Sókn á sviði kennaramenntunar og menntarannsókna Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar 22. nóvember 2019 09:00 Grunnur farsælla samfélaga er alhliða og góð menntun fyrir alla borgara landsins. Það skiptir okkur öll máli að hlúð sé að þroska og námi barna frá fyrstu árum, og að hver einstaklingur fái tækifæri til að þroska hæfileika sína og elta drauma sína. Til þess er menntakerfið - og menntun verður seint metin til fjár. Þó vitum við líka að samfélög sem byggja upp framúrskarandi menntakerfi búa að efnahagslegri hagsæld og betri lífsgæðum en aðrar þjóðir. Samtök atvinnulífsins (SA) gáfu nýlega út skýrslu um menntamál og ber að fagna þeirri áherslu sem samtökin leggja á mikilvægi menntunar. SA leggja ríka áherslu á að menntakerfið verði að fylgjast með þjóðfélags- og tæknibreytingum og laga sig að þörfum einstaklinga og atvinnulífs. Það eru fáir sem setja sig á móti slíkum áherslum, en það eru aftur á móti skiptar skoðanir um leiðirnar sem á að fara. Sú sýn sem þar birtist byggist fyrst og fremst á efnahagslegum hvötum og forsendum atvinnulífs. Forsvarsfólk Kennarasambands Íslands og ýmsir fleiri hafa gagnrýnt hugmyndir SA um styttingu grunnskólans, fjölgun sjálfstæðra skóla og lengingu starfstíma grunnskóla. Bent hefur verið á að árangur í skólakerfinu og velferð foreldra og allra barna byggist á því að tryggja félagslegt réttlæti og jöfnuð í samfélaginu. Í skýrslunni koma einnig fram hugmyndir um menntun kennara sem mikilvægt er að staldra við og gaumgæfa. Öflugt kennaranám Það hefur lengi legið fyrir að til að vera samkeppnishæfar þurfa þjóðir heims að búa yfir sjálfstæðum og kröftugum kennurum sem leiða fagþróun skólastarfs. Með lögum frá 2008 hafa verið gerðar kröfur til íslenskra kennara í leik-, grunn- og framhaldsskóla um að hafa lokið meistaranámi. Sú ákvörðun var ekki tekin í skyndi heldur átti hún sér margra ára aðdraganda. Frændþjóðir okkar, Finnar og Norðmenn, hafa báðar tekið sambærileg skref, Finnar fyrir allmörgum árum en Norðmenn frá og með árinu 2017. Í kjölfar lengingar námsins hérlendis dvínaði aðsókn fyrst um sinn en á síðustu tveimur árum hefur tekist að snúa þeirri þróun við með samstilltu átaki stjórnvalda og allra hagsmunaaðila. Betur má ef duga skal og nauðsynlegt að hefja kennarastarfið upp til þess vegs og virðingar sem það á skilið. Skýrsluhöfundar SA telja rétt að huga að styttingu kennaranáms og einnig er nefnt að full ástæða sé til að skoða hvort stofna eigi sjálfstæðan kennaraháskóla sem leggi áherslu á hagnýtt nám og náttúrugreinar. Í dag bjóða fjórir háskólar nú þegar upp á fjölbreyttar leiðir til kennaranáms og menntar Háskóli Íslands flesta kennara landsins. Á öðrum stað í skýrslu SA er rætt um mikilvægi þess að huga að sameiningu háskóla sem séu of margir á Íslandi enda sé fræðasamfélagið lítið. Það skýtur því skökku við að leggja til að fjölga eigi stofnunum sem skipuleggi kennaranám og erfitt að sjá hvernig tryggja eigi gæði slíks náms sé kröftunum dreift enn frekar. Háskóli Íslands á lista yfir bestu skóla á sviði menntavísinda Þau ánægjulegu tíðindi bárust nýverið að Háskóli Íslands hefði í fyrsta sinn komist á lista Times Higher Education yfir bestu skóla í heimi á sviði menntavísinda eða í sæti 301-400 af þeim skólum sem metnir eru. Þetta er mikilvæg viðurkenning en á listann eingöngu þeir háskólar sem hafa náð tilteknum árangri þegar horft er meðal annars til rannsóknarvirkni síðustu