Steinrennum loftslagsvandann Bergur Sigfússon og Edda Sif Aradótir Pind og Sandra Ósk Snæbjörnsdóttir skrifa 7. maí 2019 13:00 Í fréttum RÚV þann 30. apríl sl. kom fram að losun á koldíoxíði hér á landi muni aukast um rúm 10 prósent ef starfsemi verður hafin á ný í kísilverksmiðjunni í Helguvík. Þá kemur fram í aðgerðaráætlun ríkisstjórnarinnar í loftslagsmálum að gert er ráð fyrir að losun frá stóriðju eigi eftir að aukast verulega fram til ársins 2030. Það er óásættanlegt að gert sé ráð fyrir aukinni losun hér á landi á tímum þegar helsta vá sem steðjar að okkur tengist gríðarlegri losun á koldíoxíði og þeim áhrifum sem sú losun hefur haft og mun hafa á loftslag á jörðinni. Nú er svo komið að árleg losun á heimsvísu er um 35 gígatonn - það er að segja 35 milljarðar tonna af koldíoxíði á ári hverju; meira en 1000 tonn á hverri sekúndu. Meðalhitinn á jörðinni hefur hækkað um um það bil eina gráðu á síðustu hundrað árum eða svo og við erum þegar farin að sjá afleiðingar þessarar hlýnunar í meiri öfgum í veðurfari, súrnun sjávar, bráðnun jökla svo eitthvað sé nefnt. Að öllu óbreyttu mun meðalhiti á jörðinni hafa hækkað um aðra gráðu til viðbótar um miðbik þessarar aldar. Áframhaldandi hlýnun mun hafa alvarlegar afleiðingar, meðal annars aukinn þurrk, aukin flóð og fleiri storma. Milljónir munu missa lífsviðurværi sitt og ekki eiga annarra kosta völ en að flýja heimkynni sín, sem aftur skapar spennu og eykur líkur á ófriði. Þegar hefur vistkerfum jarðar hrakað og er nú talið að allt að milljón tegundir lífvera séu í útrýmingarhættu. Einungis útdauði tegunda í kjölfar áreksturs loftsteins á jörðina þegar meðal annars risaeðlur dóu út er sambærilegur við þær hamfarir sem mannkynið er að valda jörðinni með gengdarlausri losun koldíoxíðs. Að halda þessari hlýnun í skefjum mun kosta gríðarlega fyrirhöfn en vera vel þess virði hvort sem horft er til fjárhagslegra, samfélagslegra eða umhverfislegra þátta. T.a.m. hefur ítrekað verið sýnt fram á það að kostnaðurinn við að aðlagast og takast á við loftslagsbreytingar sé umtalsvert meiri en kostnaðurinn sem felst í því að koma í veg fyrir þær. Föngun og binding á koldíoxíði Í desember 2015 komu leiðtogar heimsins saman í París og sammæltust um að hlýnun jarðar muni hafa alvarlegar afleiðingar - en jafnframt að samhent átak geti og muni skipta sköpum til að minnka afleiðingar þessarar hlýnunar á líf fólks og samfélagið í heild sinni. Parísarsáttmálinn leit dagsins ljós og í honum er skýrt kveðið á um að halda þessari hlýnun vel undir 2°C, og reyna með öllum ráðum að takmarka hana við eina og hálfa gráðu. Og svona lítur framtíðin út - leiðin að Parísarsáttmálanum í augum loftslagsnefndar sameinuðu þjóðanna; nú þurfum við að beygja af leið og halda í vegferð þar sem við þurfum á örskömmum tíma að minnka losun á koldíoxíði út í andrúmsloftið, og hætta allri losun um miðbik þessarar aldar. Hægt er að ná markmiðum Parísarsáttmálans með tækni sem nú þegar er til eða í þróun og til þess þurfum við ekki að reiða okkur á nýja tækni. Dæmi um slíka tækni sem talið er að muni spila stórt hlutverk er tækni til að fanga og binda koldíoxíð (e. carbon capture and storage, CCS). Þróun slíkrar tækni hófst þegar í lok áttunda áratugar síðustu aldar þegar upp komu hugmyndir um að fanga koldíoxíð úr útblæstri frá gashreinsistöðvum í Bandaríkjunum og dæla niður í jörðina í stað þess að sleppa út í andrúmsloftið. Undanfarna tvo áratugi hefur þessi tækni verið þróuð áfram til að draga úr koldíoxíðslosun orkuvera sem og sementsverksmiðja, ál- og stálvera svo dæmi séu tekin. Hreinsibúnaði til að fanga koldíoxíðið er skeytt við útblásturskerfi orku- og iðjuvera og getur verið hluti af hönnun nýs vers en einnig má með mismikilli fyrirhöfn bæta hreinsibúnaði aftan við framleiðslueiningar í rekstri. Í gegnum tíðina hefur aðaláhersla verið lögð á að binda koldíoxíð í setlögum, en jarðlög sem henta slíkri bindingu er ekki að finna á Íslandi. Hér á landi hefur þó verið þróuð ný tækni til kolefnisbindingar sem hlotið hefur mikla athygli, þar sem koldíoxíð er leyst í vatni og því svo dælt niður í basaltlög þar sem það binst í steindum - eða steinrennur. Tæknin, sem kölluð er CarbFix, hefur verið í þróun við Hellisheiðarvirkjun frá árinu 2007. Upphafleg hönnun Hellisheiðarvirkjunar gerði ekki ráð fyrir því að fanga koldíoxíð frá virkjuninni og var öllu gasi sleppt út í andrúmsloftið fyrstu rekstrarár hennar. Til að hægt væri að beita CarbFix tækninni þurfti því að breyta öllum vélasamstæðum virkjunarinnar. Virkjuninni var breytt í skrefum og síðan 2014 hefur föngun og niðurdæling farið stigvaxandi samfara þeim breytingum og uppbyggingu og nú er þriðjungi þess koldíoxíðs sem streymir um virkjunina eða um 12,000 tonnum dælt niður árlega undir merkjum CarbFix verkefnisins. Þessa aðferð mætti nýta til að binda koldíoxíð úr útblæstri hér á landi, meðal annars frá ál- og kísilverum. Að leysa loftslagsvandann Mergur málsins er sá að tæknin til að fanga og binda koldíoxíð frá iðnferlum líkt og þeim sem nú bera langmesta ábyrgð á losun á Íslandi, svo sem frá álverum og kísilverum, er nú þegar til. Það er því hægt að fara í aðgerðir til að minnka þessa losun verulega. Raunar verður Parísarmarkmiðunum ekki náð án þess að farið sé í stórtækar aðgerðir við kolefnisföngun og bindingu á heimsvísu, því þó að endurnýjanlegir orkugjafar myndu leysa orkuframleiðslu með jarðefnaeldsneyti alfarið af hólmi er ekki útlit fyrir það að heimsbyggðin muni hætta að reiða sig á ál, stál og sement í fyrirsjáanlegri framtíð. Það sem helst virðist standa í vegi fyrir því að þessi tækni sé nýtt á mun stærri skala er kostnaður - eins og staðan er í dag kostar það mun minna að losa koldíoxíð út í andrúmsloftið en að fanga það og binda. Í nýrri skýrslu Alþjóðagjaldeyrissjóðsins er lagt til að allt að 70 dollara kolefnisskattur sé settur á losun á koldíoxíði, enda sé það langárangursríkasta leiðin til að knýja fram þær breytingar sem lagt er upp með í Parísarsáttmálanum í baráttunni við loftslagsbreytingar. Þetta er svipað verð og sett hefur verið fram í rannsóknum á útblásturskerfum álvera. Ef þessi leið væri farin væri loftslagsvandinn úr sögunni. Slíkar aðgerðir krefjast þó mikils hugrekkis af hálfu stjórnvalda og atvinnulífs. Staðan er því sú að gert er ráð fyrir að losun Íslands aukist á næstu árum þrátt fyrir vitneskju okkar um afleiðingar þessarar losunar, þrátt fyrir það að tækni til að minnka þessa losun sé þegar til og þrátt fyrir hið mikla forskot sem Ísland hefur vegna nýtingar á endurnýjanlegri orku með aðeins lágmarks losun samanborið við önnur lönd. Sýnum samfélagslega ábyrgð og frumkvæði og byrjum strax að róa öllum árum saman að því að draga úr losun. Í þeirri vegverð er enginn undanskilinn. Tæknilega getum við það, fræðilega getum við það - það eina sem vantar er dugur og þor og vilji til að vera hluti af lausninni við stærstu áskorun samtímans. Höfundar eru kolefnisfargarar og stýra CarbFix-verkefninu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Edda Sif Aradóttir Mest lesið Loftslagsávinningur Coda Terminal er gífurlegur Sigurður Loftur Thorlacius Skoðun Skaðinn í leyndri meðferð á heimilum Matthildur Björnsdóttir Skoðun Bóluefni eða veirur Ágúst Kvaran Skoðun Að verða fórnarlamb íslenskra skattyfirvalda Arnar Pálsson Skoðun Af glyðrugangi eftirlitsstofnana Ester Hilmarsdóttir Skoðun 3.200 aumingjar (mín skoðun) Ole Anton Bieltvedt Skoðun Tilgangur atvinnurekstrarbanns Lárus Sigurður Lárusson Skoðun Um vanda stúlkna í skólum Ragnar Þór Pétursson Skoðun „Eru ekki allir pínu einhverfir í dag?“ Andrea Ólafsdóttir Skoðun Betri leið til að velja keppendur inn á Ólympíuleika Pawel Bartoszek Skoðun Skoðun Skoðun „Eru ekki allir pínu einhverfir í dag?“ Andrea Ólafsdóttir skrifar Skoðun Betri leið til að velja keppendur inn á Ólympíuleika Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Tilgangur atvinnurekstrarbanns Lárus Sigurður Lárusson skrifar Skoðun Að verða fórnarlamb íslenskra skattyfirvalda Arnar Pálsson skrifar Skoðun Loftslagsávinningur Coda Terminal er gífurlegur Sigurður Loftur Thorlacius skrifar Skoðun Bóluefni eða veirur Ágúst Kvaran skrifar Skoðun Skaðinn í leyndri meðferð á heimilum Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Af glyðrugangi eftirlitsstofnana Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Linnulaus þjáning íbúa á Gaza Hrafnhildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Munurinn á þjóðerniskennd versus sálernis þarfar upplifun Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Verða rangfærslur að sannleika, ef þær eru endurteknar nógu oft!? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Svifhrifavaldar Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Forseti ÍSÍ hvattur til að hefja tiltektina í eigin starfsemi Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Hvernig og hvenær en ekki hvort Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Það er víst hægt að semja um aðildarskilmála! Mörg dæmi sanna það! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Orðatónar: Aukinn orðaforði og lesskilningur barna með íslenskri tónlist Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Tilfinningalegur athyglisbrestur og heilbrigt tilfinningalíf Jón Þór Ólafsson skrifar Skoðun Reglurnar eru óumsemjanlegar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 3.200 aumingjar (mín skoðun) Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Ber endurhæfing ávöxt? skrifar Skoðun Heimur á heljarþröm skrifar Skoðun Foreldrar á 4. vaktinni Sara Rós Kristinsdóttir,Lóa Ólafsdóttir skrifar Skoðun Norður-Kórea er víða Ingvar Smári Birgisson skrifar Skoðun Það getur verið gott að búa til steind Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Uppskeruhátíð öldrunarfræða á Norðurlöndum Sirrý Sif Sigurlaugardóttir skrifar Skoðun Gullverðlaun í mengun Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Gen og glæpir Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun 10 tæknilegir yfirburðir rafbíla Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar Skoðun Um vanda stúlkna í skólum Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Land, borgir og samgöngur Guðjón Sigurbjartsson skrifar Sjá meira
Í fréttum RÚV þann 30. apríl sl. kom fram að losun á koldíoxíði hér á landi muni aukast um rúm 10 prósent ef starfsemi verður hafin á ný í kísilverksmiðjunni í Helguvík. Þá kemur fram í aðgerðaráætlun ríkisstjórnarinnar í loftslagsmálum að gert er ráð fyrir að losun frá stóriðju eigi eftir að aukast verulega fram til ársins 2030. Það er óásættanlegt að gert sé ráð fyrir aukinni losun hér á landi á tímum þegar helsta vá sem steðjar að okkur tengist gríðarlegri losun á koldíoxíði og þeim áhrifum sem sú losun hefur haft og mun hafa á loftslag á jörðinni. Nú er svo komið að árleg losun á heimsvísu er um 35 gígatonn - það er að segja 35 milljarðar tonna af koldíoxíði á ári hverju; meira en 1000 tonn á hverri sekúndu. Meðalhitinn á jörðinni hefur hækkað um um það bil eina gráðu á síðustu hundrað árum eða svo og við erum þegar farin að sjá afleiðingar þessarar hlýnunar í meiri öfgum í veðurfari, súrnun sjávar, bráðnun jökla svo eitthvað sé nefnt. Að öllu óbreyttu mun meðalhiti á jörðinni hafa hækkað um aðra gráðu til viðbótar um miðbik þessarar aldar. Áframhaldandi hlýnun mun hafa alvarlegar afleiðingar, meðal annars aukinn þurrk, aukin flóð og fleiri storma. Milljónir munu missa lífsviðurværi sitt og ekki eiga annarra kosta völ en að flýja heimkynni sín, sem aftur skapar spennu og eykur líkur á ófriði. Þegar hefur vistkerfum jarðar hrakað og er nú talið að allt að milljón tegundir lífvera séu í útrýmingarhættu. Einungis útdauði tegunda í kjölfar áreksturs loftsteins á jörðina þegar meðal annars risaeðlur dóu út er sambærilegur við þær hamfarir sem mannkynið er að valda jörðinni með gengdarlausri losun koldíoxíðs. Að halda þessari hlýnun í skefjum mun kosta gríðarlega fyrirhöfn en vera vel þess virði hvort sem horft er til fjárhagslegra, samfélagslegra eða umhverfislegra þátta. T.a.m. hefur ítrekað verið sýnt fram á það að kostnaðurinn við að aðlagast og takast á við loftslagsbreytingar sé umtalsvert meiri en kostnaðurinn sem felst í því að koma í veg fyrir þær. Föngun og binding á koldíoxíði Í desember 2015 komu leiðtogar heimsins saman í París og sammæltust um að hlýnun jarðar muni hafa alvarlegar afleiðingar - en jafnframt að samhent átak geti og muni skipta sköpum til að minnka afleiðingar þessarar hlýnunar á líf fólks og samfélagið í heild sinni. Parísarsáttmálinn leit dagsins ljós og í honum er skýrt kveðið á um að halda þessari hlýnun vel undir 2°C, og reyna með öllum ráðum að takmarka hana við eina og hálfa gráðu. Og svona lítur framtíðin út - leiðin að Parísarsáttmálanum í augum loftslagsnefndar sameinuðu þjóðanna; nú þurfum við að beygja af leið og halda í vegferð þar sem við þurfum á örskömmum tíma að minnka losun á koldíoxíði út í andrúmsloftið, og hætta allri losun um miðbik þessarar aldar. Hægt er að ná markmiðum Parísarsáttmálans með tækni sem nú þegar er til eða í þróun og til þess þurfum við ekki að reiða okkur á nýja tækni. Dæmi um slíka tækni sem talið er að muni spila stórt hlutverk er tækni til að fanga og binda koldíoxíð (e. carbon capture and storage, CCS). Þróun slíkrar tækni hófst þegar í lok áttunda áratugar síðustu aldar þegar upp komu hugmyndir um að fanga koldíoxíð úr útblæstri frá gashreinsistöðvum í Bandaríkjunum og dæla niður í jörðina í stað þess að sleppa út í andrúmsloftið. Undanfarna tvo áratugi hefur þessi tækni verið þróuð áfram til að draga úr koldíoxíðslosun orkuvera sem og sementsverksmiðja, ál- og stálvera svo dæmi séu tekin. Hreinsibúnaði til að fanga koldíoxíðið er skeytt við útblásturskerfi orku- og iðjuvera og getur verið hluti af hönnun nýs vers en einnig má með mismikilli fyrirhöfn bæta hreinsibúnaði aftan við framleiðslueiningar í rekstri. Í gegnum tíðina hefur aðaláhersla verið lögð á að binda koldíoxíð í setlögum, en jarðlög sem henta slíkri bindingu er ekki að finna á Íslandi. Hér á landi hefur þó verið þróuð ný tækni til kolefnisbindingar sem hlotið hefur mikla athygli, þar sem koldíoxíð er leyst í vatni og því svo dælt niður í basaltlög þar sem það binst í steindum - eða steinrennur. Tæknin, sem kölluð er CarbFix, hefur verið í þróun við Hellisheiðarvirkjun frá árinu 2007. Upphafleg hönnun Hellisheiðarvirkjunar gerði ekki ráð fyrir því að fanga koldíoxíð frá virkjuninni og var öllu gasi sleppt út í andrúmsloftið fyrstu rekstrarár hennar. Til að hægt væri að beita CarbFix tækninni þurfti því að breyta öllum vélasamstæðum virkjunarinnar. Virkjuninni var breytt í skrefum og síðan 2014 hefur föngun og niðurdæling farið stigvaxandi samfara þeim breytingum og uppbyggingu og nú er þriðjungi þess koldíoxíðs sem streymir um virkjunina eða um 12,000 tonnum dælt niður árlega undir merkjum CarbFix verkefnisins. Þessa aðferð mætti nýta til að binda koldíoxíð úr útblæstri hér á landi, meðal annars frá ál- og kísilverum. Að leysa loftslagsvandann Mergur málsins er sá að tæknin til að fanga og binda koldíoxíð frá iðnferlum líkt og þeim sem nú bera langmesta ábyrgð á losun á Íslandi, svo sem frá álverum og kísilverum, er nú þegar til. Það er því hægt að fara í aðgerðir til að minnka þessa losun verulega. Raunar verður Parísarmarkmiðunum ekki náð án þess að farið sé í stórtækar aðgerðir við kolefnisföngun og bindingu á heimsvísu, því þó að endurnýjanlegir orkugjafar myndu leysa orkuframleiðslu með jarðefnaeldsneyti alfarið af hólmi er ekki útlit fyrir það að heimsbyggðin muni hætta að reiða sig á ál, stál og sement í fyrirsjáanlegri framtíð. Það sem helst virðist standa í vegi fyrir því að þessi tækni sé nýtt á mun stærri skala er kostnaður - eins og staðan er í dag kostar það mun minna að losa koldíoxíð út í andrúmsloftið en að fanga það og binda. Í nýrri skýrslu Alþjóðagjaldeyrissjóðsins er lagt til að allt að 70 dollara kolefnisskattur sé settur á losun á koldíoxíði, enda sé það langárangursríkasta leiðin til að knýja fram þær breytingar sem lagt er upp með í Parísarsáttmálanum í baráttunni við loftslagsbreytingar. Þetta er svipað verð og sett hefur verið fram í rannsóknum á útblásturskerfum álvera. Ef þessi leið væri farin væri loftslagsvandinn úr sögunni. Slíkar aðgerðir krefjast þó mikils hugrekkis af hálfu stjórnvalda og atvinnulífs. Staðan er því sú að gert er ráð fyrir að losun Íslands aukist á næstu árum þrátt fyrir vitneskju okkar um afleiðingar þessarar losunar, þrátt fyrir það að tækni til að minnka þessa losun sé þegar til og þrátt fyrir hið mikla forskot sem Ísland hefur vegna nýtingar á endurnýjanlegri orku með aðeins lágmarks losun samanborið við önnur lönd. Sýnum samfélagslega ábyrgð og frumkvæði og byrjum strax að róa öllum árum saman að því að draga úr losun. Í þeirri vegverð er enginn undanskilinn. Tæknilega getum við það, fræðilega getum við það - það eina sem vantar er dugur og þor og vilji til að vera hluti af lausninni við stærstu áskorun samtímans. Höfundar eru kolefnisfargarar og stýra CarbFix-verkefninu.
Skoðun Verða rangfærslur að sannleika, ef þær eru endurteknar nógu oft!? Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Forseti ÍSÍ hvattur til að hefja tiltektina í eigin starfsemi Sigurður G. Guðjónsson skrifar
Skoðun Það er víst hægt að semja um aðildarskilmála! Mörg dæmi sanna það! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Orðatónar: Aukinn orðaforði og lesskilningur barna með íslenskri tónlist Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar