Einkennin geta verið lúmsk Starri Freyr Jónsson skrifar 12. febrúar 2019 09:30 Það er nefnilega líka hægt að fá heilahristing eftir högg á líkama eða hálshnykk, segir Lára Ósk Eggertsdóttir Claessen, sérnámslæknir á heilsugæslunni í Hamraborg. FBL/Eyþór Í síðustu viku stóðu ÍSÍ og KSÍ fyrir súpufundi um höfuðhögg og heilahristing í íþróttum. Þar hélt Lára Ósk Eggertsdóttir Claessen, sérnámslæknir á heilsugæslunni í Hamraborg, fyrirlestur um einkenni og endurkomu íþróttafólks. Hún segir afar mikilvægt að bregðast rétt við höfuðhöggum í íþróttaleikjum. Ef minnsti grunur vaknar um að leikmaður hafi hlotið heilahristing eigi að taka hann strax út af í stað þess að leyfa honum að klára leikinn. „Það er nefnilega mjög mikilvægt að koma í veg fyrir annan heilahristing á meðan einkenni fyrri heilahristings eru enn til staðar. Að fá annan heilahristing á meðan einkenni fyrri heilahristings eru enn til staðar getur valdið því að viðkomandi einstaklingur verði mun lengur að jafna sig.“ Um leið sé mikilvægt að hvíla sig fyrstu dagana eftir heilahristing og auka álag smám saman, fyrst tengt vinnu eða skóla og svo líkamlegt álag. „Við upptröppun á álagi er mikilvægt að fara eftir einkennum því ef fólk harkar af sér og er með mikil einkenni getur það líka lengt bataferlið. Langflestir sem fá heilahristing jafna sig á nokkrum dögum eða vikum en hjá um 10-20% vara einkenni lengur.“Algengur misskilningur Hún segir algengan misskilning að fólk fái bara heilahristing eftir högg á höfuðið. „Það er nefnilega líka hægt að fá heilahristing eftir högg á líkama eða hálshnykk. Heilahristingur getur því orðið við iðkun ýmissa íþrótta en einnig slys á borð við umferðarslys.“ Einkenni heilahristings geta komið fram strax eftir áverka en þau geta líka komið fram næstu klukkutíma og dagana á eftir að sögn Láru. „Það missa ekki allir meðvitund og einkennin geta verið lúmsk svo fólk gerir sér ekki stundum grein fyrir því strax að um heilahristing sé að ræða. Einkenni geta verið mismunandi en algengt er að fólk finni fyrir höfuðverk, svima, þreytu, ljós- og hljóðfælni eða truflun á minni eða einbeitingu.“Aukin umfjöllun Út frá bandarískum tölum má ætla að árlega verði á bilinu 1.600-3.800 tilfelli heilahristings við íþrótta- og tómstundaiðkun hér á landi segir Lára. „Líklega eru þessar tölur þó enn hærri því það leita alls ekki allir til læknis sem fá heilahristing. Hingað til hafa íþróttagreinar á borð við hnefaleika, blandaðar bardagalistir og amerískan fótbolta verið áberandi í umfjöllun um heilahristing en hann verður líka við aðra íþróttaiðkun. Á Grensásdeild Landspítala höfum við t.d. sinnt íþróttafólki sem stundar handbolta, fótbolta, körfubolta og fimleika svo dæmi séu tekin.“ Hún segir erfitt að segja til um hvort umfang þessara áverka hafi aukist undanfarin ár en í kjölfar aukinnar umfjöllunar um heilahristing hefur fleira íþróttafólk stigið fram og sagt frá reynslu sinni. „Því miður hafa viðbrögð ekki alltaf verið rétt og fjölmörg dæmi um að leikmenn hafi haldið áfram að spila eftir heilahristing, jafnvel fengið annað högg og verið lengi að jafna sig eða þurft að hætta íþróttaiðkun. Mikil umræða hefur verið undanfarið um rétt viðbrögð, m.a. vegna þess að íþróttafólk hefur stigið fram í fjölmiðlum og sagt frá reynslu sinni. Sú umræða verður vonandi til þess að þjálfarar, íþróttafólk og heilbrigðisstarfsfólk sem sinnir íþróttafólki kynni sér rétt viðbrögð við heilahristingi.“Meiri meðvitund Fyrirlesturinn í síðustu viku var vel sóttur og hefur vonandi þau áhrif að auka enn frekar meðvitund þjálfara og forsvarsmanna íþróttafélaga á alvarlegum áhrifum heilahristings. „Fyrirlesturinn var haldinn í samvinnu við KSÍ með Reyni Björnsson heimilislækni í fararbroddi en hann hefur unnið brautryðjandastarf við að vekja athygli á heilahristingi í íþróttum, m.a. með ýmsum fræðslumyndböndum. Auk þess hefur hann sett saman ítarlegan fræðslubækling sem er aðgengilegur á heimasíðu KSÍ og allir í íþróttahreyfingunni ættu að kynna sér.“ Aðrar íþróttir Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Jóhann lenti óvænt í flugi með formanninum og fer ekki fet Enski boltinn Íþróttahjón opna apótek saman: „Þetta var búið að blunda í okkur í einhvern tíma“ Sport Búast við gullregni með sölu á Stefáni til Englands Fótbolti „Líður eins og ég hafi svikið þjóð mína“ Fótbolti Tækling Toni Kroos eyðilagði Evrópumótið fyrir Pedri Fótbolti „Klikkaðir“ FH-ingar á grasi reyna að þyngja það með lóðum Íslenski boltinn Mótmæli sama brotinu tvisvar og var rekinn af velli Fótbolti Sjáðu fernu og dans Viktors, Valsara í stuði og tæpt jöfnunarmark KR Íslenski boltinn Nýliði Minnesota Vikings lést í bílslysi Sport Úrúgvæ sló Brasilíu út í vítaspyrnukeppni Fótbolti Fleiri fréttir Caitlin Clark varð fyrsti nýliðinn til að ná þrefaldri tvennu Í beinni: Víkingur R. - Valur | Nadía snýr aftur í Fossvoginn Michael Olise mættur til læknisskoðunar hjá Bayern München Tækling Toni Kroos eyðilagði Evrópumótið fyrir Pedri Nýliði Minnesota Vikings lést í bílslysi Mótmæli sama brotinu tvisvar og var rekinn af velli Íþróttahjón opna apótek saman: „Þetta var búið að blunda í okkur í einhvern tíma“ Úrúgvæ sló Brasilíu út í vítaspyrnukeppni „Klikkaðir“ FH-ingar á grasi reyna að þyngja það með lóðum Jóhann lenti óvænt í flugi með formanninum og fer ekki fet Dagskráin í dag: Hörð titilbarátta í Bestu deild og Verstappen berst við Bretana Vistaskipti Kilman gætu breytt framtíð E-deildarliðs Maidenhead Búast við gullregni með sölu á Stefáni til Englands Sjáðu fernu og dans Viktors, Valsara í stuði og tæpt jöfnunarmark KR „Líður eins og ég hafi svikið þjóð mína“ Fyrsta mark Bryndísar skipti sköpum FHL jók forskotið og dýrmætur sigur Þróttar Hollendingar lentu undir en mæta Englandi Töpuðu rétt eftir risasigurinn „Ég hef aldrei skammast mín jafn mikið“ Íslendingar byrja vel á heimsmeistaramóti öldunga í skák Viktor með fernu: „Eitthvað sem ég vissi alltaf að byggi í mér“ Fyrsta mark Eggerts eftir mínútu á vellinum Pálmi Rafn: Á von á því að Ægir Jarl sé á förum Uppgjör og viðtöl: Valur-Fylkir 4-0 | Valsmenn ekki í vandræðum með botnliðið Uppgjörið: Vestri-Breiðablik 2-2 | Fyrsta stig Vestra á Ísafirði en eru Blikar að missa af lestinni? Uppgjörið og viðtöl: KR-Stjarnan 1-1 | Axel Óskar tryggði heimamönnum stig Uppgjörið: ÍA-HK 8-0 | HK-ingar hnepptir í þrældóm á Írskum dögum Uppgjörið: Tindastóll-Stjarnan 0-0 | Víti í súginn og markalaust í Skagafirði Öll vítin inn og England í undanúrslit Sjá meira
Í síðustu viku stóðu ÍSÍ og KSÍ fyrir súpufundi um höfuðhögg og heilahristing í íþróttum. Þar hélt Lára Ósk Eggertsdóttir Claessen, sérnámslæknir á heilsugæslunni í Hamraborg, fyrirlestur um einkenni og endurkomu íþróttafólks. Hún segir afar mikilvægt að bregðast rétt við höfuðhöggum í íþróttaleikjum. Ef minnsti grunur vaknar um að leikmaður hafi hlotið heilahristing eigi að taka hann strax út af í stað þess að leyfa honum að klára leikinn. „Það er nefnilega mjög mikilvægt að koma í veg fyrir annan heilahristing á meðan einkenni fyrri heilahristings eru enn til staðar. Að fá annan heilahristing á meðan einkenni fyrri heilahristings eru enn til staðar getur valdið því að viðkomandi einstaklingur verði mun lengur að jafna sig.“ Um leið sé mikilvægt að hvíla sig fyrstu dagana eftir heilahristing og auka álag smám saman, fyrst tengt vinnu eða skóla og svo líkamlegt álag. „Við upptröppun á álagi er mikilvægt að fara eftir einkennum því ef fólk harkar af sér og er með mikil einkenni getur það líka lengt bataferlið. Langflestir sem fá heilahristing jafna sig á nokkrum dögum eða vikum en hjá um 10-20% vara einkenni lengur.“Algengur misskilningur Hún segir algengan misskilning að fólk fái bara heilahristing eftir högg á höfuðið. „Það er nefnilega líka hægt að fá heilahristing eftir högg á líkama eða hálshnykk. Heilahristingur getur því orðið við iðkun ýmissa íþrótta en einnig slys á borð við umferðarslys.“ Einkenni heilahristings geta komið fram strax eftir áverka en þau geta líka komið fram næstu klukkutíma og dagana á eftir að sögn Láru. „Það missa ekki allir meðvitund og einkennin geta verið lúmsk svo fólk gerir sér ekki stundum grein fyrir því strax að um heilahristing sé að ræða. Einkenni geta verið mismunandi en algengt er að fólk finni fyrir höfuðverk, svima, þreytu, ljós- og hljóðfælni eða truflun á minni eða einbeitingu.“Aukin umfjöllun Út frá bandarískum tölum má ætla að árlega verði á bilinu 1.600-3.800 tilfelli heilahristings við íþrótta- og tómstundaiðkun hér á landi segir Lára. „Líklega eru þessar tölur þó enn hærri því það leita alls ekki allir til læknis sem fá heilahristing. Hingað til hafa íþróttagreinar á borð við hnefaleika, blandaðar bardagalistir og amerískan fótbolta verið áberandi í umfjöllun um heilahristing en hann verður líka við aðra íþróttaiðkun. Á Grensásdeild Landspítala höfum við t.d. sinnt íþróttafólki sem stundar handbolta, fótbolta, körfubolta og fimleika svo dæmi séu tekin.“ Hún segir erfitt að segja til um hvort umfang þessara áverka hafi aukist undanfarin ár en í kjölfar aukinnar umfjöllunar um heilahristing hefur fleira íþróttafólk stigið fram og sagt frá reynslu sinni. „Því miður hafa viðbrögð ekki alltaf verið rétt og fjölmörg dæmi um að leikmenn hafi haldið áfram að spila eftir heilahristing, jafnvel fengið annað högg og verið lengi að jafna sig eða þurft að hætta íþróttaiðkun. Mikil umræða hefur verið undanfarið um rétt viðbrögð, m.a. vegna þess að íþróttafólk hefur stigið fram í fjölmiðlum og sagt frá reynslu sinni. Sú umræða verður vonandi til þess að þjálfarar, íþróttafólk og heilbrigðisstarfsfólk sem sinnir íþróttafólki kynni sér rétt viðbrögð við heilahristingi.“Meiri meðvitund Fyrirlesturinn í síðustu viku var vel sóttur og hefur vonandi þau áhrif að auka enn frekar meðvitund þjálfara og forsvarsmanna íþróttafélaga á alvarlegum áhrifum heilahristings. „Fyrirlesturinn var haldinn í samvinnu við KSÍ með Reyni Björnsson heimilislækni í fararbroddi en hann hefur unnið brautryðjandastarf við að vekja athygli á heilahristingi í íþróttum, m.a. með ýmsum fræðslumyndböndum. Auk þess hefur hann sett saman ítarlegan fræðslubækling sem er aðgengilegur á heimasíðu KSÍ og allir í íþróttahreyfingunni ættu að kynna sér.“
Aðrar íþróttir Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Jóhann lenti óvænt í flugi með formanninum og fer ekki fet Enski boltinn Íþróttahjón opna apótek saman: „Þetta var búið að blunda í okkur í einhvern tíma“ Sport Búast við gullregni með sölu á Stefáni til Englands Fótbolti „Líður eins og ég hafi svikið þjóð mína“ Fótbolti Tækling Toni Kroos eyðilagði Evrópumótið fyrir Pedri Fótbolti „Klikkaðir“ FH-ingar á grasi reyna að þyngja það með lóðum Íslenski boltinn Mótmæli sama brotinu tvisvar og var rekinn af velli Fótbolti Sjáðu fernu og dans Viktors, Valsara í stuði og tæpt jöfnunarmark KR Íslenski boltinn Nýliði Minnesota Vikings lést í bílslysi Sport Úrúgvæ sló Brasilíu út í vítaspyrnukeppni Fótbolti Fleiri fréttir Caitlin Clark varð fyrsti nýliðinn til að ná þrefaldri tvennu Í beinni: Víkingur R. - Valur | Nadía snýr aftur í Fossvoginn Michael Olise mættur til læknisskoðunar hjá Bayern München Tækling Toni Kroos eyðilagði Evrópumótið fyrir Pedri Nýliði Minnesota Vikings lést í bílslysi Mótmæli sama brotinu tvisvar og var rekinn af velli Íþróttahjón opna apótek saman: „Þetta var búið að blunda í okkur í einhvern tíma“ Úrúgvæ sló Brasilíu út í vítaspyrnukeppni „Klikkaðir“ FH-ingar á grasi reyna að þyngja það með lóðum Jóhann lenti óvænt í flugi með formanninum og fer ekki fet Dagskráin í dag: Hörð titilbarátta í Bestu deild og Verstappen berst við Bretana Vistaskipti Kilman gætu breytt framtíð E-deildarliðs Maidenhead Búast við gullregni með sölu á Stefáni til Englands Sjáðu fernu og dans Viktors, Valsara í stuði og tæpt jöfnunarmark KR „Líður eins og ég hafi svikið þjóð mína“ Fyrsta mark Bryndísar skipti sköpum FHL jók forskotið og dýrmætur sigur Þróttar Hollendingar lentu undir en mæta Englandi Töpuðu rétt eftir risasigurinn „Ég hef aldrei skammast mín jafn mikið“ Íslendingar byrja vel á heimsmeistaramóti öldunga í skák Viktor með fernu: „Eitthvað sem ég vissi alltaf að byggi í mér“ Fyrsta mark Eggerts eftir mínútu á vellinum Pálmi Rafn: Á von á því að Ægir Jarl sé á förum Uppgjör og viðtöl: Valur-Fylkir 4-0 | Valsmenn ekki í vandræðum með botnliðið Uppgjörið: Vestri-Breiðablik 2-2 | Fyrsta stig Vestra á Ísafirði en eru Blikar að missa af lestinni? Uppgjörið og viðtöl: KR-Stjarnan 1-1 | Axel Óskar tryggði heimamönnum stig Uppgjörið: ÍA-HK 8-0 | HK-ingar hnepptir í þrældóm á Írskum dögum Uppgjörið: Tindastóll-Stjarnan 0-0 | Víti í súginn og markalaust í Skagafirði Öll vítin inn og England í undanúrslit Sjá meira
Uppgjörið: Vestri-Breiðablik 2-2 | Fyrsta stig Vestra á Ísafirði en eru Blikar að missa af lestinni?