Berst áfram á öðrum vettvangi

Birgir Jakobsson segist ekki hafa áorkað miklu í starfi sínu sem landlæknir. Hann er þó enn ákveðinn í því að koma því til leiðar að heilbrigðisþjónustu verði betur skipt á milli fólks í landinu. Aðgengi að sérfræðiþjónustu þurfi að bæta. Hann segist brenna fyrir málefninu og breytir um baráttuaðferð með því að gerast aðstoðarmaður ráðherra.

Þegar Birgir Jakobsson hitti blaðamann síðast fyrir þremur árum hafði hann setið nokkrar vikur í embætti. Allan þann tíma hafði heilbrigðiskerfið verið hálflamað vegna verkfalla.

Áður en Birgir tók við starfi landlæknis bjó hann og starfaði í Svíþjóð um langt árabil þar sem hann gegndi ýmsum stjórnunarstöðum við sjúkrahús þar í landi. Sérgrein Birgis er barnalækningar og árið 1988 lauk hann doktorsprófi frá Karolinska Institutet. Hann gegndi yfirlæknisstöðu á barnadeild Huddinge sjúkrahússins í Stokkhólmi, árið 2003 tók hann við starfi sjúkrahússtjóra við Capio St. Görans sjúkrahúsið í Stokkhólmi og frá árinu 2007 var hann forstjóri Karolinska sjúkrahússins í Stokkhólmi þar til hann var skipaður landlæknir.

Birgir kom einbeittur til starfa og fullur baráttuvilja og vildi bæta þjónustu og aðgengi að heilbrigðisþjónustu.

Skoðar kvörtun frá Ólafsvík

Fréttablaðið.is fjallaði á dögunum um mál Gunnhildar Lindu Vigfúsdóttur sem lést þann 30. janúar síðastliðinn. Heiðar Friðriksson, eiginmaður hennar, hefur mánuðum saman barist fyrir því að Embætti landlæknis fari ofan í saumana á framkomu lækna í Ólafsvík við Gunnhildi Lindu. Og að sjúkrasaga hennar verði skoðuð. Heiðar sagði í viðtali við Fréttablaðið.is að læknir hefði neitað að koma og búa hana undir flutning í sjúkrabíl eftir að hún datt heima hjá sér. Hún hafði verið mikið veik og greinst með heilaæxli.

Birgir segir að að venju geti embættið ekki rætt um einstök mál í fjölmiðlum. „Við erum að skoða þessi mál og vöndum okkur í þeirri vinnu.“

Spurður um fjölda kvartana sem berast embættinu vegna þjónustu á landsbyggðinni og alvarleika þeirra segir Birgir að þær séu ekki fleiri en á höfuðborgarsvæðinu.

„Mistök gerast í heilbrigðisþjónustu. Það er staðreynd. Ég hef hins vegar ekki tölur um að þau séu fleiri á landsbyggðinni en á höfuðborgarsvæðinu. Það sem ég hef hins vegar sagt frá byrjun er að sérfræðiþjónustu úti á landi er misskipt miðað við höfuðborgarsvæðið. Aðgengi fólks á landsbyggðinni að sérfræðiþjónustu er ekki nægilega gott og það er ekki vel skipulagt. Það er hlutur sem ég er búinn að segja í þrjú ár. Ég stend við það. Það þarf að gera ákveðna breytingu á þessu,“ segir Birgir ákveðinn.

Hann segist telja að Landspítalinn sem háskólasjúkrahús allra landsmanna þurfi að fá mjög skýrt hlutverk í samvinnu við heilbrigðisstofnanir úti á landi.

„En til þess að þetta sé mögulegt þarf náttúrulega Landspítalinn að hafa burði til að geta veitt þessa þjónustu og nægilega marga sérfræðinga þannig að þeir geti verið í samskiptum við stofnanir úti á landi og sinnt þeirri þjónustu á forsendum heimamanna. Og ekki eins og hefur verið, á forsendum sérfræðinga sem hafa tíma til að fara út á land. Ég var ákveðinn í að koma þessu til leiðar þegar ég hóf störf hjá embættinu fyrir þremur árum og er enn ákveðinn í því.“

Hvers vegna gengur illa að hreyfa við kerfinu? „Landspítalinn hefur að mínu mati ekki burði til að veita þessa þjónustu vegna þess að sérfræðingar Landspítalans hafa nóg að gera í öðrum verkefnum. Þeir eru heldur ekki nógu margir. Helmingur af sérfræðingum Landspítalans er líka þegar í hlutavinnu og sinnir sérfræðistörfum á stofum á höfuðborgarsvæðinu. Og er raunverulega ekki að sinna landsbyggðinni. Nema þá að fólk komi frá landsbyggðinni á stofur sérfræðings hér í borginni,“ segir Birgir.

Fara í manngreinarálit

Hefur þú heyrt dæmi um það að læknar fari í manngreinarálit? „Það hafa komið upp mörg dæmi um þetta. Að læknar telji sig ekki geta sinnt manneskju af einhverjum ástæðum. En þá er það oftast þannig að þeir tryggja að annar læknir tekur við meðferð.“

Hvaða viðhorf hefur þú til þess að læknar fari í manngreinarálit? Hvernig er tekið hjá því hjá embættinu? „Það er mjög alvarlegt. Það má ekki fara í manngreinarálit. Góðir starfshættir lækna kveða á um það að læknir geti ekki neitað manneskju um læknisþjónustu nema að tryggja það að viðkomandi fái þjónustu einhvers staðar annars staðar. En að því sögðu þá getur þú komist að þeirri niðurstöðu að þú getir ekki veitt viðkomandi manneskju nauðsynlega meðferð. Þá er algjört skilyrði að þú tryggir að það sé einhver annar sem gerir það.“

Hvaða ástæður geta verið fyrir því að læknir neiti að veita þjónustu? „Það geta verið margar ástæður. Þær geta verið trúarlegar, siðferðilegar. Þær geta líka verið þannig að traust á milli læknis og sjúklings hefur skaðast og þá er betra fyrir báða að einhver annar sinni sjúklingnum.“

En ef það er enginn annar? „Ef það er enginn annar til staðar þá verður læknir að sinna sjúklingi. Það er grundvallarregla okkar en það er samt ekki hægt að þvinga heilbrigðis­starfsfólk til að gera hluti sem eru á móti gildismati þess. Þetta er ákveðið mat sem þarf að fara fram. En það getur hins vegar ekki gengið upp að læknar fari í manngreinarálit. Þín fyrsta skylda sem læknir er að hjálpa sjúklingnum. Ef þú getur það ekki þá ber þér að senda sjúklinginn annað og tryggja bestu mögulegu þjónustu. Það er mjög djúp tilfinning og ábyrgð sem fylgir þessari starfsreglu læknastéttar,“ segir Birgir.

„Hvernig finnst þér þú skilja við embættið? „Mér finnst ég ekki hafa áorkað miklu á þessum tíma. Þetta eru þrjú ár og auðvitað er það ekki langur tími, en það er mín aðalregla að ef þú ert ekki búinn að koma því til leiðar á þremur til fimm árum sem þú ætlar að koma til leiðar, þá muntu líklega ekki koma því til leiðar. Þá er betra að fara að gera eitthvað annað,“ segir Birgir.

Breytt baráttuaðferð

„Mér finnst áhugavert að breyta um baráttuaðferð. Sjá hvað ég get gert með öðru fólki. Fólki sem er nær því að koma einhverju til leiðar en við getum hjá þessu embætti. Ég ætla að gefa því tækifæri.“

Hvernig kom það til að þér var boðið þetta starf? „Það var nýlega sem ég var spurður að því hvort þetta gæti verið eitthvað sem ég gæti hugsað mér. Þó að ég hafi nýlega náð þessum háæruverðuga aldri þá finnst mér gaman að vinna. Ég brenn fyrir þessum málefnum. Ég er búinn að brenna fyrir því í áratugi hvað er hægt að gera til að bæta heilbrigðisþjónustuna og koma góðu til leiðar fyrir stóran hluta sjúklinga.

Ég myndi vilja sjá það að aðgenginu að þjónustunni væri betur skipt á milli fólks. Og að þetta opinbera kerfi sem er fjármagnað af skattfé almennings sé burðugra til að sinna þörfum fólksins í landinu. Við erum ekki fleiri en það að við eigum að geta gert það.

Við erum á mörgum sviðum góð en það vantar mikið upp á að kerfið virki betur. Við vorum eitt sinn á góðri leið. Ef við hefðum byrjað árið 1990 og upp úr því að fylgjast með því hvað er að gerast erlendis og gera eins, þá værum við ekki stödd þar sem við erum í dag. Við fórum aðra leið og fórum eiginlega í nokkurs konar kerfisleysi sem hefur eiginlega stýrt sér sjálft meira og minna síðustu tuttugu ár.

Við getum gert betur

Ég er alla vega enn með baráttuþrek. Ég vona að mér og ráðherra komi vel saman. Við höfum rætt saman og það lofar góðu,“ segir Birgir.