Vitundarvakning um málþroskaröskun Tinna Sigurðardóttir og Heiða Sigurjónsdóttir skrifar 15. október 2019 15:45 Þann 18. október næstkomandi er dagur vitundavakningar um málþroskaröskun. Málþroskaröskun, áður þekkt sem sértæk málþroskaröskun, lýsir sér í einföldu máli þannig að viðkomandi á erfitt með að tileinka sér mál á hefðbundinn hátt. Málskilningur er oft skertur, erfiðleikar við að finna orð og koma orðum að hlutum eru gjarnan áberandi hjá þessum hópi ásamt því að erfiðleika gætir í lestri og skrift. Málþroskaröskun er lífstíðarástand, algengari en einhverfa og eldist ekki af fólki. Samkvæmt rannsóknum eru um 7,6% barna með málþroskaröskun. Miðað við fjölda barna á Íslandi á aldrinum 3-18 ára eru þá tæplega 5.200 börn á Íslandi með málþroskaröskun nú þegar þessi grein er skrifuð. Börn með málþroskaröskun eiga sér yfirleitt sögu um seinkaðan málþroska frá máltökuskeiði. Þau hafa verið sein til máls og mælingar á málþroska ekki á pari við jafnaldra með eðlilegan málþroska. Rannsóknir hafa enn fremur sýnt að mælingar á málþroska eru stöðugar, þannig að barn sem mælist undir meðallagi við 3ja ára aldur mælist líklega áfram lágt við 9 ára og 16 ára aldur. Því er mikilvægt að fylgjast vel með og grípa í taumana við fyrstu grunsemdir. Markviss snemmtæk íhlutun er nauðsynleg til að styðja við og aðstoða barnið, fjölskylduna og skólann. Börn sem falla undir ákveðin viðmið fá niðurgreidda talþjálfun á vegum Sjúkratrygginga Íslands hjá sjálfstætt starfandi talmeinafræðingi. Til eru fjölmargar rannsóknir sem sýna tengsl á milli málþroskaröskunar og hegðunar- og tilfinningaerfiðleika. Börn sem eru með málþroskaröskun sýna oft erfiða hegðun í skólanum og geta þau einkenni svipað mjög til ADHD einkenna. Einnig er kvíði og þunglyndi algengt meðal barna og unglinga í þessum hópi. Þegar börn með málþroskaröskun komast á unglingsár er sjálfsmynd þeirra gjarnan í molum og þau geta átt í miklum erfiðleikum félagslega. Einnig hafa rannsóknir sýnt að fjöldi ungra fanga í fangelsum er með málþroskaröskun. Því má draga þá ályktun að þessi hópur sé sérstaklega útsettur fyrir að lenda í áhættuhegðun.Hvað er hægt að gera? Talmeinafræðingar eru sérmenntaðir í málþroska barna og starfa með þessum hópi á stofum, í leikskólum og í grunnskólum. Talmeinafræðingar veita talþjálfun sem miðar að því að bæta skilning, orðaforða, orðminni, máltjáningu og tjáskiptafærni sem og að styrkja aðra málþætti sem tengjast lestrarnámi. Talmeinafræðingar veita einnig fræðslu um málþroskaröskun í nærumhverfi barna. Mikilvægt er að kennarar noti þær bjargir sem hægt er að nýta til að koma til móts við börn með málþroska. T.d. nota myndrænt skipulag, einfalda mál sitt, veita einstaklingsfyrirmæli, æfa barnið í endurtekningum og endursögn og passa að kröfur hæfi barni. Ljóst að börn með málþroskaröskun þurfa aðstoð og stuðning í skóla og heima. Því fyrr sem aðstoðin fæst, þeim mun betur vegnar þessum hópi. Því miður er staðreyndin sú að skilgreindur stuðningur við börn og unglinga með málþroskaröskun er af afar skornum skammti í opinberu skólakerfi og sjaldnast fá börn í þessum hópi nægilega þjónustu. Enn fremur hafa langir biðlistar hjá sérfræðingum á stofu áhrif á þjónustustig við þá sem þurfa á talþjálfun að halda. Málefli eru hagsmunsamtök í þágu barna og unglinga með málþroskaröskun. Samtökin voru stofnuð í september árið 2009 af talmeinafræðingum og hópi foreldra í Reykjavík og á Suðurlandi. Markmið samtakanna er að vekja athygli á nauðsynlegri þjónustu við börn með málþroskaröskun, til að fræða aðstandendur og kennara, vinna að auknum réttindum barnanna og hvetja til rannsókna á þessu sviði. Samtökin komu því til leiðar að árið 2012 var gerð úttekt á vegum menntamálaráðuneytisins á stöðu barna með tal-og málþroskaröskun og var hún lögð fyrir Alþingi árið 2012. Helstu niðurstöður úttektarinnar voru að ábyrgð á málaflokknum væri óskýr og voru allir sem að málinu komu sammála um að bæta þyrfti þjónustu við þennan hóp. Áætlað var að setja gera frekari úttekt á þjónustu við börn og unglinga og skila niðurstöðum um breytt verklag í þjónustu við þennan hóp en þeim niðurstöðum hefur ekki enn verið skilað. Til að vekja athygli á málefninu standa samtökin Málefli fyrir ýmsum viðburðum á afmælisárinu, leikhúsferðum og námskeiðum. Á alþjóðadegi málþroskaröskunar, föstudaginn 18. október næstkomandi verður málþing í Öskju, náttúrufræðahúsi Háskóla Íslands og verður athyglinni fyrst og fremst beint að umfjöllun fyrir kennara og foreldra barna með málþroskaröskun. Málþingið hefst kl. 14:00 og stendur til 17:30, það er ókeypis og öllum opið. Nánari upplýsingar má finna á heimasíðu Máleflis, www.malefli.is.Höfundar eru starfandi talmeinafræðingar á Bugl og Tröppu þjónustu ehf. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Börn og uppeldi Mest lesið Sögufölsun í heimildarþætti RÚV — Svör óskast Jóna Benediktsdóttir,Hjörtur Hjartarson,Katrín Oddsdóttir,Kjartan Jónsson,Kristín Erna Arnardóttir,Sigríður Ólafsdóttir,Þórir Baldursson Skoðun Óframseljanlegt DAGA-kerfi Kári Jónsson Skoðun Halldór 23.11.2024 Halldór Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun „Við andlát manns lýkur skattskyldu hans“ Þórður Gunnarsson Skoðun Eru aðventan og jólin kvíða- eða tilhlökkunarefni? Guðlaug Helga Ásgeirsdóttir Skoðun Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Eru aðventan og jólin kvíða- eða tilhlökkunarefni? Guðlaug Helga Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Óframseljanlegt DAGA-kerfi Kári Jónsson skrifar Skoðun Nýtanleg verðmætasköpun um allt land Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Skoðun Geðrænn vandi barna og ungmenna Eldur S. Kristinsson skrifar Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun Eru sumir heppnari en aðrir? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar Skoðun Sjálfstætt fólk Kristín Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Arfur stjórnmálanna 2024 Elvar Eyvindsson skrifar Skoðun Kjósum rétt(indi) fyrir fatlað fólk! Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Menntun og tækifæri: Hvað veljum við fyrir Ísland? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Eyðimerkurganga kosningabaráttunnar? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Kjóstu meiri árangur Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða hlekkur ert þú í keðjunni? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Laxeldið verður ekki stöðvað Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Þroskamerki þjóðar Tómas Torfason skrifar Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Var stytting náms til stúdentsprófs í þágu ungmenna? Sigurður E. Sigurjónsson skrifar Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson skrifar Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sjálfstæðar konur? Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Fullveldinu er fórnað með aðild að Evrópusambandinu Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Endurhugsum dæmið, endurnýtum textíl Guðbjörg Rut Pálmadóttir skrifar Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Um kosningar, gulrætur og verðbólgu Jean-Rémi Chareyre skrifar Sjá meira
Þann 18. október næstkomandi er dagur vitundavakningar um málþroskaröskun. Málþroskaröskun, áður þekkt sem sértæk málþroskaröskun, lýsir sér í einföldu máli þannig að viðkomandi á erfitt með að tileinka sér mál á hefðbundinn hátt. Málskilningur er oft skertur, erfiðleikar við að finna orð og koma orðum að hlutum eru gjarnan áberandi hjá þessum hópi ásamt því að erfiðleika gætir í lestri og skrift. Málþroskaröskun er lífstíðarástand, algengari en einhverfa og eldist ekki af fólki. Samkvæmt rannsóknum eru um 7,6% barna með málþroskaröskun. Miðað við fjölda barna á Íslandi á aldrinum 3-18 ára eru þá tæplega 5.200 börn á Íslandi með málþroskaröskun nú þegar þessi grein er skrifuð. Börn með málþroskaröskun eiga sér yfirleitt sögu um seinkaðan málþroska frá máltökuskeiði. Þau hafa verið sein til máls og mælingar á málþroska ekki á pari við jafnaldra með eðlilegan málþroska. Rannsóknir hafa enn fremur sýnt að mælingar á málþroska eru stöðugar, þannig að barn sem mælist undir meðallagi við 3ja ára aldur mælist líklega áfram lágt við 9 ára og 16 ára aldur. Því er mikilvægt að fylgjast vel með og grípa í taumana við fyrstu grunsemdir. Markviss snemmtæk íhlutun er nauðsynleg til að styðja við og aðstoða barnið, fjölskylduna og skólann. Börn sem falla undir ákveðin viðmið fá niðurgreidda talþjálfun á vegum Sjúkratrygginga Íslands hjá sjálfstætt starfandi talmeinafræðingi. Til eru fjölmargar rannsóknir sem sýna tengsl á milli málþroskaröskunar og hegðunar- og tilfinningaerfiðleika. Börn sem eru með málþroskaröskun sýna oft erfiða hegðun í skólanum og geta þau einkenni svipað mjög til ADHD einkenna. Einnig er kvíði og þunglyndi algengt meðal barna og unglinga í þessum hópi. Þegar börn með málþroskaröskun komast á unglingsár er sjálfsmynd þeirra gjarnan í molum og þau geta átt í miklum erfiðleikum félagslega. Einnig hafa rannsóknir sýnt að fjöldi ungra fanga í fangelsum er með málþroskaröskun. Því má draga þá ályktun að þessi hópur sé sérstaklega útsettur fyrir að lenda í áhættuhegðun.Hvað er hægt að gera? Talmeinafræðingar eru sérmenntaðir í málþroska barna og starfa með þessum hópi á stofum, í leikskólum og í grunnskólum. Talmeinafræðingar veita talþjálfun sem miðar að því að bæta skilning, orðaforða, orðminni, máltjáningu og tjáskiptafærni sem og að styrkja aðra málþætti sem tengjast lestrarnámi. Talmeinafræðingar veita einnig fræðslu um málþroskaröskun í nærumhverfi barna. Mikilvægt er að kennarar noti þær bjargir sem hægt er að nýta til að koma til móts við börn með málþroska. T.d. nota myndrænt skipulag, einfalda mál sitt, veita einstaklingsfyrirmæli, æfa barnið í endurtekningum og endursögn og passa að kröfur hæfi barni. Ljóst að börn með málþroskaröskun þurfa aðstoð og stuðning í skóla og heima. Því fyrr sem aðstoðin fæst, þeim mun betur vegnar þessum hópi. Því miður er staðreyndin sú að skilgreindur stuðningur við börn og unglinga með málþroskaröskun er af afar skornum skammti í opinberu skólakerfi og sjaldnast fá börn í þessum hópi nægilega þjónustu. Enn fremur hafa langir biðlistar hjá sérfræðingum á stofu áhrif á þjónustustig við þá sem þurfa á talþjálfun að halda. Málefli eru hagsmunsamtök í þágu barna og unglinga með málþroskaröskun. Samtökin voru stofnuð í september árið 2009 af talmeinafræðingum og hópi foreldra í Reykjavík og á Suðurlandi. Markmið samtakanna er að vekja athygli á nauðsynlegri þjónustu við börn með málþroskaröskun, til að fræða aðstandendur og kennara, vinna að auknum réttindum barnanna og hvetja til rannsókna á þessu sviði. Samtökin komu því til leiðar að árið 2012 var gerð úttekt á vegum menntamálaráðuneytisins á stöðu barna með tal-og málþroskaröskun og var hún lögð fyrir Alþingi árið 2012. Helstu niðurstöður úttektarinnar voru að ábyrgð á málaflokknum væri óskýr og voru allir sem að málinu komu sammála um að bæta þyrfti þjónustu við þennan hóp. Áætlað var að setja gera frekari úttekt á þjónustu við börn og unglinga og skila niðurstöðum um breytt verklag í þjónustu við þennan hóp en þeim niðurstöðum hefur ekki enn verið skilað. Til að vekja athygli á málefninu standa samtökin Málefli fyrir ýmsum viðburðum á afmælisárinu, leikhúsferðum og námskeiðum. Á alþjóðadegi málþroskaröskunar, föstudaginn 18. október næstkomandi verður málþing í Öskju, náttúrufræðahúsi Háskóla Íslands og verður athyglinni fyrst og fremst beint að umfjöllun fyrir kennara og foreldra barna með málþroskaröskun. Málþingið hefst kl. 14:00 og stendur til 17:30, það er ókeypis og öllum opið. Nánari upplýsingar má finna á heimasíðu Máleflis, www.malefli.is.Höfundar eru starfandi talmeinafræðingar á Bugl og Tröppu þjónustu ehf.
Sögufölsun í heimildarþætti RÚV — Svör óskast Jóna Benediktsdóttir,Hjörtur Hjartarson,Katrín Oddsdóttir,Kjartan Jónsson,Kristín Erna Arnardóttir,Sigríður Ólafsdóttir,Þórir Baldursson Skoðun
Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar
Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar
Sögufölsun í heimildarþætti RÚV — Svör óskast Jóna Benediktsdóttir,Hjörtur Hjartarson,Katrín Oddsdóttir,Kjartan Jónsson,Kristín Erna Arnardóttir,Sigríður Ólafsdóttir,Þórir Baldursson Skoðun
Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun