Óður til alþjóðasamstarfs Bjarni Halldór Janusson skrifar 5. ágúst 2020 08:24 Nýlega stóðu yfireinar lengstu viðræður Evrópusambandsins þegar háværar deilur settu hugmyndir um björgunarsjóð vegna COVID-19 í uppnám. Í fyrstu var lagt til að 750 milljarðar evra yrðu veittar til þeirra aðildarríkja sem hafa orðið verst úti efnahagslega, einkum til Ítalíu og Spánar. Þá var lagt til að 500 milljarðar evra yrðu greiddar út í formi styrkja en 250 milljarðar í formi hagstæðra lána. Það voru helst leiðtogar Hollands, Austurríkis, Danmerkur og Svíþjóðar sem vildu að enn stærri hluti sjóðsins yrði greiddur út í formi lána. Eftir samningaviðræður sem stóðu yfir í um níutíu klukkustundir náðist loks samkomulag milli aðildarríkja ESB. Um var að ræða málamiðlun þar sem samþykkt var að 390 milljarðar evra yrðu greiddar út í styrkjaformi og 360 milljarðar í formi lána. Ríkin í suðri fullyrða gjarnan að aðhaldssömu ríkin í norðri haldi sambandinu í gíslingu, en norðurríkin telja mikilvægt að enginn afsláttur sé gefinn af kröfum um aðhald í ríkisfjármálum og minni skuldsetningu. Þessi gjá hefur lengi verið áberandi, en hóf sérstaklega að breikka eftir fjármálahrunið 2008, og leiddi nú til einna erfiðustu samningaviðræðna sambandsins í seinni tíð. Þó má raunar nefna að samningaviðræðurnar í ár voru með breyttu sniði vegna breyttrar stöðu Frakklands og Þýskalands, sem áður tóku skýrari afstöðu með eða gegn öðrum ríkjum, en virðast nú í ákveðnu hlutverki málamiðlara, sem þótti fyrirsjáanleg afleiðing eftir brotthvarf Bretlands. Til að mynda þótti Þýskaland lengi vel einn helsti talsmaður aðhaldsaðgerða, en mætti þó andspyrnu Frakklands af og til, einkum þegar skuldakreppa evrusvæðisins stóð sem hæst, en nú er öldin önnur. Yfirstandandi veirufaraldur hefur valdið miklu mannfalli og djúpstæðum félags- og efnahagserfiðleikum. Fyrir vikið hefur reynt mjög á samheldni og samstarf aðildarríkjanna. Á Ítalíu, því ríki sem komið hefur hvað verst út úr ástandi, hefur stuðningur við ESB fallið. Í aprílmánuði sögðust 42% Ítala vilja yfirgefa sambandið, en til samanburðar vildi eingöngu fjórði hver Ítali yfirgefa sambandið í lok árs 2018. Fyrir veirufaraldurinn sögðust 64% Ítala styðja sambandið, en ílok marsmánaðar sögðust 49% þeirra styðja sambandið. Þá töldu 72% Ítala sambandið hafa brugðist sér og 77% töldu að samskipti Ítalíu við ESB yrðu áfram stormasöm. Þó að Framkvæmdastjórn ESB hafi brugðist skjótt við útbreiðslu veirunnar og að ákveðnu leyti reynt að gera sitt besta í ljósi aðstæðna, þá hefur mikill seinagangur og lítil samhæfing einkennt viðbrögð sambandsins, sem skrifast þó ekki á metnaðarleysi framkvæmdastjórnarinnar, heldur á kæruleysi þó nokkurra sambandsríkja og takmarkaðan samstarfsvilja þeirra. Það er sérstakt áhyggjuefni í ljósi þess mynsturs sem virðist vera að skapast á alþjóðasviðinu. Lærdómurinn þar er að erfitt sé að útfæra alþjóðasamstarf sem er í senn skilvirkt og víðtækt. Grafið er undan alþjóðastofnunum innan frá þegar tiltekin ríki beita neitunarvaldi sínu til að þagga niður gagnrýni og hindra umbætur, eða hreinlega hundsa grundvallargildi alþjóðasamstarfs og frjálslynd lýðræðisgildi. Þetta hefur lengi vel einkennt framgöngu ákveðinna Evrópusambandsríkja í austri, einkum Pólland og Ungverjaland. Að sama skapi má vísa til máls Ingibjargar Sólrúnar og samstarfsfélaga hennar hjá Öryggis- og samvinnustofnun Evrópu. Sambærilegir erfiðleikar hafa einkennt starf Sameinuðu þjóðanna, en frá aldamótum hefur borgarastyrjöldum víðsvegar um heiminn fjölgað allverulega, auk þess sem Öryggisráð Sameinuðu þjóðanna hefur lengi hlotið gagnrýni fyrir getuleysi sitt, sem orsakast af neitunarvaldi fastaríkjanna og beitingu þess þegar fastaríkin telja eigin hagsmuni í húfi. Nýlegt dæmi er þegar mikil óvissa ríkti um áframhald á mannúðarstuðningi í Sýrlandi, sem þó lauk með málamiðlun. Raunar hefur beiting neitunarvaldsins aukist á síðastliðnum árum, þó að hún hafi vissulega verið meiri á tímum kalda stríðsins. Mikilvægt er að Ísland sé meðvitað um þessa erfiðleika alþjóðasamstarfs og þær hættur sem frjálslynd lýðræðisgildi standa nú frammi fyrir, en í senn reiðubúið til að leggja baráttunni lið og taka forystu þegar það á við. Slíka forystu sáum við innan Mannréttindaráðs Sameinuðu þjóðanna þegar ályktun Íslands um stöðu mannréttindamála á Filippseyjum var samþykkt. Það er engin uppgjöf fólgin í því að sætta sig við erfiðleika alþjóðasamstarfs og viðurkenna ákveðin vandamál sem alþjóðastofnanir standa frammi fyrir, heldur þvert á móti er það til marks um heilbrigða nálgun, sem er jafnvel enn líklegri til að sannfæra þá sem annars efast um mikilvægi samstarfsins. Í hverfulli veröld og síbreytilegu umhverfi alþjóðastjórnmála er mikilvægt að vera þjóð meðal þjóða og gerast fullgildur þátttakandi í hvers kyns alþjóðasamstarfi sem miðar að því að bæta lífskjör jarðarbúa, bæta umhverfis- og loftslagsvernd og standa vörð um lýðræðisgildi og mannréttindi. Þessi grein er birt í samstarfi við Róm. Rómur er vettvangur fyrir ungt frjálslynt fólk til þess að láta að sér kveða í samfélagsumræðunni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Rómur Bjarni Halldór Janusson Mest lesið Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Að mála sig út í horn Ingólfur Sverrisson Skoðun Etanól í glansumbúðum Ingibjörg Rósa Björnsdóttir Skoðun Veistu þitt skýjaspor? Hólmfríður Rut Einarsdóttir,Þóra Rut Jónsdóttir Skoðun Bestun Seðlabankastjóra Karl Guðlaugsson Skoðun Árið er 1990 Rebekka Hilmarsdóttir Skoðun Hvað getum við tekið á móti mörgum? Gísli Rafn Ólafsson Skoðun HSÍ er okkur öllum til skammar Björn B. Björnsson Skoðun Hvers vegna getur ein greiðsla á ári frá TR verið góður kostur? Sigurjón Skúlason Skoðun Létt Borgarlína og bráðavandi umferðar Elías B. Elíasson,Þórarinn Hjaltason Skoðun Skoðun Skoðun Árið er 1990 Rebekka Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Létt Borgarlína og bráðavandi umferðar Elías B. Elíasson,Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Bestun Seðlabankastjóra Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Nýr tækniskóli rís við Flensborgarhöfn í Hafnarfirði Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Úr samkeppni í einokun? Sigríður Margrét Oddsdóttir,Anna Hrefna Ingimundarsdóttir skrifar Skoðun Að mála sig út í horn Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Verst fyrir fámennustu ríkin Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað getum við tekið á móti mörgum? Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Yazan, Kant og siðleg breytni á Íslandi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Dauðinn og skattarnir skrifar Skoðun Áskorun ÖBÍ og Þroskahjálpar til ráðherra og þingmanna Alma Ýr Ingólfsdóttir,Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Hvers vegna getur ein greiðsla á ári frá TR verið góður kostur? Sigurjón Skúlason skrifar Skoðun Í gíslingu Ríkislögmanns, samtryggingar og spillingar Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Þegar andi Mussolini svífur yfir vötnunum og titlar verða langir Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Af málathöfnum Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Etanól í glansumbúðum Ingibjörg Rósa Björnsdóttir skrifar Skoðun Kæri Jón Kaldal Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Fölsk vernd fæðingarorlofslaga fyrir verðandi feður? Erna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Gaza - hvað getum við gert? Guðrún María Jónsdóttir,Hulda María Einarsdóttir,Sunna Snædal,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Palestína og Vestur-Sahara – Tvær vonlausar aðskilnaðarhreyfingar Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Græn svæði Rúna Sif Stefánsdóttir skrifar Skoðun HSÍ er okkur öllum til skammar Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Stór skref í átt að réttlæti Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Ógreindir víkingar Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Húsnæðisátak Reykjavíkur á fullu skriði Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til Ásmundar Einars barnamálaráðherra Brynjar Bragi Einarsson skrifar Skoðun Sjókvíeldi: aðför gegn náttúrunni Daníel Þröstur Pálsson skrifar Skoðun Þarf heppni til að fæðingarorlof með fjölbura gangi upp? Margrét Finney Jónsdóttir skrifar Skoðun Árangursríkur þingvetur skilar samfélaginu í rétta átt Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Sjá meira
Nýlega stóðu yfireinar lengstu viðræður Evrópusambandsins þegar háværar deilur settu hugmyndir um björgunarsjóð vegna COVID-19 í uppnám. Í fyrstu var lagt til að 750 milljarðar evra yrðu veittar til þeirra aðildarríkja sem hafa orðið verst úti efnahagslega, einkum til Ítalíu og Spánar. Þá var lagt til að 500 milljarðar evra yrðu greiddar út í formi styrkja en 250 milljarðar í formi hagstæðra lána. Það voru helst leiðtogar Hollands, Austurríkis, Danmerkur og Svíþjóðar sem vildu að enn stærri hluti sjóðsins yrði greiddur út í formi lána. Eftir samningaviðræður sem stóðu yfir í um níutíu klukkustundir náðist loks samkomulag milli aðildarríkja ESB. Um var að ræða málamiðlun þar sem samþykkt var að 390 milljarðar evra yrðu greiddar út í styrkjaformi og 360 milljarðar í formi lána. Ríkin í suðri fullyrða gjarnan að aðhaldssömu ríkin í norðri haldi sambandinu í gíslingu, en norðurríkin telja mikilvægt að enginn afsláttur sé gefinn af kröfum um aðhald í ríkisfjármálum og minni skuldsetningu. Þessi gjá hefur lengi verið áberandi, en hóf sérstaklega að breikka eftir fjármálahrunið 2008, og leiddi nú til einna erfiðustu samningaviðræðna sambandsins í seinni tíð. Þó má raunar nefna að samningaviðræðurnar í ár voru með breyttu sniði vegna breyttrar stöðu Frakklands og Þýskalands, sem áður tóku skýrari afstöðu með eða gegn öðrum ríkjum, en virðast nú í ákveðnu hlutverki málamiðlara, sem þótti fyrirsjáanleg afleiðing eftir brotthvarf Bretlands. Til að mynda þótti Þýskaland lengi vel einn helsti talsmaður aðhaldsaðgerða, en mætti þó andspyrnu Frakklands af og til, einkum þegar skuldakreppa evrusvæðisins stóð sem hæst, en nú er öldin önnur. Yfirstandandi veirufaraldur hefur valdið miklu mannfalli og djúpstæðum félags- og efnahagserfiðleikum. Fyrir vikið hefur reynt mjög á samheldni og samstarf aðildarríkjanna. Á Ítalíu, því ríki sem komið hefur hvað verst út úr ástandi, hefur stuðningur við ESB fallið. Í aprílmánuði sögðust 42% Ítala vilja yfirgefa sambandið, en til samanburðar vildi eingöngu fjórði hver Ítali yfirgefa sambandið í lok árs 2018. Fyrir veirufaraldurinn sögðust 64% Ítala styðja sambandið, en ílok marsmánaðar sögðust 49% þeirra styðja sambandið. Þá töldu 72% Ítala sambandið hafa brugðist sér og 77% töldu að samskipti Ítalíu við ESB yrðu áfram stormasöm. Þó að Framkvæmdastjórn ESB hafi brugðist skjótt við útbreiðslu veirunnar og að ákveðnu leyti reynt að gera sitt besta í ljósi aðstæðna, þá hefur mikill seinagangur og lítil samhæfing einkennt viðbrögð sambandsins, sem skrifast þó ekki á metnaðarleysi framkvæmdastjórnarinnar, heldur á kæruleysi þó nokkurra sambandsríkja og takmarkaðan samstarfsvilja þeirra. Það er sérstakt áhyggjuefni í ljósi þess mynsturs sem virðist vera að skapast á alþjóðasviðinu. Lærdómurinn þar er að erfitt sé að útfæra alþjóðasamstarf sem er í senn skilvirkt og víðtækt. Grafið er undan alþjóðastofnunum innan frá þegar tiltekin ríki beita neitunarvaldi sínu til að þagga niður gagnrýni og hindra umbætur, eða hreinlega hundsa grundvallargildi alþjóðasamstarfs og frjálslynd lýðræðisgildi. Þetta hefur lengi vel einkennt framgöngu ákveðinna Evrópusambandsríkja í austri, einkum Pólland og Ungverjaland. Að sama skapi má vísa til máls Ingibjargar Sólrúnar og samstarfsfélaga hennar hjá Öryggis- og samvinnustofnun Evrópu. Sambærilegir erfiðleikar hafa einkennt starf Sameinuðu þjóðanna, en frá aldamótum hefur borgarastyrjöldum víðsvegar um heiminn fjölgað allverulega, auk þess sem Öryggisráð Sameinuðu þjóðanna hefur lengi hlotið gagnrýni fyrir getuleysi sitt, sem orsakast af neitunarvaldi fastaríkjanna og beitingu þess þegar fastaríkin telja eigin hagsmuni í húfi. Nýlegt dæmi er þegar mikil óvissa ríkti um áframhald á mannúðarstuðningi í Sýrlandi, sem þó lauk með málamiðlun. Raunar hefur beiting neitunarvaldsins aukist á síðastliðnum árum, þó að hún hafi vissulega verið meiri á tímum kalda stríðsins. Mikilvægt er að Ísland sé meðvitað um þessa erfiðleika alþjóðasamstarfs og þær hættur sem frjálslynd lýðræðisgildi standa nú frammi fyrir, en í senn reiðubúið til að leggja baráttunni lið og taka forystu þegar það á við. Slíka forystu sáum við innan Mannréttindaráðs Sameinuðu þjóðanna þegar ályktun Íslands um stöðu mannréttindamála á Filippseyjum var samþykkt. Það er engin uppgjöf fólgin í því að sætta sig við erfiðleika alþjóðasamstarfs og viðurkenna ákveðin vandamál sem alþjóðastofnanir standa frammi fyrir, heldur þvert á móti er það til marks um heilbrigða nálgun, sem er jafnvel enn líklegri til að sannfæra þá sem annars efast um mikilvægi samstarfsins. Í hverfulli veröld og síbreytilegu umhverfi alþjóðastjórnmála er mikilvægt að vera þjóð meðal þjóða og gerast fullgildur þátttakandi í hvers kyns alþjóðasamstarfi sem miðar að því að bæta lífskjör jarðarbúa, bæta umhverfis- og loftslagsvernd og standa vörð um lýðræðisgildi og mannréttindi. Þessi grein er birt í samstarfi við Róm. Rómur er vettvangur fyrir ungt frjálslynt fólk til þess að láta að sér kveða í samfélagsumræðunni.
Þessi grein er birt í samstarfi við Róm. Rómur er vettvangur fyrir ungt frjálslynt fólk til þess að láta að sér kveða í samfélagsumræðunni.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Áskorun ÖBÍ og Þroskahjálpar til ráðherra og þingmanna Alma Ýr Ingólfsdóttir,Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar
Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Gaza - hvað getum við gert? Guðrún María Jónsdóttir,Hulda María Einarsdóttir,Sunna Snædal,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Palestína og Vestur-Sahara – Tvær vonlausar aðskilnaðarhreyfingar Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun