Drepið í nafni laga Hersir Aron Ólafsson skrifar 30. apríl 2019 08:28 Þeir deyja ungir sem guðirnir elska, er gjarnan sagt. Einnig deyja þeir oft ungir sem dæmdir eru til dauða, eðli málsins samkvæmt. Hvort guð elski þá líka skal þó látið ósagt. Alltént töldu hinir virðulegu dómstólar Sádi-Arabíu að 37 manns sem teknir voru af lífi í ríkinu á dögunum ættu enga ást skilið, hvorki í faðmi mannsins á himnum né samfélagsins á jörðu niðri. Úr varð að hinir dæmdu, sem sumir voru á barnsaldri þegar glæpir (oft „glæpir“) þeirra voru framdir, voru leiddir úr fangaklefum sínum síðasta þriðjudag, þeim stillt upp og höfuð þeirra hoggin af eftir kúnstarinnar reglum. Óþarfi er að eyða mörgum orðum í mannréttindi þegna Sádí-Arabíu, enda þarf ekki mikið „gúgl“ til að sjá að þar er ekki bara einn pottur, heldur flestallir pottarnir brotnir. Morð í nafni laganna eru þó hvergi nærri bundin við þetta íhaldssama ríki við Persaflóa. Í Kína fá mörg hundruð manns byssukúlu í höfuð eða eitur í æð á hverju ári fyrir hin ýmsu brot, þ.á.m. fíkniefnasmygl, manndráp, spillingu og mútuþægni svo dæmi séu tekin. Svipað er uppi á teningnum í Íran, þar sem framhjáhaldarar og þolendur kynferðisafbrota eru jafnframt meðal þeirra sem hafa verið leiddir í gálgann á undanförnum árum. Hér hafa þó aðeins verið nefnd þau þrjú lönd sem eru duglegust að aflífa fólk. Á sjötta tug ríkja leyfa enn dauðarefsingu og þar af mörg talsvert nær Íslandi, bæði landfræðilega og menningarlega. Togstreitan í landi hinna frjálsu Hinum megin við hafið, hjá nágrönnum okkar í Bandaríkjunum á sér stað mikið frumkvöðlastarf og framsækin hugsun á mörgum sviðum. Snjalltæki, gervigreind og nýjar lausnir í læknavísindum eru allt dæmi um fyrirbæri sem þróuð eru af mikilli elju í landi hinna frjálsu. Annað svið nýsköpunar sem þar fer fram er þó sérstaklega áhugavert, en undanfarin misseri hafa nokkur bandarísk ríki „þurft“ að leita nýrra leiða til að drepa fólk. Þannig leyfa 30 ríki enn dauðarefsingar og nokkur þeirra stunda enn aftökur af miklum móð, Texas þar lang fremst í flokki. Eitur í æð hefur verið algengasta aðferðin undanfarna áratugi, þar sem banvænni blöndu er dælt í fangann frammi fyrir hópi áhorfenda. Aðferðin, og reyndar dauðarefsingar yfir höfuð, hafa lengi átt undir högg að sækja vestanhafs og fjölmörg mál verið rekin um hvort iðjan standist mælikvarðann um „grimmilegar og óvenjulegar“ refsingar (e. Cruel and unusual punishment). Andstæðingar refsinganna hafa enn ekki haft erindi sem erfiði og ólíklegt er að svo verði í bráð eftir að Trump forseti skipaði íhaldssaman dómara í laust sæti við hæstarétt landsins síðasta sumar. Aftur á móti hefur hjálpin borist úr óvæntri átt. Þannig hafa evrópsk lyfjafyrirtæki, t.a.m. dönsk og íslensk, neitað að selja bandarískum yfirvöldum tiltekin lyf ef til stendur að nota þau við aftökur og m.a. höfðað mál gegn tilteknum ríkjum við slíkar aðstæður – hafi lyfin þegar verið keypt. Byssukúla, gasklefi eða rafmagnsstóll Ætla mætti að þessi óheppilega staða ylli því að dauðarefsingum yrði einfaldlega hætt. Svo er þó ekki – og hafa ríki á borð við Nevada og Arkansas leitað allra leiða til að geta haldið áfram að drepa. Þá eru sum ríki þegar með aðrar „lausnir“. Þannig býður Utah dauðadæmdum föngum t.a.m. þann möguleika að láta reyra sig við stól og fá svo byssukúlur í hjartað, yfirvöld í Flórída bjóða upp á rafmagnsstól og í Arizona geta fangar valið að kveðja þessa jarðvist í gasklefa. Líklega þarf ekki að hafa mörg orð um hvaða hugrenningatengsl síðastnefndi valmöguleikinn vekur, þegar litið er stutt aftur í mannkynssögunni. Þó andstaða hafi aukist til muna undanfarin ár hefur meirihluti Bandaríkjamanna stutt notkun dauðarefsinga í gegnum tíðina og stuðst við rök á borð við að hinir dæmdu eigi refsinguna skilið, þær fæli mögulega brotamenn frá áformum sínum og séu ódýrari leið en að hýsa dæmda morðingja ævilangt í fangelsi. Samtök á borð við Amnesty, HRW og fleiri hafa hins vegar hrakið síðarnefndu tvö sjónarmiðin og bent á að engin gögn sýni fram á fælingarmátt dauðarefsinga. Enn fremur kosti slík refsing umtalsvert meira á hvern fanga heldur en ævilangt fangelsi, m.a. vegna þess hve áfrýjunarferlið er langt. Aukinheldur er erfitt að flýja þá staðreynd að dauðarefsing verður ekki aftur tekin. Áhugasömum er bent á að fletta upp nöfnum á borð við Cameron Todd Willingham, Troy Davis, George Stinney og Eddie Slovik – örfá dæmi af mörgum þar sem kannski hefði mátt hugsa sig tvisvar um áður en ákveðið var að taka líf. Vestrænir leiðtogar vilja drepa meira Það vekur því óneitanlega ugg að ýmsir stjórnmálamenn á Vesturlöndum hafa undanfarin misseri talað fyrir aukinni notkun eða endurvakningu dauðarefsinga. Trump Bandaríkjaforseti hefur um árabil verið ötull stuðningsmaður slíkra refsinga og hvatti m.a. til auknar notkunar þeirra í máli „Central Park skokkarans“ árið 1989, þar sem fimm ungir menn voru sakfelldir fyrir hrottalega árás. Sakfellingardómunum var hins vegar snúið ríflega áratug síðar og mönnunum sleppt lausum, en þeir höfðu blessunarlega ekki verið dauðadæmdir og aflífaðir. Trump hefur jafnframt látið í veðri vaka að skynsamlegt gæti verið að víkka gildissvið dauðarefsinga í Bandaríkjunum og láta þær t.a.m. ná til fíkniefnasmyglara. Þá hefur ungverski forsætisráðherrann Viktor Orban ljáð máls á möguleikanum á því að endurvekja dauðarefsingu í landinu, flokkur fyrrum franska forsetaframbjóðandans Marine Le Pen gerði slíkt hið sama og nokkrir breskir þingmenn hafa enn fremur hvatt til þess að möguleikinn verði skoðaður þar í landi. Íslendingar hættu fyrir 200 árum Velta má fyrir sér hvort íbúafjöldinn í ríkjum á borð við Kína, Pakistan og Bandaríkin – sem öll beita enn dauðarefsingum af krafti, eigi þátt í því að svo sé. Þannig er eflaust auðveldara fyrir hinn almenna borgara að leiða aftökur hjá sér þegar innbyrðis tengsl í samfélaginu eru ekki í neinni líkingu við það sem t.d. þekkist hér á landi. Þetta stöðvaði þó ekki Brúnei, ríflega 400 þúsund manna þjóð, í að lögleiða aftökur með ýmsum hrottalegum aðferðum fyrir nýja „glæpi“ á dögunum. Þannig geta m.a. þeir sem leyfa sér að vera þeir sjálfir og elska einstaklinga af sama kyni nú átt von á að vera grýttir til dauða fyrir háttsemi sína. Alltént, hvort sem því ræður smæð landsins eða einfaldlega heilbrigð skynsemi, hefur enginn verið tekinn af lífi á Íslandi frá árinu 1830 og dauðarefsing verið bönnuð um árabil. Í hinni góðu og gildu stjórnarskrá Íslands segir enn fremur að aldrei megi kveða á um hana í lögum. Utanríkisráðherra var ómyrkur í máli á samfélagsmiðlum í kjölfar hryllingsins í Sádi-Arabíu í síðustu viku og fordæmdi alla notkun dauðarefsinga. Það er sannarlega mikilvægt að vestræn lýðræðisríki taki skýra afstöðu þegar fjölmargir eru á hverjum einasta degi enn drepnir, í nafni laga. Höfundur er sjónvarpsmaður og laganemi Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hersir Aron Ólafsson Mest lesið Ár vondra vinnubragða í Stúdentaráði HÍ Katla Ólafsdóttir,Mathias Bragi Ölvisson Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun Mannúð og hugrekki - gegn stríðsglæpum og þjóðarmorði Ólafur Ingólfsson Skoðun Myllan sem mala átti gull Andrés Kristjánsson Skoðun Sjö mýtur um loftslagsbreytingar Kristinn Már Hilmarsson,Elva Rakel Jónsdóttir Skoðun Pírati pissar í skóinn sinn Helgi Áss Grétarsson Skoðun Rösk og reiðubúin fyrir landsbyggðina Hópur Röskvuliða Skoðun Fáum presta aftur inn í skólana Rósa Guðbjartsdóttir Skoðun Vanhæfur Sjálfstæðisflokkur Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Icelandic Learning is a Gendered Health Issue Logan Lee Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Ár vondra vinnubragða í Stúdentaráði HÍ Katla Ólafsdóttir,Mathias Bragi Ölvisson skrifar Skoðun Mannúð og hugrekki - gegn stríðsglæpum og þjóðarmorði Ólafur Ingólfsson skrifar Skoðun Framtíð menntunar – byggjum á trausti, ekki tortryggni Helga Kristín Kolbeins skrifar Skoðun Fé án hirðis Þorvaldur Lúðvík Sigurjónsson skrifar Skoðun Gæludýr geta dimmu í dagsljós breytt Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Myllan sem mala átti gull Andrés Kristjánsson skrifar Skoðun Sjö mýtur um loftslagsbreytingar Kristinn Már Hilmarsson,Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Pírati pissar í skóinn sinn Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Fáum presta aftur inn í skólana Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Rösk og reiðubúin fyrir landsbyggðina Hópur Röskvuliða skrifar Skoðun Icelandic Learning is a Gendered Health Issue Logan Lee Sigurðsson skrifar Skoðun Goðsögnin um UFS-sjóði sem róttækar „woke"- fjárfestingar Már Wolfgang Mixa skrifar Skoðun Framtíð Öskjuhlíðar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Vanhæfur Sjálfstæðisflokkur Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Mælt fyrir miklum kjarabótum öryrkja og aldraðra Inga Sæland skrifar Skoðun Mannréttindabrot og stríðsglæpir Rússa í Úkraínu Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Getur Sturlunga snúið aftur? Leifur B. Dagfinnsson skrifar Skoðun Vaka stendur með Menntavísindasviði í verki Gunnar Ásgrímsson skrifar Skoðun Vorbókaleysingar Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru umdeild skoðun fámenns hóps? Snorri Másson skrifar Skoðun Liðveisla fyrir öll Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar Skoðun Að standa við stóru orðin Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar Sjá meira
Þeir deyja ungir sem guðirnir elska, er gjarnan sagt. Einnig deyja þeir oft ungir sem dæmdir eru til dauða, eðli málsins samkvæmt. Hvort guð elski þá líka skal þó látið ósagt. Alltént töldu hinir virðulegu dómstólar Sádi-Arabíu að 37 manns sem teknir voru af lífi í ríkinu á dögunum ættu enga ást skilið, hvorki í faðmi mannsins á himnum né samfélagsins á jörðu niðri. Úr varð að hinir dæmdu, sem sumir voru á barnsaldri þegar glæpir (oft „glæpir“) þeirra voru framdir, voru leiddir úr fangaklefum sínum síðasta þriðjudag, þeim stillt upp og höfuð þeirra hoggin af eftir kúnstarinnar reglum. Óþarfi er að eyða mörgum orðum í mannréttindi þegna Sádí-Arabíu, enda þarf ekki mikið „gúgl“ til að sjá að þar er ekki bara einn pottur, heldur flestallir pottarnir brotnir. Morð í nafni laganna eru þó hvergi nærri bundin við þetta íhaldssama ríki við Persaflóa. Í Kína fá mörg hundruð manns byssukúlu í höfuð eða eitur í æð á hverju ári fyrir hin ýmsu brot, þ.á.m. fíkniefnasmygl, manndráp, spillingu og mútuþægni svo dæmi séu tekin. Svipað er uppi á teningnum í Íran, þar sem framhjáhaldarar og þolendur kynferðisafbrota eru jafnframt meðal þeirra sem hafa verið leiddir í gálgann á undanförnum árum. Hér hafa þó aðeins verið nefnd þau þrjú lönd sem eru duglegust að aflífa fólk. Á sjötta tug ríkja leyfa enn dauðarefsingu og þar af mörg talsvert nær Íslandi, bæði landfræðilega og menningarlega. Togstreitan í landi hinna frjálsu Hinum megin við hafið, hjá nágrönnum okkar í Bandaríkjunum á sér stað mikið frumkvöðlastarf og framsækin hugsun á mörgum sviðum. Snjalltæki, gervigreind og nýjar lausnir í læknavísindum eru allt dæmi um fyrirbæri sem þróuð eru af mikilli elju í landi hinna frjálsu. Annað svið nýsköpunar sem þar fer fram er þó sérstaklega áhugavert, en undanfarin misseri hafa nokkur bandarísk ríki „þurft“ að leita nýrra leiða til að drepa fólk. Þannig leyfa 30 ríki enn dauðarefsingar og nokkur þeirra stunda enn aftökur af miklum móð, Texas þar lang fremst í flokki. Eitur í æð hefur verið algengasta aðferðin undanfarna áratugi, þar sem banvænni blöndu er dælt í fangann frammi fyrir hópi áhorfenda. Aðferðin, og reyndar dauðarefsingar yfir höfuð, hafa lengi átt undir högg að sækja vestanhafs og fjölmörg mál verið rekin um hvort iðjan standist mælikvarðann um „grimmilegar og óvenjulegar“ refsingar (e. Cruel and unusual punishment). Andstæðingar refsinganna hafa enn ekki haft erindi sem erfiði og ólíklegt er að svo verði í bráð eftir að Trump forseti skipaði íhaldssaman dómara í laust sæti við hæstarétt landsins síðasta sumar. Aftur á móti hefur hjálpin borist úr óvæntri átt. Þannig hafa evrópsk lyfjafyrirtæki, t.a.m. dönsk og íslensk, neitað að selja bandarískum yfirvöldum tiltekin lyf ef til stendur að nota þau við aftökur og m.a. höfðað mál gegn tilteknum ríkjum við slíkar aðstæður – hafi lyfin þegar verið keypt. Byssukúla, gasklefi eða rafmagnsstóll Ætla mætti að þessi óheppilega staða ylli því að dauðarefsingum yrði einfaldlega hætt. Svo er þó ekki – og hafa ríki á borð við Nevada og Arkansas leitað allra leiða til að geta haldið áfram að drepa. Þá eru sum ríki þegar með aðrar „lausnir“. Þannig býður Utah dauðadæmdum föngum t.a.m. þann möguleika að láta reyra sig við stól og fá svo byssukúlur í hjartað, yfirvöld í Flórída bjóða upp á rafmagnsstól og í Arizona geta fangar valið að kveðja þessa jarðvist í gasklefa. Líklega þarf ekki að hafa mörg orð um hvaða hugrenningatengsl síðastnefndi valmöguleikinn vekur, þegar litið er stutt aftur í mannkynssögunni. Þó andstaða hafi aukist til muna undanfarin ár hefur meirihluti Bandaríkjamanna stutt notkun dauðarefsinga í gegnum tíðina og stuðst við rök á borð við að hinir dæmdu eigi refsinguna skilið, þær fæli mögulega brotamenn frá áformum sínum og séu ódýrari leið en að hýsa dæmda morðingja ævilangt í fangelsi. Samtök á borð við Amnesty, HRW og fleiri hafa hins vegar hrakið síðarnefndu tvö sjónarmiðin og bent á að engin gögn sýni fram á fælingarmátt dauðarefsinga. Enn fremur kosti slík refsing umtalsvert meira á hvern fanga heldur en ævilangt fangelsi, m.a. vegna þess hve áfrýjunarferlið er langt. Aukinheldur er erfitt að flýja þá staðreynd að dauðarefsing verður ekki aftur tekin. Áhugasömum er bent á að fletta upp nöfnum á borð við Cameron Todd Willingham, Troy Davis, George Stinney og Eddie Slovik – örfá dæmi af mörgum þar sem kannski hefði mátt hugsa sig tvisvar um áður en ákveðið var að taka líf. Vestrænir leiðtogar vilja drepa meira Það vekur því óneitanlega ugg að ýmsir stjórnmálamenn á Vesturlöndum hafa undanfarin misseri talað fyrir aukinni notkun eða endurvakningu dauðarefsinga. Trump Bandaríkjaforseti hefur um árabil verið ötull stuðningsmaður slíkra refsinga og hvatti m.a. til auknar notkunar þeirra í máli „Central Park skokkarans“ árið 1989, þar sem fimm ungir menn voru sakfelldir fyrir hrottalega árás. Sakfellingardómunum var hins vegar snúið ríflega áratug síðar og mönnunum sleppt lausum, en þeir höfðu blessunarlega ekki verið dauðadæmdir og aflífaðir. Trump hefur jafnframt látið í veðri vaka að skynsamlegt gæti verið að víkka gildissvið dauðarefsinga í Bandaríkjunum og láta þær t.a.m. ná til fíkniefnasmyglara. Þá hefur ungverski forsætisráðherrann Viktor Orban ljáð máls á möguleikanum á því að endurvekja dauðarefsingu í landinu, flokkur fyrrum franska forsetaframbjóðandans Marine Le Pen gerði slíkt hið sama og nokkrir breskir þingmenn hafa enn fremur hvatt til þess að möguleikinn verði skoðaður þar í landi. Íslendingar hættu fyrir 200 árum Velta má fyrir sér hvort íbúafjöldinn í ríkjum á borð við Kína, Pakistan og Bandaríkin – sem öll beita enn dauðarefsingum af krafti, eigi þátt í því að svo sé. Þannig er eflaust auðveldara fyrir hinn almenna borgara að leiða aftökur hjá sér þegar innbyrðis tengsl í samfélaginu eru ekki í neinni líkingu við það sem t.d. þekkist hér á landi. Þetta stöðvaði þó ekki Brúnei, ríflega 400 þúsund manna þjóð, í að lögleiða aftökur með ýmsum hrottalegum aðferðum fyrir nýja „glæpi“ á dögunum. Þannig geta m.a. þeir sem leyfa sér að vera þeir sjálfir og elska einstaklinga af sama kyni nú átt von á að vera grýttir til dauða fyrir háttsemi sína. Alltént, hvort sem því ræður smæð landsins eða einfaldlega heilbrigð skynsemi, hefur enginn verið tekinn af lífi á Íslandi frá árinu 1830 og dauðarefsing verið bönnuð um árabil. Í hinni góðu og gildu stjórnarskrá Íslands segir enn fremur að aldrei megi kveða á um hana í lögum. Utanríkisráðherra var ómyrkur í máli á samfélagsmiðlum í kjölfar hryllingsins í Sádi-Arabíu í síðustu viku og fordæmdi alla notkun dauðarefsinga. Það er sannarlega mikilvægt að vestræn lýðræðisríki taki skýra afstöðu þegar fjölmargir eru á hverjum einasta degi enn drepnir, í nafni laga. Höfundur er sjónvarpsmaður og laganemi
Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun
Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar
Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar
Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar
Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar
Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar
Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun