Hvernig gengur með ritgerðina? Þórlindur Kjartansson skrifar 2. nóvember 2018 07:00 Doktor nokkur í sagnfræði, sem einnig gegnir embætti forseta Íslands, sagði frá því í ávarpi sem hann hélt fyrir frumkvöðla í haust að þegar hann hafi verið í námi þá hafi gilt sú regla í hópi doktorsnema að aldrei mætti spyrja tveggja spurninga. Annars vegar: „Hvernig gengur með ritgerðina?“ og hins vegar „Hvenær ætlarðu að útskrifast?“Hvað er langt eftir? Margir kannast við að þessar eða sambærilegar spurningar geti verið óþægilegar og pirrandi. „Hvenær ætlarðu að skipta um peru í eldhúsinu?“ „Ætlarðu að hafa svona heitt undir pönnunni?“ „Af hverju notarðu ekki mjólk frekar en vatn í grautinn?“ „Hvað er langt eftir? … En núna? … En núna? … Hvenær verðum við eiginlega komin?“ „Við verðum komin þegar við erum búin að keyra alla leið,“ er hið eina rétta en ófullnægjandi svar. Og fyrir þá sem eru spurðir hvernig gengur með ritgerð sem þeir eru ekki byrjaðir á, er rétta svarið alltaf að segja „Ég er tæplega hálfnaður,“ þekkjandi þann alkunna sannleik að hálfnað er verk þá hafið er. Þegar fólk vinnur að flóknum og erfiðum verkefnum, eins og að skrifa stóra ritgerð eða blaðagrein, þá hjálpar lítið að þurfa stöðugt að svara fyrir framgang verksins. Flestir humma því svona spurningar fram af sér eða segja „bara ágætlega“ eða jafnvel „allt samkvæmt áætlun“, eða „frábærlega, fram úr björtustu vonum“—en aldrei hef ég vitað um manneskju sem telur mikið gagn í því að spjalla nákvæmlega um stöðuna á verkefninu við einhvern sem ekki tekur beinlínis þátt í því. Samt virðist það vera hálfgert blæti hjá bæði hinu opinbera og stórum fyrirtækjum að vera stöðugt að krefja starfsmenn sína um skýrslur um framgang hinna og þessara mála. Það eru meira að segja starfrækt heilu fyrirtækin sem gera ekki annað en að ráðleggja öðrum fyrirtækjum um hvernig best sé að anda ofan í hálsmál starfsmanna sinna. Yfirmenn klæða þessa óþörfu hnýsni sína gjarnan í sakleysislegan búning og segja: „Ég treysti þér algjörlega fyrir þessu … EN … þú leyfir mér svo að fylgjast með.“ Allir sem hafa unnið lengur en nokkra daga hjá sæmilega stóru fyrirtæki eða opinberri stofnun vita að þetta þýðir í raun: „Ég mun hafa augun á hverju einasta skrefi sem þú stígur og áskil mér rétt til þess að koma með ábendingar og aðfinnslur þegar mér dettur í hug, og fljótlega mun ég krefjast þess að fá sendar reglulegar skýrslur um framgang málsins og afrit af öllum tölvupósti sem þú sendir í tengslum við það.“Ferlinu fylgt í þaula Þessi eftirlitsmenning getur það vitaskuld af sér að smám saman verður umfjöllun um stöðu mála mikilvægari heldur en málin sjálf. Að geta staðið skil á framgangi verkefna verður mikilvægara heldur en að leysa það. Rétt uppsetning á heimildaskrám verður mikilvægari heldur en gáfulegt (hvað þá frumlegt) innihald í háskólaritgerðum. Það skiptir meira máli að mál fari í réttan farveg heldur en að þau séu leyst. Þetta er sambærilegt við það sjónarmið á sjúkrahúsi að mestu skipti að aðgerðirnar heppnist, ekki að sjúklingarnir lifi af. Þegar erfið mál koma upp í samskiptum fólks virðist oft mestu skipta að fara eftir viðbragðsáætlunum heldur en að sætta fólk. Enginn vill láta hanka sig á því að hafa brugðist rangt við. Þannig festast mál í formlegum farvegi þar sem alls konar sérfræðingar gera sér mat úr misfellum og mannlegum breyskleikum. Einföldustu mál eru mjólkuð til blóðs áður en gerð er tilraun til að leyfa þeim sem hegða sér eins og fávitar að segja „fyrirgefðu fávitaskapinn í mér“ og þeim sem brotið var á að segja: „ókei, látum þetta slæda og gleymum þessu.“ Allir aðrir þurfa að hafa skoðanir og skipta sér af.Að hafa afskipti Í lögreglufréttum er gjarnan haft það orðalag að höfð hafi verið afskipti af þessum eða hinum. Samanber: „Lögregla hafði afskipti af ungu pari sem klifrað hafði yfir girðingu og skellt sér í heitan pott í Vesturbæjarlaug aðfaranótt laugardags.“ Í þessu felst viðurkenning á því að það felist ákveðin innrás í einkalíf fólks að hafa óumbeðið afskipti af því; jafnvel þótt nokkur ástæða kunni að vera til þess. Í afskiptaseminni sjálfri felst ákveðin refsing. Við eigum nefnilega rétt á því sem manneskjur að fá almennt að vera í friði með einkamál okkar ef við viljum, svo lengi sem við brjótum ekki á öðru fólki eða lög og reglur samfélagsins. Við eigum meira að segja rétt á því að biðjast fyrirgefningar og fyrirgefa. Og við eigum líka helgan rétt til þess að svara út í hött þegar fólk spyr mann óþarfra spurninga, eins og hvernig gangi með ritgerðina eða hvenær skipt verði um peru í eldhúsinu. Dag einn rennur ritgerðin úr prentaranum og dag einn kviknar ljós í eldhúsinu. Þangað til verða engar skýrslur gefnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Þórlindur Kjartansson Mest lesið Lægjum öldurnar Halla Hrund Logadóttir Skoðun Að hata einhvern sem þú þarft á að halda? Katrín Pétursdóttir Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir Skoðun Frans páfi kvaddur eða meðtekinn? Bjarni Karlsson Skoðun SFS, Exit og norska leiðin þeirra Jón Kaldal Skoðun Mega bara íslenskir karlmenn nauðga konum á Íslandi? Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Til hamingju blaðamenn! Hjálmar Jónsson Skoðun Friður - í framsöguhætti eða viðtengingarhætti? Bryndís Schram Skoðun Það er ekki hægt að loka augunum fyrir þessum veruleika Davíð Bergmann Skoðun „Þessu er alltaf lofað fyrir kosningar en alltaf svikið“ Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Skoðun Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir skrifar Skoðun Frans páfi kvaddur eða meðtekinn? Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Lægjum öldurnar Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Að hata einhvern sem þú þarft á að halda? Katrín Pétursdóttir skrifar Skoðun Íslenskar pyndingar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun SFS, Exit og norska leiðin þeirra Jón Kaldal skrifar Skoðun Friður - í framsöguhætti eða viðtengingarhætti? Bryndís Schram skrifar Skoðun Næringarfræði er lykillinn að betri heilsu, viltu vera með? Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Löngu þarft samtal um hóp sem gleymist! Katarzyna Kubiś skrifar Skoðun Menntun fyrir öll – nema okkur Haukur Guðmundsson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að loka augunum fyrir þessum veruleika Davíð Bergmann skrifar Skoðun Kirkjugarðsballið: Eiga Íslendingar að mæta þar? Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Til hamingju blaðamenn! Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens skrifar Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Opið bréf til mennta- og barnamálaráðherra Gunnar Örn Vopnfjörð Þorsteinsson skrifar Skoðun Hvernig gerum við Grundarhverfi enn betra? Ævar Harðarson skrifar Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann skrifar Sjá meira
Doktor nokkur í sagnfræði, sem einnig gegnir embætti forseta Íslands, sagði frá því í ávarpi sem hann hélt fyrir frumkvöðla í haust að þegar hann hafi verið í námi þá hafi gilt sú regla í hópi doktorsnema að aldrei mætti spyrja tveggja spurninga. Annars vegar: „Hvernig gengur með ritgerðina?“ og hins vegar „Hvenær ætlarðu að útskrifast?“Hvað er langt eftir? Margir kannast við að þessar eða sambærilegar spurningar geti verið óþægilegar og pirrandi. „Hvenær ætlarðu að skipta um peru í eldhúsinu?“ „Ætlarðu að hafa svona heitt undir pönnunni?“ „Af hverju notarðu ekki mjólk frekar en vatn í grautinn?“ „Hvað er langt eftir? … En núna? … En núna? … Hvenær verðum við eiginlega komin?“ „Við verðum komin þegar við erum búin að keyra alla leið,“ er hið eina rétta en ófullnægjandi svar. Og fyrir þá sem eru spurðir hvernig gengur með ritgerð sem þeir eru ekki byrjaðir á, er rétta svarið alltaf að segja „Ég er tæplega hálfnaður,“ þekkjandi þann alkunna sannleik að hálfnað er verk þá hafið er. Þegar fólk vinnur að flóknum og erfiðum verkefnum, eins og að skrifa stóra ritgerð eða blaðagrein, þá hjálpar lítið að þurfa stöðugt að svara fyrir framgang verksins. Flestir humma því svona spurningar fram af sér eða segja „bara ágætlega“ eða jafnvel „allt samkvæmt áætlun“, eða „frábærlega, fram úr björtustu vonum“—en aldrei hef ég vitað um manneskju sem telur mikið gagn í því að spjalla nákvæmlega um stöðuna á verkefninu við einhvern sem ekki tekur beinlínis þátt í því. Samt virðist það vera hálfgert blæti hjá bæði hinu opinbera og stórum fyrirtækjum að vera stöðugt að krefja starfsmenn sína um skýrslur um framgang hinna og þessara mála. Það eru meira að segja starfrækt heilu fyrirtækin sem gera ekki annað en að ráðleggja öðrum fyrirtækjum um hvernig best sé að anda ofan í hálsmál starfsmanna sinna. Yfirmenn klæða þessa óþörfu hnýsni sína gjarnan í sakleysislegan búning og segja: „Ég treysti þér algjörlega fyrir þessu … EN … þú leyfir mér svo að fylgjast með.“ Allir sem hafa unnið lengur en nokkra daga hjá sæmilega stóru fyrirtæki eða opinberri stofnun vita að þetta þýðir í raun: „Ég mun hafa augun á hverju einasta skrefi sem þú stígur og áskil mér rétt til þess að koma með ábendingar og aðfinnslur þegar mér dettur í hug, og fljótlega mun ég krefjast þess að fá sendar reglulegar skýrslur um framgang málsins og afrit af öllum tölvupósti sem þú sendir í tengslum við það.“Ferlinu fylgt í þaula Þessi eftirlitsmenning getur það vitaskuld af sér að smám saman verður umfjöllun um stöðu mála mikilvægari heldur en málin sjálf. Að geta staðið skil á framgangi verkefna verður mikilvægara heldur en að leysa það. Rétt uppsetning á heimildaskrám verður mikilvægari heldur en gáfulegt (hvað þá frumlegt) innihald í háskólaritgerðum. Það skiptir meira máli að mál fari í réttan farveg heldur en að þau séu leyst. Þetta er sambærilegt við það sjónarmið á sjúkrahúsi að mestu skipti að aðgerðirnar heppnist, ekki að sjúklingarnir lifi af. Þegar erfið mál koma upp í samskiptum fólks virðist oft mestu skipta að fara eftir viðbragðsáætlunum heldur en að sætta fólk. Enginn vill láta hanka sig á því að hafa brugðist rangt við. Þannig festast mál í formlegum farvegi þar sem alls konar sérfræðingar gera sér mat úr misfellum og mannlegum breyskleikum. Einföldustu mál eru mjólkuð til blóðs áður en gerð er tilraun til að leyfa þeim sem hegða sér eins og fávitar að segja „fyrirgefðu fávitaskapinn í mér“ og þeim sem brotið var á að segja: „ókei, látum þetta slæda og gleymum þessu.“ Allir aðrir þurfa að hafa skoðanir og skipta sér af.Að hafa afskipti Í lögreglufréttum er gjarnan haft það orðalag að höfð hafi verið afskipti af þessum eða hinum. Samanber: „Lögregla hafði afskipti af ungu pari sem klifrað hafði yfir girðingu og skellt sér í heitan pott í Vesturbæjarlaug aðfaranótt laugardags.“ Í þessu felst viðurkenning á því að það felist ákveðin innrás í einkalíf fólks að hafa óumbeðið afskipti af því; jafnvel þótt nokkur ástæða kunni að vera til þess. Í afskiptaseminni sjálfri felst ákveðin refsing. Við eigum nefnilega rétt á því sem manneskjur að fá almennt að vera í friði með einkamál okkar ef við viljum, svo lengi sem við brjótum ekki á öðru fólki eða lög og reglur samfélagsins. Við eigum meira að segja rétt á því að biðjast fyrirgefningar og fyrirgefa. Og við eigum líka helgan rétt til þess að svara út í hött þegar fólk spyr mann óþarfra spurninga, eins og hvernig gangi með ritgerðina eða hvenær skipt verði um peru í eldhúsinu. Dag einn rennur ritgerðin úr prentaranum og dag einn kviknar ljós í eldhúsinu. Þangað til verða engar skýrslur gefnar.
Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir Skoðun
Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir skrifar
Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar
Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir Skoðun