Kapítalisminn sem kveikti í Valgerður Árnadóttir skrifar 9. janúar 2020 08:00 Ég skrifa þennan pistil því ég er hætt að sofa á nóttunni. Þar sem ég sef ekki vegna þess að ég hugsa svo mikið um hversu lítils megnuð ég er gagnvart vandamálum heimsins þá get ég alveg eins skrifað niður það sem ég er að hugsa og vonað að það hafi einhver áhrif. Greta Thunberg sagði eftirminnilega: „Ég vil að þið bregðist við eins og það sé kviknað í húsinu ykkar, vegna þess að það er það!” og hún hafði rétt fyrir sér. Það er kviknað í húsinu okkar, þó að Ástralía og regnskógar Amazon og Afríku séu langt í burtu þá eru þau samt í “húsinu okkar”, á sömu jörð, og eldarnir þar koma okkur sannarlega við. Náttúra og dýralíf, heilu vistkerfin sem eru brunnin hefur áhrif á líf okkar allra og það til frambúðar, það er ekki aftur snúið fyrir hundruðir dýrategunda sem eru útdauð og fyrir þúsunda ára gróður og tré sem eru horfin. „500 milljón dýra hafa drepist í eldunum!”,- svona birtust tölurnar okkur fyrir nokkrum dögum, tölum sem nú hafa hækkað í tæplega þúsund milljónir. Fyrir nokkrum dögum hafði því sem samsvarað hálfu Íslandi brunnið, í dag var það komið í 80% af stærð Íslands, en á morgun? Ráðamenn um allan heim hafa brugðist okkur. Meira að segja í Ástralíu, í skíðlogandi húsinu standa menn og segja “Þetta er ekki hamfarahlýnun af mannavöldum um að kenna!” Jafnvel í miðjum eldinum afneita menn eldinum. Dýrin vissu það þegar mannskepnan lærði að kveikja eld að nú væri illa fyrir þeim komið og þau höfðu því miður rétt fyrir sér. Með allt okkar vit, yfirburði og völd hefur okkur tekist að eyðileggja og menga meira á jörðinni á 200 árum en öll árþúsundin þar á undan. Til hvers er þetta vit ef við gerum ekkert gott með það? Ég vil trúa því að fólk sé að mestu leiti gott. Kannski er það barnsleg trú því í samanburði við þessar tölur yfir dýr sem hafa dáið í eldunum þá tekur okkur einungis 2 daga að drepa sama magn í sláturhúsum. 250 milljónir dýra er slátrað á hverjum degi og það gerum við viljandi og meirihluti fólks þykir það bara í góðu lagi. Það ber fyrir sig að svona hafi þetta alltaf verið og að þetta sé “hringrás náttúrunnar”. Það er hins vegar ekki rétt, verksmiðjuframleiðsla og markaðsetning kjöt- og mjólkuriðnaðarins síðustu 100 ár hefur leitt til þess að vestræn manneskja borðar margfalt meira af kjöti og mjólkurvörum en áður var gert og mikið meira en hollt getur talist. Jafnvel þó lífsstílssjúkdómar séu stærsta heilsufarsvandamál okkar og kostar heilbrigðiskerfin billjónir árlega. Jafnvel þó framleiðsla dýraafurða sé annar stærsti þáttur í losun gróðurhúsaloftegunda, stærsta orsök eyðileggingar skóga, votlendis og vistkerfa er fólk í afneitun á eigin neyslu og neitar að horfast í augu við vandann. Löngum hefur þótt tabú og öfgafullt að kenna kapítalíska kerfinu um þessa þróun, ef man svo mikið sem gagnrýnir kapítalismann þá er man kölluð kommúnisti og öfgamanneskja. En það liggur frekar beint við að kerfi sem snýst um að hámarka hagnað, á kostnað alls annars, á kostnað mannréttinda, náttúru og dýra er um að kenna. Að kerfi sem snýst um að framleiða og selja miklu meira en nokkur þarf bara til að selja það er eyðileggingarmaskína. Kerfi sem níðist á þeim fátæku sem aldrei komast úr vítahring þrælavinnu og lætur öllum líða illa ef það á ekki nýjasta símann eða flottasta bílinn. Kerfi sem lætur okkur gleyma því hver við erum, að við erum í raun partur af náttúru, af hringrás sem við þurfum að bera virðingu fyrir því án hennar lifum við ekki af. Við lifum vel af án síma, bíls og snjallúrs en samt er það orðið okkar markmið í lífinu að eignast það, sjáið bara geislabaug fyrirsætunnar í Kringlu-auglýsingunni fyrir jólin, geislabaugur úr snjallsímum. Hún endurspeglar raunveruleika okkar. Hvaða glataði og innantómi raunveruleiki er það? Kapítalismi í núverandi mynd er sannarlega ekki kerfi sem styður vistkerfi jarðar og hringrás náttúrunnar. Í ágúst síðastliðnum tókum við í Pírötum undir með helstu náttúruverndarsamtökum landsins að lýsa ætti fyrir neyðarástandi í loftslagsmálum og skuldbinda [Ísland] sem þjóð til að sýna alvöru ábyrgð.. En síðan hefur ekkert gerst og það sást bersýnilega í Kryddsíldinni á gamlársdag þegar formenn ríkisstjórnarflokkana voru spurðir út í hvað þeir ætla að gera varðandi þennan vanda að þau ætla ekki að aðhafast neitt frekar en þau nú þegar hafa gert, “við erum nefnilega að gera meira en sumir aðrir.” En það þýðir ekki að við séum að gera nóg! Við þurfum að vakna úr værum blundi núna. Gerum okkur grein fyrir því að það sem brennur núna er úrelt kerfi, slökkvum þessa elda og byggjum upp nýtt kerfi, kerfi sem setur náttúruna, undirstöðu alls lífs í fyrsta sæti. Lýsum yfir neyðarástandi, komum á nýrri stjórnarskrá og setjum alvöru aðgerðaáætun í gang! Notum þetta vit okkar nú einu sinni til góðs.Höfundur er umhverfisverndarsinni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Loftslagsmál Valgerður Árnadóttir Mest lesið Háskólinn og rektorskjörið Gyða Margrét Pétursdóttir ,Þorgerður Jennýjardóttir Einarsdóttir Skoðun Fékk hann ekki minnisblaðið? Hjörtur J Guðmundsson Skoðun Betra og skilvirkara fjármálakerfi Benedikt Gíslason Skoðun Þegar heiftin nær tökum á hrútakofanum Heimir Már Pétursson Skoðun Geðræni sjúkdómurinn sem gleymist að tala um Stefán Guðbrandsson Skoðun Áskorun til atvinnuvegaráðherra Björn Ólafsson Skoðun Halldór 15.02.2025 Halldór Sérlög til verndar innflytjendum? Margrét Ágústa Sigurðardóttir Skoðun Hvammsvirkjun – frumhlaup og gullhúðun Mörður Árnason Skoðun Skattahækkanir, miðstýring og ESB-þráhyggja Anton Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Betra og skilvirkara fjármálakerfi Benedikt Gíslason skrifar Skoðun Háskólinn og rektorskjörið Gyða Margrét Pétursdóttir ,Þorgerður Jennýjardóttir Einarsdóttir skrifar Skoðun Fékk hann ekki minnisblaðið? Hjörtur J Guðmundsson skrifar Skoðun Áskorun til atvinnuvegaráðherra Björn Ólafsson skrifar Skoðun Skattahækkanir, miðstýring og ESB-þráhyggja Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Sérlög til verndar innflytjendum? Margrét Ágústa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Höldum yngri þingmönnum aðskildum frá hinum eldri ! Júlíus Valsson skrifar Skoðun Hvammsvirkjun – frumhlaup og gullhúðun Mörður Árnason skrifar Skoðun Geðræni sjúkdómurinn sem gleymist að tala um Stefán Guðbrandsson skrifar Skoðun Aukinn veikindaréttur – aukið jafnrétti kynjanna – fyrir félagsfólk VR Þorsteinn Skúli Sveinsson skrifar Skoðun Þegar heiftin nær tökum á hrútakofanum Heimir Már Pétursson skrifar Skoðun Verður dánaraðstoð leyfð í Danmörku í náinni framtíð? Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Flugvöllur okkar allra! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Svar við rangfærslum Félags atvinnurekenda um tollamál Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Við þurfum að ræða um Evrópusambandið Kristján Reykjalín Vigfússon skrifar Skoðun Sannleikurinn um undirbúning útlendingafrumvarpsins Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Hvernig bætum við stafræna umgjörð heilbrigðiskerfisins? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Þegar raunveruleikinn er forritaður Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hvernig byggjum við framtíð matvælaiðnaðar á Íslandi? Oddur Már Gunnarsson,Salvör Jónsdóttir skrifar Skoðun Á Sjálfstæðisflokkurinn sér viðreisnar von? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Valentínus Árni Már Jensson skrifar Skoðun Velferð framar verðstöðugleika: Hvers vegna lífskjör ættu að vera aðalatriðið Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Barnavernd í brennidepli! Merki um öryggi – Signs of Safety Gyða Hjartardóttir skrifar Skoðun Kolbikasvört staða María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Faglegt og jákvætt sérfræðiálit Skipulagsstofnunar um Coda Terminal Edda Sif Pind Aradóttir skrifar Skoðun Ekkert um okkur án okkar Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun One way Ticket á Litla-Hraun í framtíðinni! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Rauðsokkur í Efra-Breiðholti Edith Oddsteinsdóttir skrifar Skoðun Jafningjafræðsla um stafrænt ofbeldi Hjalti Ómar Ágústsson skrifar Skoðun Hugtakinu almannaheill snúið á haus Björg Eva Erlendsdóttir,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson ,Snæbjörn Guðmundsson,Elvar Örn Friðriksso,Friðleifur E. Guðmundsson,Snorri Hallgrímsson,Sigþrúður Jónsdóttir skrifar Sjá meira
Ég skrifa þennan pistil því ég er hætt að sofa á nóttunni. Þar sem ég sef ekki vegna þess að ég hugsa svo mikið um hversu lítils megnuð ég er gagnvart vandamálum heimsins þá get ég alveg eins skrifað niður það sem ég er að hugsa og vonað að það hafi einhver áhrif. Greta Thunberg sagði eftirminnilega: „Ég vil að þið bregðist við eins og það sé kviknað í húsinu ykkar, vegna þess að það er það!” og hún hafði rétt fyrir sér. Það er kviknað í húsinu okkar, þó að Ástralía og regnskógar Amazon og Afríku séu langt í burtu þá eru þau samt í “húsinu okkar”, á sömu jörð, og eldarnir þar koma okkur sannarlega við. Náttúra og dýralíf, heilu vistkerfin sem eru brunnin hefur áhrif á líf okkar allra og það til frambúðar, það er ekki aftur snúið fyrir hundruðir dýrategunda sem eru útdauð og fyrir þúsunda ára gróður og tré sem eru horfin. „500 milljón dýra hafa drepist í eldunum!”,- svona birtust tölurnar okkur fyrir nokkrum dögum, tölum sem nú hafa hækkað í tæplega þúsund milljónir. Fyrir nokkrum dögum hafði því sem samsvarað hálfu Íslandi brunnið, í dag var það komið í 80% af stærð Íslands, en á morgun? Ráðamenn um allan heim hafa brugðist okkur. Meira að segja í Ástralíu, í skíðlogandi húsinu standa menn og segja “Þetta er ekki hamfarahlýnun af mannavöldum um að kenna!” Jafnvel í miðjum eldinum afneita menn eldinum. Dýrin vissu það þegar mannskepnan lærði að kveikja eld að nú væri illa fyrir þeim komið og þau höfðu því miður rétt fyrir sér. Með allt okkar vit, yfirburði og völd hefur okkur tekist að eyðileggja og menga meira á jörðinni á 200 árum en öll árþúsundin þar á undan. Til hvers er þetta vit ef við gerum ekkert gott með það? Ég vil trúa því að fólk sé að mestu leiti gott. Kannski er það barnsleg trú því í samanburði við þessar tölur yfir dýr sem hafa dáið í eldunum þá tekur okkur einungis 2 daga að drepa sama magn í sláturhúsum. 250 milljónir dýra er slátrað á hverjum degi og það gerum við viljandi og meirihluti fólks þykir það bara í góðu lagi. Það ber fyrir sig að svona hafi þetta alltaf verið og að þetta sé “hringrás náttúrunnar”. Það er hins vegar ekki rétt, verksmiðjuframleiðsla og markaðsetning kjöt- og mjólkuriðnaðarins síðustu 100 ár hefur leitt til þess að vestræn manneskja borðar margfalt meira af kjöti og mjólkurvörum en áður var gert og mikið meira en hollt getur talist. Jafnvel þó lífsstílssjúkdómar séu stærsta heilsufarsvandamál okkar og kostar heilbrigðiskerfin billjónir árlega. Jafnvel þó framleiðsla dýraafurða sé annar stærsti þáttur í losun gróðurhúsaloftegunda, stærsta orsök eyðileggingar skóga, votlendis og vistkerfa er fólk í afneitun á eigin neyslu og neitar að horfast í augu við vandann. Löngum hefur þótt tabú og öfgafullt að kenna kapítalíska kerfinu um þessa þróun, ef man svo mikið sem gagnrýnir kapítalismann þá er man kölluð kommúnisti og öfgamanneskja. En það liggur frekar beint við að kerfi sem snýst um að hámarka hagnað, á kostnað alls annars, á kostnað mannréttinda, náttúru og dýra er um að kenna. Að kerfi sem snýst um að framleiða og selja miklu meira en nokkur þarf bara til að selja það er eyðileggingarmaskína. Kerfi sem níðist á þeim fátæku sem aldrei komast úr vítahring þrælavinnu og lætur öllum líða illa ef það á ekki nýjasta símann eða flottasta bílinn. Kerfi sem lætur okkur gleyma því hver við erum, að við erum í raun partur af náttúru, af hringrás sem við þurfum að bera virðingu fyrir því án hennar lifum við ekki af. Við lifum vel af án síma, bíls og snjallúrs en samt er það orðið okkar markmið í lífinu að eignast það, sjáið bara geislabaug fyrirsætunnar í Kringlu-auglýsingunni fyrir jólin, geislabaugur úr snjallsímum. Hún endurspeglar raunveruleika okkar. Hvaða glataði og innantómi raunveruleiki er það? Kapítalismi í núverandi mynd er sannarlega ekki kerfi sem styður vistkerfi jarðar og hringrás náttúrunnar. Í ágúst síðastliðnum tókum við í Pírötum undir með helstu náttúruverndarsamtökum landsins að lýsa ætti fyrir neyðarástandi í loftslagsmálum og skuldbinda [Ísland] sem þjóð til að sýna alvöru ábyrgð.. En síðan hefur ekkert gerst og það sást bersýnilega í Kryddsíldinni á gamlársdag þegar formenn ríkisstjórnarflokkana voru spurðir út í hvað þeir ætla að gera varðandi þennan vanda að þau ætla ekki að aðhafast neitt frekar en þau nú þegar hafa gert, “við erum nefnilega að gera meira en sumir aðrir.” En það þýðir ekki að við séum að gera nóg! Við þurfum að vakna úr værum blundi núna. Gerum okkur grein fyrir því að það sem brennur núna er úrelt kerfi, slökkvum þessa elda og byggjum upp nýtt kerfi, kerfi sem setur náttúruna, undirstöðu alls lífs í fyrsta sæti. Lýsum yfir neyðarástandi, komum á nýrri stjórnarskrá og setjum alvöru aðgerðaáætun í gang! Notum þetta vit okkar nú einu sinni til góðs.Höfundur er umhverfisverndarsinni.
Skoðun Háskólinn og rektorskjörið Gyða Margrét Pétursdóttir ,Þorgerður Jennýjardóttir Einarsdóttir skrifar
Skoðun Aukinn veikindaréttur – aukið jafnrétti kynjanna – fyrir félagsfólk VR Þorsteinn Skúli Sveinsson skrifar
Skoðun Hvernig byggjum við framtíð matvælaiðnaðar á Íslandi? Oddur Már Gunnarsson,Salvör Jónsdóttir skrifar
Skoðun Velferð framar verðstöðugleika: Hvers vegna lífskjör ættu að vera aðalatriðið Eggert Sigurbergsson skrifar
Skoðun Faglegt og jákvætt sérfræðiálit Skipulagsstofnunar um Coda Terminal Edda Sif Pind Aradóttir skrifar
Skoðun Hugtakinu almannaheill snúið á haus Björg Eva Erlendsdóttir,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson ,Snæbjörn Guðmundsson,Elvar Örn Friðriksso,Friðleifur E. Guðmundsson,Snorri Hallgrímsson,Sigþrúður Jónsdóttir skrifar