Hjónabandsmiðlarinn LÍN Jórunn Pála Jónasdóttir skrifar 13. maí 2020 08:00 Lánareglur Lánasjóðs íslenskra námsmanna (LÍN) hafa tekið fjölmörgum breytingum í gegnum tíðina. Menntamálaráðherra kynnti til dæmis nýlega breytingar á endurgreiðslum námslána sem gætu orðið að veruleika á næstu misserum. Í eina tíð var hægt að taka svonefnd V-lán. Fyrirkomulag þeirra fer sjálfkrafa í fyrsta sæti yfir uppáhalds lán út frá höfundi séð því námslánin voru mögulega kveikjan að lífsgjöf minni og yngri systkina minna. LÍN og leitin að upprunanum Á þeim tíma sem foreldrar mínir voru í námi bauð LÍN upp á fyrrnefnd V-lán. Endurgreiðslur þeirra lána réðust meðal annars af tveimur þáttum. Í fyrsta lagi skyldi lánþegi greiða af láninu í tuttugu ár en eftir þann tíma mátti hann eða hún eiga afganginn. Í öðru lagi var það þannig að ef einstaklingar sem báðir voru að greiða af V-láni pöruðust saman í sambúð helmingaðist fasta ársgreiðslan hjá hvorum einstaklingi fyrir sig. Til þess að teljast vera í sambúð þurfti eitt af þrennu að eiga við: Sambúðaraðilar ættu barn eða börn saman Barn væri leiðinni samkvæmt læknisvottorði. Sambúð hefði staðið í að minnsta kosti þrjú ár óslitið samkvæmt Þjóðskrá eða öðrum sönnunargögnum. Til viðbótar kom síðan tekjutengd afborgun en saman veittu þessar tvær fyrrnefndar reglur dágóðan afslátt af endurgreiðslu lána. Eftirstöðvar lána V-lánþega yrðu eðlilega mun lægri að tuttugu árum liðnum en eftirstöðvar annarra lána. Mamma mín hefur grínast með að V-lánið hafi verið helsti kosturinn sem pabbi sá við hana og örlagavaldur í tilhugalífi þeirra hjóna. Hann var jú nýútskrifaður rafmagnsverkfræðingur og þar með líklegt að ráðahagurinn hafi verið bestaður. Á þessum tíma hefur LÍN hefur þannig kannski verið óbeinn hvati til þess að þau og fólk í sömu stöðu tækju sig saman og eignuðust jafnvel börn! Óvænt vernd Í skilmálum V-lánanna voru fleiri athyglisvert ákvæði, samanber til dæmis: “Ef lántakandi fellur frá áður en endurgreiðslum lýkur, falla eftirstöðvar lána hans niður. Hið sama gildir ef lántakandi verður 100% öryrki. Verði lántakandi öryrki að lægri hundraðshlutum en 100, skal með lánsupphæð eða eftirstöðvar hennar farið að mati stjórnar sjóðsins. Stjórn sjóðsins áskilur sér þó rétt til bóta frá aðila, sem kynni að verða bótaskyldur gagnvart lántakanda vegna slysa eða atvika er leiddu til dauða eða örorku lánþega.” (undirstrikun höfundar) Síðasta setningin hefur veitt eins konar tryggingu því ef einhver hefði haft í huga að lúskra á manni gat maður bent á margra milljóna skuld hjá LÍN. Pabbi minn rifjaði ennfremur upp að í húsakynnum LÍN hafi á þeim tíma hangið uppi grein almennra hegningarlaga um að refsivert væri að veitast að opinberum starfsmönnum við störf. Spurning hvort það sagði meira um þjónustuna eða lánþegana? Hvaða þýðingu hefur sambúð fyrir greiðendur námslána sem eru tekin í dag? Í dag eru lánuð G-lán. Í lánaskilmálum þeirra hefur sambúð þýðingu en í annarri mynd en var á tímum V-lánanna. Nánar tiltekið hefur sambúð áhrif við ákvörðun tekjutengdu afborgunarinnar sem miðast við 3,75% af tekjustofni ársins á undan endurgreiðsluári, en með tekjustofni er átt við útsvarsstofn lánþega að viðbættum fjármagnstekjum. Ef lánþegi er í skráðri sambúð er miðað við 50% fjármagnstekna hans og sambúðaraðilans og skiptir ekki máli hvort tekjurnar eru af séreign samkvæmt kaupmála eða hjúskapareign. Í annan stað koma tekjur sambúðarmaka til skoðunar ef sótt er um undanþágu vegna fjárhagsörðugleika. Gaman er að velta fyrir sér hvernig svipuð sambúðarregla fyrir greiðendur og var í gildi á tímum v-lánanna myndi virka í nútímanum, yrði hún endurvakin. Gæti þetta orðið óvæntur plús á fyrsta stefnumóti, eða flýtt barneignarplönum? Þessi grein er birt í samstarfi við Róm. Rómur er vettvangur fyrir ungt frjálslynt fólk til þess að láta að sér kveða í samfélagsumræðunni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Námslán Hagsmunir stúdenta Rómur Mest lesið Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson Skoðun Kjaftæði Elliði Vignisson Skoðun Vitsmunaleg vanstilling í boði ungra Sjálfstæðiskvenna Erna Mist Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir Skoðun Verklausi milljónakennarinn Þórunn Sveinbjarnardóttir Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir Skoðun Ólögleg meðvirkni lækna Teitur Ari Theodórsson Skoðun Skoðun Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Ekki fokka þessu upp! Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Kosningaloforð og hvað svo? Björn Snæbjörnsson skrifar Skoðun Fólk, fjárfestingar og framfarir Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Húsnæðis- og skipulagsmál Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson skrifar Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Skattlögð þegar við þénum, eigum og eyðum Aron H. Steinsson skrifar Skoðun Kjaftæði Elliði Vignisson skrifar Skoðun Vitsmunaleg vanstilling í boði ungra Sjálfstæðiskvenna Erna Mist skrifar Skoðun Lítið gert úr áhyggjum íbúa Ölfuss og annarra landsmanna Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Kyrrstöðuna verður að rjúfa! Lausn fyrir verðandi innviðaráðherra Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Íslenskan og menningararfurinn Sólveig Dagmar Þórisdóttir skrifar Skoðun Mannúðlegri úrræði Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Læknar á landsbyggðinni Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Íslensk verðtrygging á mannamáli! Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar Skoðun Varðhundar kerfisins Lára Herborg Ólafsdóttir skrifar Skoðun Mótum stefnu um iðn- og tæknimenntun á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson skrifar Sjá meira
Lánareglur Lánasjóðs íslenskra námsmanna (LÍN) hafa tekið fjölmörgum breytingum í gegnum tíðina. Menntamálaráðherra kynnti til dæmis nýlega breytingar á endurgreiðslum námslána sem gætu orðið að veruleika á næstu misserum. Í eina tíð var hægt að taka svonefnd V-lán. Fyrirkomulag þeirra fer sjálfkrafa í fyrsta sæti yfir uppáhalds lán út frá höfundi séð því námslánin voru mögulega kveikjan að lífsgjöf minni og yngri systkina minna. LÍN og leitin að upprunanum Á þeim tíma sem foreldrar mínir voru í námi bauð LÍN upp á fyrrnefnd V-lán. Endurgreiðslur þeirra lána réðust meðal annars af tveimur þáttum. Í fyrsta lagi skyldi lánþegi greiða af láninu í tuttugu ár en eftir þann tíma mátti hann eða hún eiga afganginn. Í öðru lagi var það þannig að ef einstaklingar sem báðir voru að greiða af V-láni pöruðust saman í sambúð helmingaðist fasta ársgreiðslan hjá hvorum einstaklingi fyrir sig. Til þess að teljast vera í sambúð þurfti eitt af þrennu að eiga við: Sambúðaraðilar ættu barn eða börn saman Barn væri leiðinni samkvæmt læknisvottorði. Sambúð hefði staðið í að minnsta kosti þrjú ár óslitið samkvæmt Þjóðskrá eða öðrum sönnunargögnum. Til viðbótar kom síðan tekjutengd afborgun en saman veittu þessar tvær fyrrnefndar reglur dágóðan afslátt af endurgreiðslu lána. Eftirstöðvar lána V-lánþega yrðu eðlilega mun lægri að tuttugu árum liðnum en eftirstöðvar annarra lána. Mamma mín hefur grínast með að V-lánið hafi verið helsti kosturinn sem pabbi sá við hana og örlagavaldur í tilhugalífi þeirra hjóna. Hann var jú nýútskrifaður rafmagnsverkfræðingur og þar með líklegt að ráðahagurinn hafi verið bestaður. Á þessum tíma hefur LÍN hefur þannig kannski verið óbeinn hvati til þess að þau og fólk í sömu stöðu tækju sig saman og eignuðust jafnvel börn! Óvænt vernd Í skilmálum V-lánanna voru fleiri athyglisvert ákvæði, samanber til dæmis: “Ef lántakandi fellur frá áður en endurgreiðslum lýkur, falla eftirstöðvar lána hans niður. Hið sama gildir ef lántakandi verður 100% öryrki. Verði lántakandi öryrki að lægri hundraðshlutum en 100, skal með lánsupphæð eða eftirstöðvar hennar farið að mati stjórnar sjóðsins. Stjórn sjóðsins áskilur sér þó rétt til bóta frá aðila, sem kynni að verða bótaskyldur gagnvart lántakanda vegna slysa eða atvika er leiddu til dauða eða örorku lánþega.” (undirstrikun höfundar) Síðasta setningin hefur veitt eins konar tryggingu því ef einhver hefði haft í huga að lúskra á manni gat maður bent á margra milljóna skuld hjá LÍN. Pabbi minn rifjaði ennfremur upp að í húsakynnum LÍN hafi á þeim tíma hangið uppi grein almennra hegningarlaga um að refsivert væri að veitast að opinberum starfsmönnum við störf. Spurning hvort það sagði meira um þjónustuna eða lánþegana? Hvaða þýðingu hefur sambúð fyrir greiðendur námslána sem eru tekin í dag? Í dag eru lánuð G-lán. Í lánaskilmálum þeirra hefur sambúð þýðingu en í annarri mynd en var á tímum V-lánanna. Nánar tiltekið hefur sambúð áhrif við ákvörðun tekjutengdu afborgunarinnar sem miðast við 3,75% af tekjustofni ársins á undan endurgreiðsluári, en með tekjustofni er átt við útsvarsstofn lánþega að viðbættum fjármagnstekjum. Ef lánþegi er í skráðri sambúð er miðað við 50% fjármagnstekna hans og sambúðaraðilans og skiptir ekki máli hvort tekjurnar eru af séreign samkvæmt kaupmála eða hjúskapareign. Í annan stað koma tekjur sambúðarmaka til skoðunar ef sótt er um undanþágu vegna fjárhagsörðugleika. Gaman er að velta fyrir sér hvernig svipuð sambúðarregla fyrir greiðendur og var í gildi á tímum v-lánanna myndi virka í nútímanum, yrði hún endurvakin. Gæti þetta orðið óvæntur plús á fyrsta stefnumóti, eða flýtt barneignarplönum? Þessi grein er birt í samstarfi við Róm. Rómur er vettvangur fyrir ungt frjálslynt fólk til þess að láta að sér kveða í samfélagsumræðunni.
Þessi grein er birt í samstarfi við Róm. Rómur er vettvangur fyrir ungt frjálslynt fólk til þess að láta að sér kveða í samfélagsumræðunni.
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar
Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Lítið gert úr áhyggjum íbúa Ölfuss og annarra landsmanna Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar
Skoðun Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson skrifar