Séríslenskur rostungsstofn sem dó út við landnám Margrét Helga Erlingsdóttir skrifar 13. september 2019 13:14 Beinaleifar rostunga hafa fundist aðallega á Suðvesturland, Vesturlandi og Vestfjörðum. Einn algengasti fundarstaðurinn er á sunnanverðu Snæfellsnesi. Þar skolast stundum bein, tennur og hausar á land eftir þungt brimrót Vísir/getty Hópur vísindamanna frá Íslandi, Danmörku og Hollandi hefur í fyrsta sinn staðfest með erfðarannsóknum og aldursgreiningu á beinaleifum rostunga að á Íslandi lifði sérstakur íslenskur rostungsstofn sem varð útdauður um landnám fyrir um 1100 árum. Niðurstaðan kyndir undir tilgátu manna um að upphaflega hafi landnám Íslands tengst rostungaveiðum. Niðurstöður rannóknarinnar birtist í tímaritinu Molecular Biology and Evolution. Hilmar J. Malmquist, líffræðingur og forstöðumaður náttúruminjasafns Íslands segir að rannsókninn byggi á greiningu á beinaleifum sem fundust víðsvegar um landið. Greining á aldri beinanna með geislakoli sýndu ennfremur að íslenski rostungsstofninn var hér allt frá því fyrir um 700 árum fyrir Krist og fram til 1200 árum eftir Krist. Flest sýnanna voru frá því fyrir landnám. „Þetta er orðið bara býsna stórt safn af beinum. Við réðumst í rannsókn þar sem tekin voru lífsýni úr skögultönnunum og erfðaefni í hvatberunum rannsakað og greint. Við getum borið erfðaefnið saman við erfðaefni úr rostungsstofnum annars staðar í Norður-Atlantshafi,“ segir Hilmar.Verðmæt verslunarvara á Víkingaöld Niðurstaðan er sú að hér var séríslenskur stofn, erfðafræðilega aðgreinanlegur frá öðrum stofnum. Hann hefur líklega lifað hér í nokkur þúsund ár en leið undir lok fljótlega upp úr landnámi. Aðspurður hvernig stofninn dó út segir Hilmar. „Rostungar voru mjög eftirsótt dýr á Víkingaöld en aðrir þættir gætu nú hafa ýtt undir þetta, það er að segja, náttúrulegir umhverfisþættir og á þessum tíma fór nú hlýnandi, það er að segja í kringum landnáms- og þjóðveldisöldina. Svo var einnig töluvert um eldgos og öskufall sem gæti hafa sett strik í reikninginn." Líklegasta skýringin sé þó sú að of hart hafi verið sótt í stofninn. „Afurðir rostunganna voru feikilega eftirsóttar, ekki bara tennurnar sem þóttu konungsgersemar heldur einnig feitin eða lýsið úr þeim, það var meðal annars notað til að verja víkingaskipin fyrir óværu sem sækir í viðinn, borar sér göt í viðinn og gerir skipin óþétt en einnig húðin og úr henni var unnið svarðreipið sem var sterkasta reip þess tíma og var nauðsynlegt í hernaði til að halda seglum föstum á skipum. Svo var náttúrulega kjötið einnig nýtt,“ útskýrir Hilmar.Hópur vísindamanna frá Íslandi, Danmörku og Hollandi hefur í fyrsta sinn staðfest með erfðarannsóknum og aldursgreiningu á beinaleifum rostunga að á Íslandi lifði sérstakur íslenskur rostungsstofn sem varð útdauður um landnám fyrir um 1100 árum.H.J. MalmquistLeystu loks ráðgátuna um rostungana Er rannsóknin ekki stór áfangi? Er ekki draumur hvers vísinda- og fræðimanns að geta varpað ljósi á fortíðina? „Jú, þetta eru náttúrulega mjög athyglisverðar niðurstöður. Tilvist rostunganna hér á landi hefur valdið mönnum vangaveltum um langan tíma. Við höfum sagnir og örnefni um þá hérna áður fyrr, í kringum landnám og fram á Þjóðveldisöldina, fram á 13. öld en það er fyrst núna sem það er staðfest að það hafi verið séríslenskur stofn,“ Það sé þó auðvitað dapurlegt að stofninn hefði dáið út. „En það er svosem ekki fyrsta dæmið. Við höfum dæmi um hvalategundir sem voru hérna en eru ekki lengur eins og sandlægju, og geirfuglinn fór á 19. öld þannig að þetta er svona í takti við það sem þekkist með stór spendýr sem eru hægfara og sérstaklega á landi og auðvelt er að veiða eins og geirfuglinn var og hugsanlega rostungurinn,“ segir Hilmar. Dýr Vísindi Tengdar fréttir Sérstakur stofn rostunga hvarf við landnám Íslands Tímamótarannsókn bendir til að sérstakur stofn rostunga hafi verið á Íslandi sem hvergi finnst annars staðar í heiminum og að stofninn hafi horfið við landnám. 22. desember 2018 20:00 Mest lesið Fimm grímuklæddir brutu upp útidyrahurð Innlent Enn slasast tugir í ókyrrð Erlent „Enn fólk að birtast sem hafði ekki hugmynd um þetta“ Innlent Albert ákærður fyrir kynferðisbrot Innlent Guðmundur Elís í þriggja ára fangelsi fyrir nauðgun Innlent Einn látinn og þúsundir án vatns og rafmagns Erlent Klámáhorf barna enn að dragast saman Innlent Orbán hyggst óvænt heimsækja Úkraínu Erlent Blautt en hiti gæti náð nítján stigum Veður Trillan komin í land Innlent Fleiri fréttir Albert ákærður fyrir kynferðisbrot Metaðsókn erlendra ríkisborgara í framhalds- og háskólanám Klámáhorf barna enn að dragast saman Trillan komin í land Fimm grímuklæddir brutu upp útidyrahurð Nýtt heilbrigðisvísindahús háskólans rís „Enn fólk að birtast sem hafði ekki hugmynd um þetta“ Ríkisstjórn ekki verið óvinsælli frá tíð Geirs Haarde 23 fermetra þjóðfáni til sýnis í Reykjanesbæ Mál Yazans vekur athygli erlendra fjölmiðla Hefðbundið eftirlit vegna sjúkdóma bíði þar til í haust eða vor VG mælist enn úti af þingi og Samfylkingin dalar Kvöldfréttir Stöðvar 2 Guðmundur Elís í þriggja ára fangelsi fyrir nauðgun Íslendingar tapi hundruðum milljóna á ári til netsvikahrappa Tjónvaldurinn tók varla eftir því að hafa rústað bílnum Sumir sautján ára, aðrir á sjötugsaldri og enn aðrir ákærðir Samkeppnin harðnar í íslenska veðmálaheiminum Brutu rúður og gengu berserksgang um klaustrið í Garðabæ Vara við svindlurum sem líkja eftir Mbl.is Þúsundir ferðamanna á dag streyma til Ísafjarðar Sjálfstæðisflokkur og Píratar að miklu leyti til eins Segir kæru Kristjáns út í hött Sauðfé fækkar og framtíðarhorfur óljósar Samningur stærsta félags BHM gæti hreyft við öðrum félögum Kjarasamningar og stórsigur Þjóðfylkingarinnar í Frakklandi Lögregla stöðvaði unglingapartý í Guðmundarlundi Hundruð freista þess að gera góð kaup í Nexus Brottfararsalurinn rýmdur vegna grunsamlegrar tösku Kjósendur hafi nýtt forsetakosningar til að senda pólitíkinni skilaboð Sjá meira
Hópur vísindamanna frá Íslandi, Danmörku og Hollandi hefur í fyrsta sinn staðfest með erfðarannsóknum og aldursgreiningu á beinaleifum rostunga að á Íslandi lifði sérstakur íslenskur rostungsstofn sem varð útdauður um landnám fyrir um 1100 árum. Niðurstaðan kyndir undir tilgátu manna um að upphaflega hafi landnám Íslands tengst rostungaveiðum. Niðurstöður rannóknarinnar birtist í tímaritinu Molecular Biology and Evolution. Hilmar J. Malmquist, líffræðingur og forstöðumaður náttúruminjasafns Íslands segir að rannsókninn byggi á greiningu á beinaleifum sem fundust víðsvegar um landið. Greining á aldri beinanna með geislakoli sýndu ennfremur að íslenski rostungsstofninn var hér allt frá því fyrir um 700 árum fyrir Krist og fram til 1200 árum eftir Krist. Flest sýnanna voru frá því fyrir landnám. „Þetta er orðið bara býsna stórt safn af beinum. Við réðumst í rannsókn þar sem tekin voru lífsýni úr skögultönnunum og erfðaefni í hvatberunum rannsakað og greint. Við getum borið erfðaefnið saman við erfðaefni úr rostungsstofnum annars staðar í Norður-Atlantshafi,“ segir Hilmar.Verðmæt verslunarvara á Víkingaöld Niðurstaðan er sú að hér var séríslenskur stofn, erfðafræðilega aðgreinanlegur frá öðrum stofnum. Hann hefur líklega lifað hér í nokkur þúsund ár en leið undir lok fljótlega upp úr landnámi. Aðspurður hvernig stofninn dó út segir Hilmar. „Rostungar voru mjög eftirsótt dýr á Víkingaöld en aðrir þættir gætu nú hafa ýtt undir þetta, það er að segja, náttúrulegir umhverfisþættir og á þessum tíma fór nú hlýnandi, það er að segja í kringum landnáms- og þjóðveldisöldina. Svo var einnig töluvert um eldgos og öskufall sem gæti hafa sett strik í reikninginn." Líklegasta skýringin sé þó sú að of hart hafi verið sótt í stofninn. „Afurðir rostunganna voru feikilega eftirsóttar, ekki bara tennurnar sem þóttu konungsgersemar heldur einnig feitin eða lýsið úr þeim, það var meðal annars notað til að verja víkingaskipin fyrir óværu sem sækir í viðinn, borar sér göt í viðinn og gerir skipin óþétt en einnig húðin og úr henni var unnið svarðreipið sem var sterkasta reip þess tíma og var nauðsynlegt í hernaði til að halda seglum föstum á skipum. Svo var náttúrulega kjötið einnig nýtt,“ útskýrir Hilmar.Hópur vísindamanna frá Íslandi, Danmörku og Hollandi hefur í fyrsta sinn staðfest með erfðarannsóknum og aldursgreiningu á beinaleifum rostunga að á Íslandi lifði sérstakur íslenskur rostungsstofn sem varð útdauður um landnám fyrir um 1100 árum.H.J. MalmquistLeystu loks ráðgátuna um rostungana Er rannsóknin ekki stór áfangi? Er ekki draumur hvers vísinda- og fræðimanns að geta varpað ljósi á fortíðina? „Jú, þetta eru náttúrulega mjög athyglisverðar niðurstöður. Tilvist rostunganna hér á landi hefur valdið mönnum vangaveltum um langan tíma. Við höfum sagnir og örnefni um þá hérna áður fyrr, í kringum landnám og fram á Þjóðveldisöldina, fram á 13. öld en það er fyrst núna sem það er staðfest að það hafi verið séríslenskur stofn,“ Það sé þó auðvitað dapurlegt að stofninn hefði dáið út. „En það er svosem ekki fyrsta dæmið. Við höfum dæmi um hvalategundir sem voru hérna en eru ekki lengur eins og sandlægju, og geirfuglinn fór á 19. öld þannig að þetta er svona í takti við það sem þekkist með stór spendýr sem eru hægfara og sérstaklega á landi og auðvelt er að veiða eins og geirfuglinn var og hugsanlega rostungurinn,“ segir Hilmar.
Dýr Vísindi Tengdar fréttir Sérstakur stofn rostunga hvarf við landnám Íslands Tímamótarannsókn bendir til að sérstakur stofn rostunga hafi verið á Íslandi sem hvergi finnst annars staðar í heiminum og að stofninn hafi horfið við landnám. 22. desember 2018 20:00 Mest lesið Fimm grímuklæddir brutu upp útidyrahurð Innlent Enn slasast tugir í ókyrrð Erlent „Enn fólk að birtast sem hafði ekki hugmynd um þetta“ Innlent Albert ákærður fyrir kynferðisbrot Innlent Guðmundur Elís í þriggja ára fangelsi fyrir nauðgun Innlent Einn látinn og þúsundir án vatns og rafmagns Erlent Klámáhorf barna enn að dragast saman Innlent Orbán hyggst óvænt heimsækja Úkraínu Erlent Blautt en hiti gæti náð nítján stigum Veður Trillan komin í land Innlent Fleiri fréttir Albert ákærður fyrir kynferðisbrot Metaðsókn erlendra ríkisborgara í framhalds- og háskólanám Klámáhorf barna enn að dragast saman Trillan komin í land Fimm grímuklæddir brutu upp útidyrahurð Nýtt heilbrigðisvísindahús háskólans rís „Enn fólk að birtast sem hafði ekki hugmynd um þetta“ Ríkisstjórn ekki verið óvinsælli frá tíð Geirs Haarde 23 fermetra þjóðfáni til sýnis í Reykjanesbæ Mál Yazans vekur athygli erlendra fjölmiðla Hefðbundið eftirlit vegna sjúkdóma bíði þar til í haust eða vor VG mælist enn úti af þingi og Samfylkingin dalar Kvöldfréttir Stöðvar 2 Guðmundur Elís í þriggja ára fangelsi fyrir nauðgun Íslendingar tapi hundruðum milljóna á ári til netsvikahrappa Tjónvaldurinn tók varla eftir því að hafa rústað bílnum Sumir sautján ára, aðrir á sjötugsaldri og enn aðrir ákærðir Samkeppnin harðnar í íslenska veðmálaheiminum Brutu rúður og gengu berserksgang um klaustrið í Garðabæ Vara við svindlurum sem líkja eftir Mbl.is Þúsundir ferðamanna á dag streyma til Ísafjarðar Sjálfstæðisflokkur og Píratar að miklu leyti til eins Segir kæru Kristjáns út í hött Sauðfé fækkar og framtíðarhorfur óljósar Samningur stærsta félags BHM gæti hreyft við öðrum félögum Kjarasamningar og stórsigur Þjóðfylkingarinnar í Frakklandi Lögregla stöðvaði unglingapartý í Guðmundarlundi Hundruð freista þess að gera góð kaup í Nexus Brottfararsalurinn rýmdur vegna grunsamlegrar tösku Kjósendur hafi nýtt forsetakosningar til að senda pólitíkinni skilaboð Sjá meira
Sérstakur stofn rostunga hvarf við landnám Íslands Tímamótarannsókn bendir til að sérstakur stofn rostunga hafi verið á Íslandi sem hvergi finnst annars staðar í heiminum og að stofninn hafi horfið við landnám. 22. desember 2018 20:00