel frá sínu verki og sýnir að lífið býður ekki alltaf upp á rétta eða ranga valkosti, heldur þann skásta.

Þó að leikhópurinn geri sitt allra besta, með hjálp handrits í háum gæðaflokki, þá er umgjörðin gölluð. Stefán Baldurson leikstýrir en smíðar ekki nægilega sterka heildarmynd utan um framvinduna. Myndmál sýningarinnar er veikt og líkamlegar fjarlægðir á milli persóna of miklar í verki sem fjallar um þrúgandi nánd. Ekki hjálpar leikmyndin í þeim efnum.

Þórunn Sigríður Þorgrímsdóttir sér um bæði búninga- og leikmyndarhönnun. Búningarnir eru stílhreinir og smellpassa verkinu. Lítil smáatriði, s.s. litasamsetning í búningi Systur James, lita persónurnar fallega. En þó að leikmyndin sé kannski byggð á góðum hugmyndafræðilegum grunni sem staðsetur persónurnar nánast í rannsóknarstofu þá er útfærslan allt annað en góð. Hvernig er hægt að króa manneskju af í herbergi sem hefur engin horn? Af hverju voru leikmunir, sem líta út eins og samtíningur úr mismunandi skólageymslum, stundum fjarlægðir af sviðsmanni og stundum komið fyrir yst í hornlausu herbergi?

Svona rými er alls ekki auðvelt að lýsa heldur en þeir Jóhann Friðrik Ágústsson og Ólafur Ágúst Stefánsson gera það ágætlega. Þó virkar grunnlýsingin innandyra töluvert betur heldur en sú græna sem á að tákna garðinn. Veigar Margeirsson semur tónlistina en þetta er í fyrsta skiptið sem hann gerir slíkt fyrir Þjóðleikhúsið. Vonandi verður þetta ekki í hið síðasta því tónlistin lyftir sýningunni á annað plan.

Efi – dæmisaga varpar fram erfiðum spurningum sem hollt er að spyrja reglulega en erfiðara að svara. Verst að umbúðirnar og listræna nálgunin eru ekki betri í þetta skipti þó að leikurinn sé yfirhöfuð góður.

Niðurstaða: Leikhópurinn styðst við sterkt handrit en heildarmyndin er gölluð.