Hvaðan eiga peningarnir eiginlega að koma? Ole Anton Bieltvedt skrifar 10. febrúar 2020 10:00 Mikið er rætt og ritað um heilbrigðisþjónustuna á Íslandi. Hafa ýmsir tekið til máls í þessari umræðu, líka góðir menn og gegnir. Þorsteinn Pálsson, merkur og snjall stjórnmálamaður, skrifar grein í Fréttablaðið nýlega og spyr með þessari fyrirsögn: „Engin plön um að lyfta Íslandi úr botnsætinu“. Fjallar hann þar m.a. um, að Íslendingar verji nú minnstu hlutfalli af vergri landsframleiðslu til heilbrigðisþjónustu af Norðurlöndunum. Annar merkur maður og frumlegur, sem reyndar kom með þá tilgátu, að Íslendingar væru vitlausari en aðrar þjóðir, væntanlega að honum undanskildum, Kári Stefánsson, stofnaði til herferðar til „endurreisnar heilbrigðiskerfisins“, þar sem 11% voru sett sem það hlutfall af vergri landsframleiðlsu, sem ganga skyldu til heilbrigðiskerfisins. Féllust 80 þúsund landsmenn á það markmið, ég hygg þó án þess að hugsa vel, hvað það þýddi og hverjar afleiðingar það kynni að hafa fyrir aðra málaflokka. Ef menn hvetja til aukinna ríkisútgjalda á einu sviði, verða þeir að útskýra í leiðinni, af hvaða öðrum útgjaldasviðum taka skal féð, eða, hvernig afla skal nýrra tekna, skatta, telji menn það leiðina. Verg landsframleiðslu 2018 (síðasta tala) var 2.803,0 milljarðar króna (mia), og í fjárlögum fyrir 2020 falla þessir útgjaldaliðir beint undir heilbrigðisþjónustu: Sjúkrahúsþjónusta 105,6 mia, heilbrigðisþjónusta utan sjúkrahúsa 54,9 mia, hjúkrunar- og endurhæfingarþjónusta 54,4 mia og lyf og læknisvörur 26,3 mia, samtala 241,3 mia. Er það hlutfall 8,6% af vergri landsframleiðslu. Ekki er vitað, hvert Þorsteinn Pálsson vill fara með hlutfall heilbrigðisþjónustu af vergri landsframleiðslu, en Kári talar enga tæpitungu; 11% skulu það vera. 11% af vergri landsframleiðslu myndi þýða, að hækka yrði framlag til heilbrigðismála úr 241,3 mia í 308,33 mia, eða um 67,0 mia á ári. Engin skiptimynt það. Hugsaði vísindamaðurinn mikli – en það er hann víst svo sannarlega – eitthvað til þess, hvaðan þessir fjármunir ættu að koma? Hér er um hækkun framlags að ræða, sem nemur hvorki meira né minna en 200.000,00 krónum, á hvers mannsbarn í landinu, og það á hverju ári! Af hvaða öðrum útgjaldaliðum ríkisins ætti að taka þetta mikla fé, eða, hvaða skatta skyldi hækka? Sem dæmi, er heildarkostnaður við löggæslu 29,8 milljarðar, en lögregluyfirvöld voru að gefa til kynna, að, ef löggæzla ætti að komast i viðunandi horf, vantaði yfir 200 nýja lögreglumenn. Varla kemur fé þaðan. Eða, ætti að taka þetta fé af samgöngumálum? Þau eiga að fá 47,0 mia 2020, og þótti mörgum þar við nögl skorið. Má klípa af umhverfismálum? Þau eiga að fá 20,0 mia 2020. Það væri af og frá á tímum grænnar framrásar. Kannske mætti hirða aðeins af menningu og listum, sem eiga að fá 15,8 mia? Þá myndu trúlega koma skaðræðisóp frá Lilju Dögg og fleirum. Stórum kór. Hvað með háskólakerfið, sem fær 44,1 mia? Kunnugir telja, að hér sé nú þegar líka um alvarlegt og krítiskt vanhald að ræða, sem þyrfti að bæta, en alls ekki rýra, enda er góð menntun forsenda fyrir framtíðarheill þjóðarinnar. Varla trúi ég því, að Kári renni hýru auga til málefna aldraðra, 82,4 mia, eða örorku og málefni fatlaðs fólks, 72,1 mia? Sannleikurinn er sá, að það er mikil þörf á flestum þjónustu- og útgjaldasviðum ríkissjóðs, og víða væru frekari framlög bæði æskileg og nauðsynleg. Hafa verður í huga, að heildarrammi frumgjalda ríkisins fyrir 2020 er „aðeins“ 813,7 mia, og, ef málefnum aldraðra, örorku og málefnum fatlaðra, fjölskyldumálum og lýðheilsumálum er bætt við framlagi til heilbrigðisþjónustu - en þetta er allt nátengt og gæti í víðari skilningi flokkast undir „heilbrigðis- og velferðarþjónustu“ - þá erum við komin í 447,1 mia, eða 56,6% af heildar útgjöldum ríkisins 2020. Hlutfall af vergri lands-framleiðslu væri þá 16%. Ekki veit ég, hvernig hin Norðurlöndin reikna þetta. Það, sem að mati undirritaðs stenzt enga skoðun í útgjaldaáætlun ríkisins 2020, er framlag til sjávarútvegs og fiskeldis, 7,0 mia. Er það ekki meira, en auðlindagjaldið, sem sjávarútvegurinn greiðir í ríkissjóð? Ótækt! Flestir munu sammála um, að sjávarútveginum bæri að leggja miklu meira fram til samneyzlunar, en nú er, en ekki hefur tekizt að knýja slíka aukningu fram, vegna sterkra áhrifa þeirrar greinar á stjórnvöld, öflugrar klíku, og er ekki líklegt, að breyting verði á því, þrátt fyrir réttmæti þess. Landbúnaður fær 16,2 milljarða, sem er umdeilanlegt framlag og fer sennilega mikið í niðurgreiðslu offramleiddra landbúnaðarafurða á erlendum markaði, en ekki breytist þetta, svo lengi sem D og B eru hér í valdastöðu. Auðvitað eru heilbrigðismál feykilega þýðingarmikil, en á þeim svo líka önnur mikilvæg hlið. Thor Aspelund, prófessor í líftölfræði, og Jóhanna E. Torfadóttir, næringar- og lýðheilsufræðingur, skrifuðu sameiginlega grein í Fréttablaðið á dögunum. Þar kom fram, að óhollt mataræði veldur fleiri sjúkdómum og dauðsföllum, en reykingar, misnotkuna lyfja, neyzla vímuefna og áfengisneyzla – og er þá mikið sagt – samanlagt. Sennilega gæti öflugt og virkt fyrirbyggjandi starf, í gegnum víðtæka og markvissa fræðslu um mataræði, lífshætti og lífsstíl, örvun til íþrótta, líkamsræktar og hollari lífshátta, markviss stefna í matvælaframleiðslu og næringarmálum m.m., dregið miklu meira úr kostnaði við sjúka, en slíkar aðgerðir myndu kosta. Hér má líka vitna í landlækni, Ölmu D. Möller, en í grein, líka í Fréttablaðinu, skýrir hún frá því, að Íslendingar séu þyngstir allra Evrópuþjóða, en 27% fullorðinna voru með líkamsþyngdar-stuðul 30, eða hærri, árið 2017, samanborið við 12% árið 2002. Réttur stuðull er 25, eða minna. Eins og kunnugt er, veldur offita miklum og alvarlegum sjúkdómum, svo sem hjarta- og æðasjúkdómum, krabbameini, öndunarfærasjúkdómum og sykursýki, líka sálrænni og andlegri vanheilsu, sem aftur leiðir til mikils þjónustu- og kostnaðarálags fyrir heilbrigðisþjónustuna. Að lokum þessi áherzla: Ef menn koma með tillögur um aukin útgjöld til ákveðinnar þjónustu, verða menn jafnframt, að gera grein fyrir, hvaðan féð á að koma. Annað er ófullnægjandi og tilgangslaust tal. Hreint klór. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Ole Anton Bieltvedt Mest lesið Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson Skoðun Er þetta í alvöru umdeild skoðun fámenns hóps? Snorri Másson Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen Skoðun Getur Sturlunga snúið aftur? Leifur B. Dagfinnsson Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum Skoðun Liðveisla fyrir öll Atli Már Haraldsson Skoðun „Þessu er alltaf lofað fyrir kosningar en alltaf svikið“ Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson Skoðun Skoðun Skoðun Mælt fyrir miklum kjarabótum öryrkja og aldraðra Inga Sæland skrifar Skoðun Mannréttindabrot og stríðsglæpir Rússa í Úkraínu Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Getur Sturlunga snúið aftur? Leifur B. Dagfinnsson skrifar Skoðun Vaka stendur með Menntavísindasviði í verki Gunnar Ásgrímsson skrifar Skoðun Vorbókaleysingar Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru umdeild skoðun fámenns hóps? Snorri Másson skrifar Skoðun Liðveisla fyrir öll Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar Skoðun Að standa við stóru orðin Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar Skoðun Ég virði þig og þín mörk, virðir þú mig og mín mörk ? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun „Þessu er alltaf lofað fyrir kosningar en alltaf svikið“ Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þjóðaröryggi að vera aðildarríki að Evrópusambandinu Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Fullvalda utan sambandsríkja Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar - Salómonsdómur, lög og ólög Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Sjálfstæðir grunnskólar í hættu Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Borgaralegur vígbúnaður Dr. Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Áskoranir og tækni í heilbrigðisþjónustu Teitur Guðmundsson skrifar Skoðun Ósunginn óður til doktorsnema Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Frjáls umræða ekki lengur leyfð í USA – Skoðanafrelsi í hættu – Amerískt Gestapo í uppsiglingu? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Tannhjól í mulningsvél? Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Fækkum kennurum um 90% Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Uppsagnarbréf til góða fólksins Daníel Freyr Jónsson skrifar Skoðun Kristni og íslam: Samfélag sem hvílir á skilningi Skúli S. Ólafsson skrifar Skoðun Hugtakastríðið mikla Sigmar Guðmundsson skrifar Sjá meira
Mikið er rætt og ritað um heilbrigðisþjónustuna á Íslandi. Hafa ýmsir tekið til máls í þessari umræðu, líka góðir menn og gegnir. Þorsteinn Pálsson, merkur og snjall stjórnmálamaður, skrifar grein í Fréttablaðið nýlega og spyr með þessari fyrirsögn: „Engin plön um að lyfta Íslandi úr botnsætinu“. Fjallar hann þar m.a. um, að Íslendingar verji nú minnstu hlutfalli af vergri landsframleiðslu til heilbrigðisþjónustu af Norðurlöndunum. Annar merkur maður og frumlegur, sem reyndar kom með þá tilgátu, að Íslendingar væru vitlausari en aðrar þjóðir, væntanlega að honum undanskildum, Kári Stefánsson, stofnaði til herferðar til „endurreisnar heilbrigðiskerfisins“, þar sem 11% voru sett sem það hlutfall af vergri landsframleiðlsu, sem ganga skyldu til heilbrigðiskerfisins. Féllust 80 þúsund landsmenn á það markmið, ég hygg þó án þess að hugsa vel, hvað það þýddi og hverjar afleiðingar það kynni að hafa fyrir aðra málaflokka. Ef menn hvetja til aukinna ríkisútgjalda á einu sviði, verða þeir að útskýra í leiðinni, af hvaða öðrum útgjaldasviðum taka skal féð, eða, hvernig afla skal nýrra tekna, skatta, telji menn það leiðina. Verg landsframleiðslu 2018 (síðasta tala) var 2.803,0 milljarðar króna (mia), og í fjárlögum fyrir 2020 falla þessir útgjaldaliðir beint undir heilbrigðisþjónustu: Sjúkrahúsþjónusta 105,6 mia, heilbrigðisþjónusta utan sjúkrahúsa 54,9 mia, hjúkrunar- og endurhæfingarþjónusta 54,4 mia og lyf og læknisvörur 26,3 mia, samtala 241,3 mia. Er það hlutfall 8,6% af vergri landsframleiðslu. Ekki er vitað, hvert Þorsteinn Pálsson vill fara með hlutfall heilbrigðisþjónustu af vergri landsframleiðslu, en Kári talar enga tæpitungu; 11% skulu það vera. 11% af vergri landsframleiðslu myndi þýða, að hækka yrði framlag til heilbrigðismála úr 241,3 mia í 308,33 mia, eða um 67,0 mia á ári. Engin skiptimynt það. Hugsaði vísindamaðurinn mikli – en það er hann víst svo sannarlega – eitthvað til þess, hvaðan þessir fjármunir ættu að koma? Hér er um hækkun framlags að ræða, sem nemur hvorki meira né minna en 200.000,00 krónum, á hvers mannsbarn í landinu, og það á hverju ári! Af hvaða öðrum útgjaldaliðum ríkisins ætti að taka þetta mikla fé, eða, hvaða skatta skyldi hækka? Sem dæmi, er heildarkostnaður við löggæslu 29,8 milljarðar, en lögregluyfirvöld voru að gefa til kynna, að, ef löggæzla ætti að komast i viðunandi horf, vantaði yfir 200 nýja lögreglumenn. Varla kemur fé þaðan. Eða, ætti að taka þetta fé af samgöngumálum? Þau eiga að fá 47,0 mia 2020, og þótti mörgum þar við nögl skorið. Má klípa af umhverfismálum? Þau eiga að fá 20,0 mia 2020. Það væri af og frá á tímum grænnar framrásar. Kannske mætti hirða aðeins af menningu og listum, sem eiga að fá 15,8 mia? Þá myndu trúlega koma skaðræðisóp frá Lilju Dögg og fleirum. Stórum kór. Hvað með háskólakerfið, sem fær 44,1 mia? Kunnugir telja, að hér sé nú þegar líka um alvarlegt og krítiskt vanhald að ræða, sem þyrfti að bæta, en alls ekki rýra, enda er góð menntun forsenda fyrir framtíðarheill þjóðarinnar. Varla trúi ég því, að Kári renni hýru auga til málefna aldraðra, 82,4 mia, eða örorku og málefni fatlaðs fólks, 72,1 mia? Sannleikurinn er sá, að það er mikil þörf á flestum þjónustu- og útgjaldasviðum ríkissjóðs, og víða væru frekari framlög bæði æskileg og nauðsynleg. Hafa verður í huga, að heildarrammi frumgjalda ríkisins fyrir 2020 er „aðeins“ 813,7 mia, og, ef málefnum aldraðra, örorku og málefnum fatlaðra, fjölskyldumálum og lýðheilsumálum er bætt við framlagi til heilbrigðisþjónustu - en þetta er allt nátengt og gæti í víðari skilningi flokkast undir „heilbrigðis- og velferðarþjónustu“ - þá erum við komin í 447,1 mia, eða 56,6% af heildar útgjöldum ríkisins 2020. Hlutfall af vergri lands-framleiðslu væri þá 16%. Ekki veit ég, hvernig hin Norðurlöndin reikna þetta. Það, sem að mati undirritaðs stenzt enga skoðun í útgjaldaáætlun ríkisins 2020, er framlag til sjávarútvegs og fiskeldis, 7,0 mia. Er það ekki meira, en auðlindagjaldið, sem sjávarútvegurinn greiðir í ríkissjóð? Ótækt! Flestir munu sammála um, að sjávarútveginum bæri að leggja miklu meira fram til samneyzlunar, en nú er, en ekki hefur tekizt að knýja slíka aukningu fram, vegna sterkra áhrifa þeirrar greinar á stjórnvöld, öflugrar klíku, og er ekki líklegt, að breyting verði á því, þrátt fyrir réttmæti þess. Landbúnaður fær 16,2 milljarða, sem er umdeilanlegt framlag og fer sennilega mikið í niðurgreiðslu offramleiddra landbúnaðarafurða á erlendum markaði, en ekki breytist þetta, svo lengi sem D og B eru hér í valdastöðu. Auðvitað eru heilbrigðismál feykilega þýðingarmikil, en á þeim svo líka önnur mikilvæg hlið. Thor Aspelund, prófessor í líftölfræði, og Jóhanna E. Torfadóttir, næringar- og lýðheilsufræðingur, skrifuðu sameiginlega grein í Fréttablaðið á dögunum. Þar kom fram, að óhollt mataræði veldur fleiri sjúkdómum og dauðsföllum, en reykingar, misnotkuna lyfja, neyzla vímuefna og áfengisneyzla – og er þá mikið sagt – samanlagt. Sennilega gæti öflugt og virkt fyrirbyggjandi starf, í gegnum víðtæka og markvissa fræðslu um mataræði, lífshætti og lífsstíl, örvun til íþrótta, líkamsræktar og hollari lífshátta, markviss stefna í matvælaframleiðslu og næringarmálum m.m., dregið miklu meira úr kostnaði við sjúka, en slíkar aðgerðir myndu kosta. Hér má líka vitna í landlækni, Ölmu D. Möller, en í grein, líka í Fréttablaðinu, skýrir hún frá því, að Íslendingar séu þyngstir allra Evrópuþjóða, en 27% fullorðinna voru með líkamsþyngdar-stuðul 30, eða hærri, árið 2017, samanborið við 12% árið 2002. Réttur stuðull er 25, eða minna. Eins og kunnugt er, veldur offita miklum og alvarlegum sjúkdómum, svo sem hjarta- og æðasjúkdómum, krabbameini, öndunarfærasjúkdómum og sykursýki, líka sálrænni og andlegri vanheilsu, sem aftur leiðir til mikils þjónustu- og kostnaðarálags fyrir heilbrigðisþjónustuna. Að lokum þessi áherzla: Ef menn koma með tillögur um aukin útgjöld til ákveðinnar þjónustu, verða menn jafnframt, að gera grein fyrir, hvaðan féð á að koma. Annað er ófullnægjandi og tilgangslaust tal. Hreint klór.
Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir Skoðun
Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir Skoðun
Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum Skoðun
Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson Skoðun
Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar
Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar
Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar
Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar
Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar
Skoðun Frjáls umræða ekki lengur leyfð í USA – Skoðanafrelsi í hættu – Amerískt Gestapo í uppsiglingu? Ole Anton Bieltvedt skrifar
Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir Skoðun
Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir Skoðun
Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum Skoðun
Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson Skoðun