fimm ára. Þessi viðurkenning er sannarlega hvatning til alls starfsfólks og nemenda Menntavísindasviðs HÍ. Í október s.l. var haldin ein stærsta menntaráðstefna landins, Menntakvika, sem Menntavísindasvið HÍ heldur árlega. Þar koma saman fræðimenn, fagfólk og hagsmunaaðilar og kynna nýjustu rannsóknir og þróun á sviði menntunar. Viðfangsefnin voru fjölmörg og snertu á ólíkum þáttum þroska, náms og velferðar. Fjallað var um fjölmenningarlega kennaramenntun, fjöltyngi, læsi, samskipti og uppeldi, skapandi skólastarf, hegðunarerfiðleika, heilsu og lífskjör unglinga og margt fleira. Menntarannsóknir eru þverfaglegar og kalla á fjölbreyttar nálganir og aðferðafræði. Sem dæmi má nefna læsi, þar sem rannsaka þarf hvernig lestrarnám á sér stað út frá þroskasálfræðilegu sjónarhorni sem og út frá þeim félags- og menningarlegu þáttum sem stuðla að merkingarbæru læsisnámi. Fjárfestum í menntarannsóknum En hvaða máli skiptir að samfélög setji orku og peninga í menntarannsóknir? Menntarannsóknir varpa ljósi á hin flóknu öfl náms og kennslu sem móta félagslegan veruleika okkar allra. Slíkar rannsóknir skipta miklu máli til að skapa þekkingu sem renna stoðum undir fagmennsku í skólakerfinu og á sviði uppeldis og mennta. Þá eru menntarannsóknir forsenda þess að stjórnendur geti tekið upplýstar og ígrundaðar ákvarðanir varðandi stefnu og daglega framvindu sem skipta samfélagið allt máli. Sé litið til úthlutunar úr opinberum rannsóknarsjóðum þá eiga íslenskar menntarannsóknir undir högg að sækja. Illa gengur að fjármagna umfangsmiklar langtímarannsóknir sem bráðnauðsynlegar eru fyrir íslenskt samfélag. Á sama tíma hefur alþjóðlegt samstarf um rannsóknir stóraukist í gegnum margvísleg rannsóknarnet, evrópska og alþjóðlega styrki. Ástæða er fyrir stjórnvöld að huga að því að efla framlög, t.d. með nýrri markáætlun í menntarannsóknum, sem og að gera háskólum og sveitarfélögum kleift að sinna starfsþróun kennara með markvissum hætti. Samvinna um starfsþróun kennara Við stöndum frammi fyrir miklum félags- og umhverfislegum áskorunum og á slíkum tímum eru lausnirnar oft flóknar. Breytt samfélag, nýir samskiptahættir, hnattvæðing og tæknivæðing umbylta ekki eingöngu atvinnulífi og störfum fólks, heldur kallar það á þróun skólastarfs og nýrra leiða í námi og kennslu. Höfundar skýrslu SA halda því fram að lenging kennaramenntunar virðist fyrst og fremst hafa verið nýtt sem vopn í kjarabaráttu kennara. Þetta ber því miður vott um takmarkað innsæi í faglegan metnað kennara og þau flóknu og mikilvægu störf sem þeir sinna. Íslenskt menntakerfi og skólarnir okkar hafa gjörbreyst á undanförnum áratugum og kennaramenntun byggist á því að flétta á árangursríkan hátt saman fræðilegri þekkingu og þjálfun á vettvangi. Áríðandi er að kennarar, sérfræðingar og fræðimenn vinni saman að rannsóknum á því sem skiptir nemendur, foreldra, samfélög og atvinnulíf máli. Geta til að nýta nýjustu þekkingu og þátttaka í rannsóknum er grunnur að starfsþróun kennara og nýleg skýrsla um þessi mál staðfestir að átaks er þörf til að tryggja aðgengi að starfsþróun á landsvísu. Hér hefur eingöngu verið staldrað við þau atriði úr skýrslu SA sem lúta að kennaranámi. Taka má undir margt í skýrslunni, s.s. þörf á viðhorfsbreytingu til starfsnáms og nauðsyn þess að auka hlut list- og verkgreina. Menntavísindasvið Háskóla Íslands hlakkar til enn frekari samvinnu við bandamenn sína um áframhaldandi uppbyggingu menntakerfisins, Samtök atvinnulífsins sem og aðra lykil hagsmunaaðila, s.s. kennara, skólastjórnendur, sveitarfélög og foreldra. Höfundur er forseti Menntavísindasviðs Háskóla Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla - og menntamál Kolbrún Þ. Pálsdóttir Mest lesið „Hæ ástin, þarf að millifæra, getur þú samþykkt beiðnina?“ Heiðrún Jónsdóttir Skoðun Glútenlaust gull á grillið Anna Gunndís Guðmundsdóttir Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Stundum hefur Gunnar Smári rétt fyrir sér Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Heilræði fyrir Nýhaldið Sigmundur Davíð Gunnlaugsson Skoðun Af hverju að byggja Coda Terminal? Ólafur Elínarson,Sandra Ósk Snæbjörnsdóttir Skoðun Evrópa og myrkrið framundan Hilmar Þór Hilmarsson Skoðun Lokunaruppboð í Kauphöllinni Baldur Thorlacius Skoðun Hamingjan grundvallast á gæðum hugsananna Árni Már Jensson Skoðun Algeng þvæla um Evrópusambandið Jón Frímann Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Stórnotendur eru kjölfestan í íslenska raforkukerfinu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Ert þú í góðu netsambandi? Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og myrkrið framundan Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Heilræði fyrir Nýhaldið Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Glútenlaust gull á grillið Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kaupin á eyrinni Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lokunaruppboð í Kauphöllinni Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir skrifar Skoðun Af hverju að byggja Coda Terminal? Ólafur Elínarson,Sandra Ósk Snæbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hljóð úr horni Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun ESB fyrir almenning Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Strámaðurinn mikli Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Árið er 2024 Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Samkeppni í nýju ljósi Páll Hermannsson skrifar Skoðun Það er verið að grafa dýpri fátæktargjá Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun „Hæ ástin, þarf að millifæra, getur þú samþykkt beiðnina?“ Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Algeng þvæla um Evrópusambandið Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Stundum hefur Gunnar Smári rétt fyrir sér Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Hamingjan grundvallast á gæðum hugsananna Árni Már Jensson skrifar Skoðun Hátt reitt til höggs Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Brennt barn forðast eldinn Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Varnir gegn gagnagíslatökum Unnur Kristín Sveinbjarnardóttir skrifar Skoðun Uppbygging almannahagsmuna á Íslandi Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Málað sig út í horn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Full orkuskipti ríkisflota og samgönguþjónustu fyrir 2030 Sigurður Friðleifsson skrifar Skoðun Einelti er veruleikabrenglun Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun „Lýtalaus íslenska“ er ekki til Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Hvatning til mótshaldara Landsmóts hestamanna Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Áróður Kremls gegn Úkraínu og NATO Guðni Freyr Öfjörð skrifar Sjá meira
Grunnur farsælla samfélaga er alhliða og góð menntun fyrir alla borgara landsins. Það skiptir okkur öll máli að hlúð sé að þroska og námi barna frá fyrstu árum, og að hver einstaklingur fái tækifæri til að þroska hæfileika sína og elta drauma sína. Til þess er menntakerfið - og menntun verður seint metin til fjár. Þó vitum við líka að samfélög sem byggja upp framúrskarandi menntakerfi búa að efnahagslegri hagsæld og betri lífsgæðum en aðrar þjóðir. Samtök atvinnulífsins (SA) gáfu nýlega út skýrslu um menntamál og ber að fagna þeirri áherslu sem samtökin leggja á mikilvægi menntunar. SA leggja ríka áherslu á að menntakerfið verði að fylgjast með þjóðfélags- og tæknibreytingum og laga sig að þörfum einstaklinga og atvinnulífs. Það eru fáir sem setja sig á móti slíkum áherslum, en það eru aftur á móti skiptar skoðanir um leiðirnar sem á að fara. Sú sýn sem þar birtist byggist fyrst og fremst á efnahagslegum hvötum og forsendum atvinnulífs. Forsvarsfólk Kennarasambands Íslands og ýmsir fleiri hafa gagnrýnt hugmyndir SA um styttingu grunnskólans, fjölgun sjálfstæðra skóla og lengingu starfstíma grunnskóla. Bent hefur verið á að árangur í skólakerfinu og velferð foreldra og allra barna byggist á því að tryggja félagslegt réttlæti og jöfnuð í samfélaginu. Í skýrslunni koma einnig fram hugmyndir um menntun kennara sem mikilvægt er að staldra við og gaumgæfa. Öflugt kennaranám Það hefur lengi legið fyrir að til að vera samkeppnishæfar þurfa þjóðir heims að búa yfir sjálfstæðum og kröftugum kennurum sem leiða fagþróun skólastarfs. Með lögum frá 2008 hafa verið gerðar kröfur til íslenskra kennara í leik-, grunn- og framhaldsskóla um að hafa lokið meistaranámi. Sú ákvörðun var ekki tekin í skyndi heldur átti hún sér margra ára aðdraganda. Frændþjóðir okkar, Finnar og Norðmenn, hafa báðar tekið sambærileg skref, Finnar fyrir allmörgum árum en Norðmenn frá og með árinu 2017. Í kjölfar lengingar námsins hérlendis dvínaði aðsókn fyrst um sinn en á síðustu tveimur árum hefur tekist að snúa þeirri þróun við með samstilltu átaki stjórnvalda og allra hagsmunaaðila. Betur má ef duga skal og nauðsynlegt að hefja kennarastarfið upp til þess vegs og virðingar sem það á skilið. Skýrsluhöfundar SA telja rétt að huga að styttingu kennaranáms og einnig er nefnt að full ástæða sé til að skoða hvort stofna eigi sjálfstæðan kennaraháskóla sem leggi áherslu á hagnýtt nám og náttúrugreinar. Í dag bjóða fjórir háskólar nú þegar upp á fjölbreyttar leiðir til kennaranáms og menntar Háskóli Íslands flesta kennara landsins. Á öðrum stað í skýrslu SA er rætt um mikilvægi þess að huga að sameiningu háskóla sem séu of margir á Íslandi enda sé fræðasamfélagið lítið. Það skýtur því skökku við að leggja til að fjölga eigi stofnunum sem skipuleggi kennaranám og erfitt að sjá hvernig tryggja eigi gæði slíks náms sé kröftunum dreift enn frekar. Háskóli Íslands á lista yfir bestu skóla á sviði menntavísinda Þau ánægjulegu tíðindi bárust nýverið að Háskóli Íslands hefði í fyrsta sinn komist á lista Times Higher Education yfir bestu skóla í heimi á sviði menntavísinda eða í sæti 301-400 af þeim skólum sem metnir eru. Þetta er mikilvæg viðurkenning en á listann eingöngu þeir háskólar sem hafa náð tilteknum árangri þegar horft er meðal annars til rannsóknarvirkni síðustu fimm ára. Þessi viðurkenning er sannarlega hvatning til alls starfsfólks og nemenda Menntavísindasviðs HÍ. Í október s.l. var haldin ein stærsta menntaráðstefna landins, Menntakvika, sem Menntavísindasvið HÍ heldur árlega. Þar koma saman