Um leyfisbréf kennara Trausti Þorsteinsson skrifar 26. nóvember 2018 11:22 Mikil umræða hefur átt sér stað um leyfisbréf kennara í framhaldi af því að ráðherra menntamála hefur hreyft þeirri hugmynd að gefa út eitt leyfisbréf fyrir kennara leik-, grunn- og framhaldsskóla í stað þriggja bréfa. Formaður Kennarasambands Íslands hefur greint frá því að í stjórn sambandsins er samkomulag um að aðildarfélögin þurfi ekki að vera sammála um málið og hafa formenn KÍ reynt að halda ólíkum skoðunum til haga. Nú hefur Félag framhaldsskólakennara formlega sett sig á móti hugmyndinni með samþykkt á félagsfundi sem haldinn var fyrir skömmu. Samþykktin er í anda þeirrar togstreitu sem lengstum hefur staðið um hver hin eiginlega sérgrein er sem kennarar grundvalla starf sitt á. Er kennarinn sérfræðingur í kennslu- og uppeldisfræði eða þeirri faggrein eða því fagsviði sem hann kennir? Lögverndun á starfi grunnskóla- og framhaldsskólakennara var komið á 1986 og hefur í stórum dráttum haldist óbreytt frá þeim tíma. Miklar breytingar hafa hins vegar orðið í skólakerfi okkar. Árið 1994 var leikskólinn gerður að fyrsta skólastiginu, skólatími barna og ungmenna hefur lengst umtalsvert og þá er framhaldsskólinn orðinn allt önnur stofnun en hann var 1986. Nemendahópurinn er orðinn mun stærri og fjölskrúðugri. Með breytingu á lögræðisaldri hefur áhersla aukist á að sérhver nemandi úr 10. bekk eigi sem greiðast aðgengi að framhaldsskóla og með lögum 2008 var fræðsluskyldu komið á í framhaldsskóla. Í dag hefja um 95% hvers árgangs framhaldsnám. Samfara þessu hafa kröfur til menntunar kennara aukist en með lögum frá 2008 er gerð krafa um meistarapróf til kennsluréttinda á öllum skólastigunum þremur. Lögverndun á starfi kennara tekur mið af hverju skólastigi fyrir sig og er aldursspönn starfs leikskóla-, grunnskóla- og framhaldsskólakennara ólík. Starf leikskólakennara tekur til fimm fyrstu áranna, grunnskólakennara til tíu ára og framhaldsskólakennara til þriggja til fjögurra ára. Spyrja má hvaða skynsemi er í því? Að auki eru leyfisbréf framhaldsskólakennara ólík leyfisbréfum kennara á leik- og grunnskólastigi að því leyti að það er afmarkað við þá faggrein sem kennarinn hefur sérhæft sig í. Reyndin er samt sú að ekki er óalgengt að skólameistari feli kennurum að annast kennslu í greinum alls óskyldum sérhæfingu hans. Í bæði leik- og grunnskóla er leyfisbréfið aðeins eitt án tillits til þeirrar sérhæfingar sem leikskóla- eða grunnskólakennarinn hefur kosið sér. Lög um leik-, grunn- og framhaldsskóla frá 2008 leggja áherslu á að mýkja skil á milli skólastiga og í lögum um menntun og ráðningu kennara skólastiganna þriggja var gert ráð fyrir því að leyfisbréf kennara gætu skarast á milli skólastiga þótt útfærsluna hafi hingað til vantað. Við erum í auknum mæli farin að líta á skólagöngu sem sautján til átján ára tímabil og jafnvel hafa komið upp vangaveltur um skólaskyldu frá sex til átján ára aldurs. Girðingar á milli starfa leik-, grunn- og framhaldsskólakennara eru barn síns tíma og rétt að endurskoða frá grunni. Af því að talsmenn óbreytts ástands virðast óttast að verði komið á einu leyfisbréfi fyrir kennara muni m.a. leikskólakennarar fara að sækjast eftir kennslu í framhaldsskóla er rétt að minnast þess að þegar fyrstu lögverndunarlögin voru sett var Fósturskólinn framhaldsskóli og menntaði leikskólakennara (fóstrur). Menntunarkröfur sem gerðar voru til kennara þess skóla voru að hann „hefði lokið prófi frá Fósturskóla Íslands eða sambærilegum skóla og a.m.k. eins árs viðurkenndu framhaldsnámi fyrir fóstrur.“ Einnig að hann hefði „unnið fósturstörf [starfað við leikskólakennslu] eigi skemur en þrjú ár.“ Nú er það svo að framhaldsskólar bjóða upp á nám í uppeldisfræði og umönnun ungra barna. Því má spyrja hvort ekki sé eðlilegt að leikskólakennarar með meistarapróf í faginu hafi næga sérfræðiþekkingu til að annast kennslu í uppeldisfræði framhaldsskólans að ekki sé talað um kennslu yngstu barna grunnskólans? Stígum nú það skref að út verði gefið aðeins eitt leyfisbréf kennara án tillits til skólastigs og felum skólunum sem faglegum stofnunum meira sjálfræði við að ákvarða samsetningu kennarahópsins í ljósi nemendahópsins, áherslna skólans og stefnu. Skólastjóri/skólameistari er faglegur forstöðumaður síns skóla og ber ábyrgð sem slíkur og óþarfi af hálfu löggjafans eða mennta- og menningarmálaráðherra á hverjum tíma að hlutast til um alla hluti með hvers konar forskriftum. Eitt leyfisbréf dregur á engan hátt úr fagmennsku kennara né mikilvægi sérþekkingar meðal kennara. Þeir munu eftir sem áður kjósa sér vettvang í námi sínu og sérhæfa sig í ákveðnum kennslugreinum, kennslu ákveðinna aldursstiga, kennslu nemenda með sértækar námsþarfir, listgreinakennslu, íþróttakennslu o.s.frv. Með opinberri stefnu um skóla án aðgreiningar er íslenskt skólakerfi skuldbundið til að mæta mismunandi þörfum allra. Með fjölbreyttari sérþekkingu meðal kennara, sem aflað er bæði með formlegu námi og starfsþróun á vettvangi, gæti skólum gengið betur að uppfylla það hlutverk sitt. Mikilvægt er að kennurum gefist tækifæri til að þróast í starfi og að læra inn á aðstæður á „nýjum“ vettvangi. Með einu leyfisbréfi skapast líka tækifæri til að endurhugsa kennaranámið með kennslu- og uppeldisfræði sem grunnþátt í menntun allra kennara. Þannig myndi aukast áhersla á félagslegar úrlausnir á viðfangsefnum í skólastarfi í stað klínískra. Með því móti gæti orðið áhugaverð þróun á hinum mismunandi skólastigum og flæði milli þeirra aukist. Létt er af óþarfa flokkunarumstangi við útgáfu leyfisbréfa og ekki er heldur ólíklegt að okkur tækist að manna skólana betur af kennurum með fjölbreytta þekkingu, reynslu og sérhæfingu. Trausti Þorsteinsson, dósent við kennaradeild HA. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Kirsuberjatínsla félagsmálaráðherra Gunnar Úlfarsson Skoðun Er systir þín skyld þér, fáum við rétt borgað og af hverju megum við ekki vita? Þórður Snær Júlíusson Skoðun Kjöt og krabbamein Hulda María Einarsdóttir,Jórunn Atladóttir,Sigurdís Haraldsdóttir Skoðun Silja Bára rektor Háskóla Íslands Stefán Hrafn Jónsson Skoðun Stóra klúður Íslands í raforkumálum Þorgerður María Þorbjarnardóttir Skoðun Hagsmunir háskólanema í rektorskjöri Kolbrún Þ. Pálsdóttir Skoðun Gervigreind í skólastarfi – hvað getum við lært af Eistlandi? Þorsteinn Siglaugsson Skoðun Við kjósum Silju Báru í dag! Agla Elín Davíðsdóttir,Ari Borg Helgason,Hekla Sól Hafsteinsdóttir,Margrét Bo Wan Waage Reynisdóttir,Nína Kristín Gunnarsdóttir,Ragnheiður Dóra H. Jónsdóttir Skoðun Forystukrísa Sjálfstæðisflokksins í Hafnarfirði á sér margar kostulegar birtingarmyndir! Árni Rúnar Þorvaldsson Skoðun Tökum höndum saman og kveðum niður þennan mannskæða faraldur! Arnrún María Magnúsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Lýðræði, gagnsæi og valddreifing í Sósíalistaflokknum Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Tökum höndum saman og kveðum niður þennan mannskæða faraldur! Arnrún María Magnúsdóttir skrifar Skoðun Forystukrísa Sjálfstæðisflokksins í Hafnarfirði á sér margar kostulegar birtingarmyndir! Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar Skoðun Utanríkis- og varnarmál Gunnar Bragi Sveinsson skrifar Skoðun Samkeppni er lykillinn að arðsemi fyrirtækja Friðrik Ingi Friðriksson skrifar Skoðun Bréf til síungra sósíalista um land allt Oddný Eir Ævarsdóttir skrifar Skoðun Hamas; orsök eða afleiðing? Hlédís Sveinsdóttir skrifar Skoðun Foreldrar – tæmið öskubakkana og setjið börnin í bílstóla Guðný Helga Herbertsdóttir skrifar Skoðun Samvinnufélög og brothættar byggðir – leið til sjálfbærrar þróunar Ásdís Helga Bjarnadóttir skrifar Skoðun Að rjúfa vopnahlé – 300 myrt á svipstundu Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir,Yousef Tamimi skrifar Skoðun A Strong International University Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Þrjú lykilskref í átt að betri háskóla. Ingibjörg Gunnarsdóttir mun stíga þau Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Kirsuberjatínsla félagsmálaráðherra Gunnar Úlfarsson skrifar Skoðun Hreint vatn frá Heiðmörk til framtíðar Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna skipta raddir ungmenna af erlendum uppruna máli? Guðrún Elsa Tryggvadóttir skrifar Skoðun Skrautfjöðurin jafnlaunavottun Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Fjármál og akademískt frelsi Silja Bára Ómarsdóttir skrifar Skoðun Silja Bára rektor Háskóla Íslands Stefán Hrafn Jónsson skrifar Skoðun Við kjósum Silju Báru í dag! Agla Elín Davíðsdóttir,Ari Borg Helgason,Hekla Sól Hafsteinsdóttir,Margrét Bo Wan Waage Reynisdóttir,Nína Kristín Gunnarsdóttir,Ragnheiður Dóra H. Jónsdóttir skrifar Skoðun Er systir þín skyld þér, fáum við rétt borgað og af hverju megum við ekki vita? Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Gervigreind í skólastarfi – hvað getum við lært af Eistlandi? Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Smánin tilheyrir geranda en of oft klínt á þolanda Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Jarðhiti jafnar leikinn Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Skipbrot Reykjavíkurborgar Davíð J. Arngrímsson skrifar Skoðun Stóra klúður Íslands í raforkumálum Þorgerður María Þorbjarnardóttir skrifar Skoðun Hvað geta ungmenni gert fyrir jörðina? Matthildur Þóra Skúladóttir,Guðmundur Ingi Valgeirsson skrifar Skoðun Fjarkönnun og sjálfstæði þjóðar Karl Arnar Arnarson skrifar Skoðun Virðisaukaskattur og sveitarfélög – ekki er allt sem sýnist Helgi Már Jósepsson,Tina Paic skrifar Skoðun Græðgin, vísindin og spilakassarnir Kristján Jónasson,Alma Hafsteinsdóttir,Steinn Guðmundsson,Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Kjöt og krabbamein Hulda María Einarsdóttir,Jórunn Atladóttir,Sigurdís Haraldsdóttir skrifar Sjá meira
Mikil umræða hefur átt sér stað um leyfisbréf kennara í framhaldi af því að ráðherra menntamála hefur hreyft þeirri hugmynd að gefa út eitt leyfisbréf fyrir kennara leik-, grunn- og framhaldsskóla í stað þriggja bréfa. Formaður Kennarasambands Íslands hefur greint frá því að í stjórn sambandsins er samkomulag um að aðildarfélögin þurfi ekki að vera sammála um málið og hafa formenn KÍ reynt að halda ólíkum skoðunum til haga. Nú hefur Félag framhaldsskólakennara formlega sett sig á móti hugmyndinni með samþykkt á félagsfundi sem haldinn var fyrir skömmu. Samþykktin er í anda þeirrar togstreitu sem lengstum hefur staðið um hver hin eiginlega sérgrein er sem kennarar grundvalla starf sitt á. Er kennarinn sérfræðingur í kennslu- og uppeldisfræði eða þeirri faggrein eða því fagsviði sem hann kennir? Lögverndun á starfi grunnskóla- og framhaldsskólakennara var komið á 1986 og hefur í stórum dráttum haldist óbreytt frá þeim tíma. Miklar breytingar hafa hins vegar orðið í skólakerfi okkar. Árið 1994 var leikskólinn gerður að fyrsta skólastiginu, skólatími barna og ungmenna hefur lengst umtalsvert og þá er framhaldsskólinn orðinn allt önnur stofnun en hann var 1986. Nemendahópurinn er orðinn mun stærri og fjölskrúðugri. Með breytingu á lögræðisaldri hefur áhersla aukist á að sérhver nemandi úr 10. bekk eigi sem greiðast aðgengi að framhaldsskóla og með lögum 2008 var fræðsluskyldu komið á í framhaldsskóla. Í dag hefja um 95% hvers árgangs framhaldsnám. Samfara þessu hafa kröfur til menntunar kennara aukist en með lögum frá 2008 er gerð krafa um meistarapróf til kennsluréttinda á öllum skólastigunum þremur. Lögverndun á starfi kennara tekur mið af hverju skólastigi fyrir sig og er aldursspönn starfs leikskóla-, grunnskóla- og framhaldsskólakennara ólík. Starf leikskólakennara tekur til fimm fyrstu áranna, grunnskólakennara til tíu ára og framhaldsskólakennara til þriggja til fjögurra ára. Spyrja má hvaða skynsemi er í því? Að auki eru leyfisbréf framhaldsskólakennara ólík leyfisbréfum kennara á leik- og grunnskólastigi að því leyti að það er afmarkað við þá faggrein sem kennarinn hefur sérhæft sig í. Reyndin er samt sú að ekki er óalgengt að skólameistari feli kennurum að annast kennslu í greinum alls óskyldum sérhæfingu hans. Í bæði leik- og grunnskóla er leyfisbréfið aðeins eitt án tillits til þeirrar sérhæfingar sem leikskóla- eða grunnskólakennarinn hefur kosið sér. Lög um leik-, grunn- og framhaldsskóla frá 2008 leggja áherslu á að mýkja skil á milli skólastiga og í lögum um menntun og ráðningu kennara skólastiganna þriggja var gert ráð fyrir því að leyfisbréf kennara gætu skarast á milli skólastiga þótt útfærsluna hafi hingað til vantað. Við erum í auknum mæli farin að líta á skólagöngu sem sautján til átján ára tímabil og jafnvel hafa komið upp vangaveltur um skólaskyldu frá sex til átján ára aldurs. Girðingar á milli starfa leik-, grunn- og framhaldsskólakennara eru barn síns tíma og rétt að endurskoða frá grunni. Af því að talsmenn óbreytts ástands virðast óttast að verði komið á einu leyfisbréfi fyrir kennara muni m.a. leikskólakennarar fara að sækjast eftir kennslu í framhaldsskóla er rétt að minnast þess að þegar fyrstu lögverndunarlögin voru sett var Fósturskólinn framhaldsskóli og menntaði leikskólakennara (fóstrur). Menntunarkröfur sem gerðar voru til kennara þess skóla voru að hann „hefði lokið prófi frá Fósturskóla Íslands eða sambærilegum skóla og a.m.k. eins árs viðurkenndu framhaldsnámi fyrir fóstrur.“ Einnig að hann hefði „unnið fósturstörf [starfað við leikskólakennslu] eigi skemur en þrjú ár.“ Nú er það svo að framhaldsskólar bjóða upp á nám í uppeldisfræði og umönnun ungra barna. Því má spyrja hvort ekki sé eðlilegt að leikskólakennarar með meistarapróf í faginu hafi næga sérfræðiþekkingu til að annast kennslu í uppeldisfræði framhaldsskólans að ekki sé talað um kennslu yngstu barna grunnskólans? Stígum nú það skref að út verði gefið aðeins eitt leyfisbréf kennara án tillits til skólastigs og felum skólunum sem faglegum stofnunum meira sjálfræði við að ákvarða samsetningu kennarahópsins í ljósi nemendahópsins, áherslna skólans og stefnu. Skólastjóri/skólameistari er faglegur forstöðumaður síns skóla og ber ábyrgð sem slíkur og óþarfi af hálfu löggjafans eða mennta- og menningarmálaráðherra á hverjum tíma að hlutast til um alla hluti með hvers konar forskriftum. Eitt leyfisbréf dregur á engan hátt úr fagmennsku kennara né mikilvægi sérþekkingar meðal kennara. Þeir munu eftir sem áður kjósa sér vettvang í námi sínu og sérhæfa sig í ákveðnum kennslugreinum, kennslu ákveðinna aldursstiga, kennslu nemenda með sértækar námsþarfir, listgreinakennslu, íþróttakennslu o.s.frv. Með opinberri stefnu um skóla án aðgreiningar er íslenskt skólakerfi skuldbundið til að mæta mismunandi þörfum allra. Með fjölbreyttari sérþekkingu meðal kennara, sem aflað er bæði með formlegu námi og starfsþróun á vettvangi, gæti skólum gengið betur að uppfylla það hlutverk sitt. Mikilvægt er að kennurum gefist tækifæri til að þróast í starfi og að læra inn á aðstæður á „nýjum“ vettvangi. Með einu leyfisbréfi skapast líka tækifæri til að endurhugsa kennaranámið með kennslu- og uppeldisfræði sem grunnþátt í menntun allra kennara. Þannig myndi aukast áhersla á félagslegar úrlausnir á viðfangsefnum í skólastarfi í stað klínískra. Með því móti gæti orðið áhugaverð þróun á hinum mismunandi skólastigum og flæði milli þeirra aukist. Létt er af óþarfa flokkunarumstangi við útgáfu leyfisbréfa og ekki er heldur ólíklegt að okkur tækist að manna skólana betur af kennurum með fjölbreytta þekkingu, reynslu og sérhæfingu. Trausti Þorsteinsson, dósent við kennaradeild HA.
Er systir þín skyld þér, fáum við rétt borgað og af hverju megum við ekki vita? Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Við kjósum Silju Báru í dag! Agla Elín Davíðsdóttir,Ari Borg Helgason,Hekla Sól Hafsteinsdóttir,Margrét Bo Wan Waage Reynisdóttir,Nína Kristín Gunnarsdóttir,Ragnheiður Dóra H. Jónsdóttir Skoðun
Forystukrísa Sjálfstæðisflokksins í Hafnarfirði á sér margar kostulegar birtingarmyndir! Árni Rúnar Þorvaldsson Skoðun
Skoðun Tökum höndum saman og kveðum niður þennan mannskæða faraldur! Arnrún María Magnúsdóttir skrifar
Skoðun Forystukrísa Sjálfstæðisflokksins í Hafnarfirði á sér margar kostulegar birtingarmyndir! Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar
Skoðun Foreldrar – tæmið öskubakkana og setjið börnin í bílstóla Guðný Helga Herbertsdóttir skrifar
Skoðun Samvinnufélög og brothættar byggðir – leið til sjálfbærrar þróunar Ásdís Helga Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Að rjúfa vopnahlé – 300 myrt á svipstundu Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir,Yousef Tamimi skrifar
Skoðun Þrjú lykilskref í átt að betri háskóla. Ingibjörg Gunnarsdóttir mun stíga þau Styrmir Hallsson skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta raddir ungmenna af erlendum uppruna máli? Guðrún Elsa Tryggvadóttir skrifar
Skoðun Við kjósum Silju Báru í dag! Agla Elín Davíðsdóttir,Ari Borg Helgason,Hekla Sól Hafsteinsdóttir,Margrét Bo Wan Waage Reynisdóttir,Nína Kristín Gunnarsdóttir,Ragnheiður Dóra H. Jónsdóttir skrifar
Skoðun Er systir þín skyld þér, fáum við rétt borgað og af hverju megum við ekki vita? Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Gervigreind í skólastarfi – hvað getum við lært af Eistlandi? Þorsteinn Siglaugsson skrifar
Skoðun Hvað geta ungmenni gert fyrir jörðina? Matthildur Þóra Skúladóttir,Guðmundur Ingi Valgeirsson skrifar
Skoðun Virðisaukaskattur og sveitarfélög – ekki er allt sem sýnist Helgi Már Jósepsson,Tina Paic skrifar
Skoðun Græðgin, vísindin og spilakassarnir Kristján Jónasson,Alma Hafsteinsdóttir,Steinn Guðmundsson,Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar
Er systir þín skyld þér, fáum við rétt borgað og af hverju megum við ekki vita? Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Við kjósum Silju Báru í dag! Agla Elín Davíðsdóttir,Ari Borg Helgason,Hekla Sól Hafsteinsdóttir,Margrét Bo Wan Waage Reynisdóttir,Nína Kristín Gunnarsdóttir,Ragnheiður Dóra H. Jónsdóttir Skoðun
Forystukrísa Sjálfstæðisflokksins í Hafnarfirði á sér margar kostulegar birtingarmyndir! Árni Rúnar Þorvaldsson Skoðun