Faraldurinn náttúruhamfarir og viðbrögð miðist við það Sylvía Hall skrifar 21. maí 2020 23:07 Gylfi Magnússon, hagfræðingur og formaður bankaráðs Seðlabanka Íslands. Vísir/Baldur Horfa ætti til fyrri viðbragða við náttúruhamförum á borð við eldgos til að mæta efnahagslegum afleiðingum kórónuveirunnar, að mati hagfræðings. Faraldurinn megi flokka sem hamfarir sem bitni nú misjafnlega á fyrirtækjum með ósanngjörnum hætti. Manni er tamt að horfa á eldgos og slíkt sem hamfarir en auðvitað eru þetta hamfarir líka. Hamfarir sem eigi sér nær enga hliðstæðu í efnahagslegum afleiðingum. Samkvæmt Seðlabanka Íslands eru í ár horfur á mesta samdrætti í hundrað ár, sögulega miklu atvinnuleysi og útlit er fyrir að farsóttin valdi þjóðarbúinu langvinnum skaða. Gylfi segir bankahrunið mögulega besta viðmiðið varðandi lengd samdráttarskeiðsins. „Það gekk furðu fljótt að greiða úr þeirri flækju og koma hagkerfinu af stað aftur af stað. Kannski þrjú til fjögur ár," segir Gylfi Magnússon, hagfræðingur og formaður bankaráðs Seðlabanka Íslands. Áfallið dynur yfir með misjöfnum hætti. Útsvarsstofn sveitarfélaga gæti lækkað um allt að fjörtíu prósent, líkt og í Mýrdalshrepp, samkvæmt mati Byggðastofnunar. Fer það allt eftir hlutdeild ferðaþjónustunnar. „Það þarf í einhverjum tilfellum að bjarga einhverjum sveitarfélögum. Það blasir við. Það er bara ekki alveg komið á hreint hversu róttækar aðgerðir þarf," segir Gylfi. „Til að milda högg fyrirtækja gætu stjórnvöld skoðað aðra nálgun. Það má velta fyrir sér hvort við ættum ekki að grípa til róttækari aðgerða og horfa til dæmis til fordæmisins úr Heimaeyjagosinu 1973," segir Gylfi og vísar til þess að eftir gosið hafi viðlagatryggingakerfinu verið komið á fót, sem nú er Náttúruhamfaratrygging Íslands. Efnahagslegar afleiðingar kórónuveirunnar hafa nú þegar komið í ljós víða.Vísir/Vilhelm Útvíkka skilgreiningu hamfara „Það kostaði heilmikið átak. Söluskattur var hækkaður um tvö prósentustig og ýmsir aðrir skattar líka til að afla fjár í viðlagasjóð. Það byggði auðvitað á því að einhverjir höfðu orðið fyrir tjóni og það var bara ákveðið, það var bara pólitísk ákvörðun, að greiða þeim bætur. Hugsanlega myndum við vilja stíga einhver skref í þessa átt núna.“ Og útvíkka skilgreiningu náttúruhamfara til veirufaraldurs. Líkt og við hamfarir væri tjónið þannig metið og nokkurn veginn bætt. „Til frambúðar þyrfti að vera eitthvert iðgjald og slíkt til þess að borga fyrir rekstur tryggingarinnar en kannski þarf að tryggja fólk eftir á núna, líkt og gert var árið 1973,“ segir Gylfi. Hann segir vissa ósanngirni í því að samfélagið í heild verði fyrir tjóni en einungis hluti fólks og fyrirtækja þurfi í reynd að borga. „Sumir koma bara ágætlega út úr þessu og það eru til fyrirtæki sem hafa aldrei gengið betur. Þá er spurning hvort við eigum ekki að nota skattkerfið til að jafna þetta eitthvað,“ segir Gylfi. Ekki einungis til að jafna tjónið heldur einnig til að dreifa því. „Vegna þess að svona tjón verður ekki á nema áratuga- eða aldarfresti er allt í lagi að safna hægt og rólega fé til að greiða það niður. Þegar vextir eru nánast núll prósent er ekkert mál að velta slíkum vanda á undan sér í einhverja áratugi. Þá verður hann mjög viðráðanlegur á hverju ári en hann er hins vegar óviðráðanlegur fyrir þá sem eru að standa í einhverjum rekstri núna. Engir kúnnar, engar tekjur, bara útgjöld,“ segir Gylfi. Efnahagsmál Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Mest lesið Vaktin: Forsetakosningar í Bandaríkjunum Erlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Flugslysið sem skók þjóðina og aldrei munu fást svör við Innlent Sakfelldur fyrir þátt í banaslysi en annar ökumaður aldrei fundist Innlent „Við erum ógeðslega sár fyrir hönd barnanna okkar“ Innlent Engar upplýsingar fást um tengsl konunnar við barnið Innlent Keyrði utan vegar og hafnaði á öðrum bíl sem valt Innlent „Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum“ Innlent Hagnast um hálfan milljarð og reiknar með þrefalt meira á næsta ári Innlent Perlan þurfi að seljast fyrir áramót svo dæmið gangi upp Innlent Fleiri fréttir Grátbiðja deiluaðila að finna lausn Rekstur borgarinnar allur að braggast segir borgarstjóri Fleiri tilkynningar um týnd ungmenni en allt árið í fyrra Eitt barn enn á gjörgæslu og líðan þess stöðug Afskipti af bifreið endaði með handtöku fjögurra manna Lausir hundar hafi drepið fleiri kindur Sögulegt spennustig týnd börn og bugaðir foreldrar Leggja til að stofna þjóðgarð í Dalabyggð Ástand skapaðist vegna skorts á armböndum Keyrði utan vegar og hafnaði á öðrum bíl sem valt Ógnaði barnsmóður sinni með haglabyssu Engar upplýsingar fást um tengsl konunnar við barnið Bein útsending: Frambjóðendur ræða málefni fatlaðs fólks Fjörutíu prósent kjósenda Miðflokks vilja Trump „Við erum ógeðslega sár fyrir hönd barnanna okkar“ Leikskólinn Mánagarður opinn á ný Bein útsending: Loftslagsmál rædd á Umhverfisþingi Frambjóðendur ræða áfengis- og vímuefnamál Perlan þurfi að seljast fyrir áramót svo dæmið gangi upp Hagnast um hálfan milljarð og reiknar með þrefalt meira á næsta ári Bein útsending: Kosningafundur með formönnum flokkanna Fjárhagsáætlun borgarinnar kynnt og Kanar ganga að kjörborðinu Aukin hætta á skriðuföllum vegna rigningar Sakfelldur fyrir þátt í banaslysi en annar ökumaður aldrei fundist Bein útsending: Kynna fjárhagsáætlun Reykjavíkurborgar „Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum“ Flugslysið sem skók þjóðina og aldrei munu fást svör við Umboðsmaður barna segir verkföll kennara mismuna börnum Segja verkfall kennara skapa ójafnræði og óréttlæti Gera nú ráð fyrir 43 prósent meiri halla á ríkissjóði Sjá meira
Horfa ætti til fyrri viðbragða við náttúruhamförum á borð við eldgos til að mæta efnahagslegum afleiðingum kórónuveirunnar, að mati hagfræðings. Faraldurinn megi flokka sem hamfarir sem bitni nú misjafnlega á fyrirtækjum með ósanngjörnum hætti. Manni er tamt að horfa á eldgos og slíkt sem hamfarir en auðvitað eru þetta hamfarir líka. Hamfarir sem eigi sér nær enga hliðstæðu í efnahagslegum afleiðingum. Samkvæmt Seðlabanka Íslands eru í ár horfur á mesta samdrætti í hundrað ár, sögulega miklu atvinnuleysi og útlit er fyrir að farsóttin valdi þjóðarbúinu langvinnum skaða. Gylfi segir bankahrunið mögulega besta viðmiðið varðandi lengd samdráttarskeiðsins. „Það gekk furðu fljótt að greiða úr þeirri flækju og koma hagkerfinu af stað aftur af stað. Kannski þrjú til fjögur ár," segir Gylfi Magnússon, hagfræðingur og formaður bankaráðs Seðlabanka Íslands. Áfallið dynur yfir með misjöfnum hætti. Útsvarsstofn sveitarfélaga gæti lækkað um allt að fjörtíu prósent, líkt og í Mýrdalshrepp, samkvæmt mati Byggðastofnunar. Fer það allt eftir hlutdeild ferðaþjónustunnar. „Það þarf í einhverjum tilfellum að bjarga einhverjum sveitarfélögum. Það blasir við. Það er bara ekki alveg komið á hreint hversu róttækar aðgerðir þarf," segir Gylfi. „Til að milda högg fyrirtækja gætu stjórnvöld skoðað aðra nálgun. Það má velta fyrir sér hvort við ættum ekki að grípa til róttækari aðgerða og horfa til dæmis til fordæmisins úr Heimaeyjagosinu 1973," segir Gylfi og vísar til þess að eftir gosið hafi viðlagatryggingakerfinu verið komið á fót, sem nú er Náttúruhamfaratrygging Íslands. Efnahagslegar afleiðingar kórónuveirunnar hafa nú þegar komið í ljós víða.Vísir/Vilhelm Útvíkka skilgreiningu hamfara „Það kostaði heilmikið átak. Söluskattur var hækkaður um tvö prósentustig og ýmsir aðrir skattar líka til að afla fjár í viðlagasjóð. Það byggði auðvitað á því að einhverjir höfðu orðið fyrir tjóni og það var bara ákveðið, það var bara pólitísk ákvörðun, að greiða þeim bætur. Hugsanlega myndum við vilja stíga einhver skref í þessa átt núna.“ Og útvíkka skilgreiningu náttúruhamfara til veirufaraldurs. Líkt og við hamfarir væri tjónið þannig metið og nokkurn veginn bætt. „Til frambúðar þyrfti að vera eitthvert iðgjald og slíkt til þess að borga fyrir rekstur tryggingarinnar en kannski þarf að tryggja fólk eftir á núna, líkt og gert var árið 1973,“ segir Gylfi. Hann segir vissa ósanngirni í því að samfélagið í heild verði fyrir tjóni en einungis hluti fólks og fyrirtækja þurfi í reynd að borga. „Sumir koma bara ágætlega út úr þessu og það eru til fyrirtæki sem hafa aldrei gengið betur. Þá er spurning hvort við eigum ekki að nota skattkerfið til að jafna þetta eitthvað,“ segir Gylfi. Ekki einungis til að jafna tjónið heldur einnig til að dreifa því. „Vegna þess að svona tjón verður ekki á nema áratuga- eða aldarfresti er allt í lagi að safna hægt og rólega fé til að greiða það niður. Þegar vextir eru nánast núll prósent er ekkert mál að velta slíkum vanda á undan sér í einhverja áratugi. Þá verður hann mjög viðráðanlegur á hverju ári en hann er hins vegar óviðráðanlegur fyrir þá sem eru að standa í einhverjum rekstri núna. Engir kúnnar, engar tekjur, bara útgjöld,“ segir Gylfi.
Efnahagsmál Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Mest lesið Vaktin: Forsetakosningar í Bandaríkjunum Erlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Flugslysið sem skók þjóðina og aldrei munu fást svör við Innlent Sakfelldur fyrir þátt í banaslysi en annar ökumaður aldrei fundist Innlent „Við erum ógeðslega sár fyrir hönd barnanna okkar“ Innlent Engar upplýsingar fást um tengsl konunnar við barnið Innlent Keyrði utan vegar og hafnaði á öðrum bíl sem valt Innlent „Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum“ Innlent Hagnast um hálfan milljarð og reiknar með þrefalt meira á næsta ári Innlent Perlan þurfi að seljast fyrir áramót svo dæmið gangi upp Innlent Fleiri fréttir Grátbiðja deiluaðila að finna lausn Rekstur borgarinnar allur að braggast segir borgarstjóri Fleiri tilkynningar um týnd ungmenni en allt árið í fyrra Eitt barn enn á gjörgæslu og líðan þess stöðug Afskipti af bifreið endaði með handtöku fjögurra manna Lausir hundar hafi drepið fleiri kindur Sögulegt spennustig týnd börn og bugaðir foreldrar Leggja til að stofna þjóðgarð í Dalabyggð Ástand skapaðist vegna skorts á armböndum Keyrði utan vegar og hafnaði á öðrum bíl sem valt Ógnaði barnsmóður sinni með haglabyssu Engar upplýsingar fást um tengsl konunnar við barnið Bein útsending: Frambjóðendur ræða málefni fatlaðs fólks Fjörutíu prósent kjósenda Miðflokks vilja Trump „Við erum ógeðslega sár fyrir hönd barnanna okkar“ Leikskólinn Mánagarður opinn á ný Bein útsending: Loftslagsmál rædd á Umhverfisþingi Frambjóðendur ræða áfengis- og vímuefnamál Perlan þurfi að seljast fyrir áramót svo dæmið gangi upp Hagnast um hálfan milljarð og reiknar með þrefalt meira á næsta ári Bein útsending: Kosningafundur með formönnum flokkanna Fjárhagsáætlun borgarinnar kynnt og Kanar ganga að kjörborðinu Aukin hætta á skriðuföllum vegna rigningar Sakfelldur fyrir þátt í banaslysi en annar ökumaður aldrei fundist Bein útsending: Kynna fjárhagsáætlun Reykjavíkurborgar „Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum“ Flugslysið sem skók þjóðina og aldrei munu fást svör við Umboðsmaður barna segir verkföll kennara mismuna börnum Segja verkfall kennara skapa ójafnræði og óréttlæti Gera nú ráð fyrir 43 prósent meiri halla á ríkissjóði Sjá meira