fræðimenn, fagfólk og hagsmunaaðilar og kynna nýjustu rannsóknir og þróun á sviði menntunar. Viðfangsefnin voru fjölmörg og snertu á ólíkum þáttum þroska, náms og velferðar. Fjallað var um fjölmenningarlega kennaramenntun, fjöltyngi, læsi, samskipti og uppeldi, skapandi skólastarf, hegðunarerfiðleika, heilsu og lífskjör unglinga og margt fleira. Menntarannsóknir eru þverfaglegar og kalla á fjölbreyttar nálganir og aðferðafræði. Sem dæmi má nefna læsi, þar sem rannsaka þarf hvernig lestrarnám á sér stað út frá þroskasálfræðilegu sjónarhorni sem og út frá þeim félags- og menningarlegu þáttum sem stuðla að merkingarbæru læsisnámi. Fjárfestum í menntarannsóknum En hvaða máli skiptir að samfélög setji orku og peninga í menntarannsóknir? Menntarannsóknir varpa ljósi á hin flóknu öfl náms og kennslu sem móta félagslegan veruleika okkar allra. Slíkar rannsóknir skipta miklu máli til að skapa þekkingu sem renna stoðum undir fagmennsku í skólakerfinu og á sviði uppeldis og mennta. Þá eru menntarannsóknir forsenda þess að stjórnendur geti tekið upplýstar og ígrundaðar ákvarðanir varðandi stefnu og daglega framvindu sem skipta samfélagið allt máli. Sé litið til úthlutunar úr opinberum rannsóknarsjóðum þá eiga íslenskar menntarannsóknir undir högg að sækja. Illa gengur að fjármagna umfangsmiklar langtímarannsóknir sem bráðnauðsynlegar eru fyrir íslenskt samfélag. Á sama tíma hefur alþjóðlegt samstarf um rannsóknir stóraukist í gegnum margvísleg rannsóknarnet, evrópska og alþjóðlega styrki. Ástæða er fyrir stjórnvöld að huga að því að efla framlög, t.d. með nýrri markáætlun í menntarannsóknum, sem og að gera háskólum og sveitarfélögum kleift að sinna starfsþróun kennara með markvissum hætti. Samvinna um starfsþróun kennara Við stöndum frammi fyrir miklum félags- og umhverfislegum áskorunum og á slíkum tímum eru lausnirnar oft flóknar. Breytt samfélag, nýir samskiptahættir, hnattvæðing og tæknivæðing umbylta ekki eingöngu atvinnulífi og störfum fólks, heldur kallar það á þróun skólastarfs og nýrra leiða í námi og kennslu. Höfundar skýrslu SA halda því fram að lenging kennaramenntunar virðist fyrst og fremst hafa verið nýtt sem vopn í kjarabaráttu kennara. Þetta ber því miður vott um takmarkað innsæi í faglegan metnað kennara og þau flóknu og mikilvægu störf sem þeir sinna. Íslenskt menntakerfi og skólarnir okkar hafa gjörbreyst á undanförnum áratugum og kennaramenntun byggist á því að flétta á árangursríkan hátt saman fræðilegri þekkingu og þjálfun á vettvangi. Áríðandi er að kennarar, sérfræðingar og fræðimenn vinni saman að rannsóknum á því sem skiptir nemendur, foreldra, samfélög og atvinnulíf máli. Geta til að nýta nýjustu þekkingu og þátttaka í rannsóknum er grunnur að starfsþróun kennara og nýleg skýrsla um þessi mál staðfestir að átaks er þörf til að tryggja aðgengi að starfsþróun á landsvísu. Hér hefur eingöngu verið staldrað við þau atriði úr skýrslu SA sem lúta að kennaranámi. Taka má undir margt í skýrslunni, s.s. þörf á viðhorfsbreytingu til starfsnáms og nauðsyn þess að auka hlut list- og verkgreina. Menntavísindasvið Háskóla Íslands hlakkar til enn frekari samvinnu við bandamenn sína um áframhaldandi uppbyggingu menntakerfisins, Samtök atvinnulífsins sem og aðra lykil hagsmunaaðila, s.s. kennara, skólastjórnendur, sveitarfélög og foreldra. Höfundur er forseti Menntavísindasviðs Háskóla Íslands.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun