Aftökur án dóms og laga Anna Lúðvíksdóttir skrifar 16. september 2020 08:01 Í litlu þorpi í borginni Quezon á Filippseyjum varar presturinn Robert Reyes íbúana við ógn sem er sýnu verri en kórónuveirufaraldurinn, ítrekaðar aftökur án dóms og laga. Á aðeins hálfs mánaðar tímabili jarðsetti séra Reyes þrjú fórnarlömb sem voru tekin af lífi án dóms og laga á svæðinu. Eitt þeirra var Gilbert Paala, 49 ára gamall sölumaður, sem hafði nýverið lokið 10 ára fangelsisafplánun fyrir brot á lögum um vímuefni. Stutt var síðan hann hóf að sjá fyrir fjölskyldu sinni að nýju. Hann var tekinn af lífi þann 20. júlí 2020. Í fyrra hitti ég Marissu Lazaro, móður Christophers filippseysks drengs sem kvöld eitt árið 2017 kom ekki heim. Þegar hún hóf að leita hans hjá lögreglu kom í ljós að hann hafði verið tekinn af lífi án dóms og laga í aðgerðum lögreglu í „stríðinu gegn fíkniefnum”. Hann var tvítugur þegar hann var myrtur. Þegar hún deildi sögu sonar síns, um þau grimmilegu örlög sem hann hlaut, hvernig lífi fjölskyldunnar var snúið á hvolf, óttann og að hvergi væri réttlæti að finna, var ekki annað hægt en að gráta með henni en finna einnig þann mikla styrk sem hún býr yfir. Saga þessa drengs og fjölskyldu hans er aðeins ein af þúsundum. Þrátt fyrir að kastljós alþjóðasamfélagsins hafi í auknum mæli beinst að grafalvarlegum mannréttindabrotum undir stjórn Duterte í „stríðinu gegn fíkniefnum” viðgangast þau enn og ekki sér fyrir endann á þeim. Hinn mikli fjöldi aftaka án dóms og laga á Filippseyjum gerðist ekki af sjálfu sér heldur vegna stefnu ríkisins sem mörkuð var í efstu embættum. Duterte sjálfur hefur margsinnis hvatt til drápa á fólki tengdu fíkniefnaheiminum. Hann segir: „Fyrirskipun mín er að þið verðið skotin til bana. Trúið mér þegar ég segi að mannréttindi skipta mig engu máli.“ Refsileysið er nánast algjört og aðeins örfá dæmi eru um að gerendur hafi verið dregnir til ábyrgðar. Forseti landsins og annað háttsett embættisfólk heldur áfram að hvetja lögreglu til aftaka án dóms og laga. Refsileysið skapar ugg og ótta hjá þolendum, svo sem fjölskyldum fórnarlamba „stríðsins gegn fíkniefnum“ og öðrum sem berjast fyrir mannréttindum í landinu og þóknast ekki yfirvöldum. Það veltur á alþjóðasamfélaginu undir forystu mannréttindaráðs Sameinuðu þjóðanna að taka áþreifanleg og haldbær skref til þess að stemma stigu við þessi mannréttindabrot. Þegar Ísland leiddi ályktun í mannréttindaráði Sameinuðu þjóðanna árið 2019 vegna stöðu mannréttinda á Filippseyjum var það í fyrsta skipti í sögu ráðsins sem ályktun um Filippseyjar var lögð fram. Amnesty International, önnur alþjóðleg mannréttindasamtök, alþjóðasamfélagið í Genf og filippseyskir borgarar fögnuðu framtaki íslenskra stjórnvalda þar sem þau sýndu í verki hve máttug smáríki eru þegar kemur að því að láta til sín taka í baráttunni fyrir bættri stöðu mannréttinda um allan heim. Forysta Íslands markaði tímamót. Í kjölfarið kom út skýrsla mannréttindastofnunar Sameinuðu þjóðanna sem varpaði ljósi á hvernig mannréttindi eru fótum troðin undir stjórn Dutertes, m.a. með víðtækum og kerfisbundnum aftökum þúsunda einstaklinga án dóms og laga vegna gruns um brot á lögum um vímuefni. Skýrslan fjallaði einnig um það refsileysi sem viðgengst vegna morðanna og að nánast enginn hefur verið dreginn til ábyrgðar fyrir þessi voðaverk. Fjölskyldur fórnarlambanna upplifa vanmátt og úrræðaleysi þar sem hindranirnar í átt að réttlæti eru nánast óyfirstíganlegar enda bera stjórnvöld ábyrgð á óréttlætinu. Á síðustu fjórum árum hafa mannréttindasamtök, Amnesty International þar á meðal, greint frá því að margar aftökur án dóms og laga eru framkvæmdar af lögreglu eða leyniskyttum sem fá greiðslu frá lögreglu fyrir morðin. Ekki er nóg með að stjórnvöld leyfi þessu að viðgangast refsilaust heldur verðlauna þau jafnvel fyrir aftökurnar með því að veita gerendum stöðuhækkanir eða annars konar viðurkenningu. Þróun síðustu mánaða hefur síst verið til hins betra þegar kemur að mannréttindum. Mannréttindafrömuðurinn Zara Alvarez og friðarsinninn Randall Echanis voru myrt með viku millibili í ágúst. Á aðeins hálfu ári voru yfir 100 þúsund einstaklingar handteknir í aðgerðum stjórnvalda til að takast á við kórónuveirufaraldurinn, harðneskjuleg löggjöf gegn hryðjuverkum var samþykkt og forsetinn hefur ítrekað kallað eftir því að dauðarefsingar verði teknar upp að nýju í landinu. Mannréttindaráðið kemur saman í Genf nú í september og mun taka þar ákvarðanir um hvernig skuli bregðast við þeirri dökku mynd sem skýrsla mannréttindastofnunar dregur upp af ástandinu á Filippseyjum. Ályktun ráðsins um Filippseyjar og skýrsla Sameinuðu þjóðanna sem fylgdi í kjölfarið voru mikilvæg fyrstu skref í átt að því að taka á því ófremdarástandi sem ríkir í landinu. Þúsundum fjölskyldna sem hafa misst ástvini sína í „stríðinu gegn fíkniefnum“ var veitt von og skilaboð til stjórnvalda og gerenda voru skýr um að kastljósi alþjóðasamfélagsins væri nú beint að þeim brotum sem þarna eiga sér stað og þau verði ekki látin óátalin. Þó að ákveðinn áfangasigur hafi verið unninn með gerð ályktunarinnar og útgáfu skýrslu Sameinuðu þjóðanna er eftirfylgnin ekki síður mikilvæg. Hver verða viðbrögð alþjóðasamfélagsins við þeim brotum sem skýrslan greinir frá? Mannréttindasamtök og Filippseyingar horfa til Íslands og mannréttindaráðsins alls í þeirri von að gripið verði til raunverulegra aðgerða til að stemma stigu við það ástand sem ríkir á Filippseyjum. Nú er mál að linni. Höfundur er framkvæmdastjóri Íslandsdeildar Amnesty International. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mannréttindi Filippseyjar Mest lesið Eru nýbakaðar mæður komnar aftur á bak við eldavélina, á TikTok? Ingunn Björk Vilhjálmsdóttir Skoðun Torfþakið varð að mýri Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Það sem er ekki sagt um geðheilsumál barna Ásdís Bergþórsdóttir Skoðun Tölum um umferðaröryggi Ágúst Mogensen Skoðun Auðvitað á að treysta fólki sjálfu fyrir því hvert það beinir viðskiptum sínum Sigurður G. Guðjónsson Skoðun Kom pólitík nálægt Brákarborgarfúskinu? Helgi Áss Grétarsson Skoðun Yndislestur og fyrirmyndir Vilhjálmur Þór Svansson Skoðun Afleiðingar hinna löngu dökku skugga andlegs ofbeldis Matthildur Björnsdóttir Skoðun Alvarleg atvik í heilbrigðisþjónustu hafa víðtækar afleiðingar Ásta Kristín Andrésdóttir Skoðun Myndum greiða miklu meira Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Eru nýbakaðar mæður komnar aftur á bak við eldavélina, á TikTok? Ingunn Björk Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Torfþakið varð að mýri Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Tölum um umferðaröryggi Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Afleiðingar hinna löngu dökku skugga andlegs ofbeldis Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Það sem er ekki sagt um geðheilsumál barna Ásdís Bergþórsdóttir skrifar Skoðun Auðvitað á að treysta fólki sjálfu fyrir því hvert það beinir viðskiptum sínum Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Myndum greiða miklu meira Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Kom pólitík nálægt Brákarborgarfúskinu? Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Yndislestur og fyrirmyndir Vilhjálmur Þór Svansson skrifar Skoðun Færeyingar vissulega til fyrirmyndar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Glútenlaust nesti - djöfulsins lúxus! Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun ÉG ÞORI! Inga Sæland skrifar Skoðun Hver er hún þessi drusla? Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Börn eða bissness Bryndís Jónsdóttir skrifar Skoðun Carnivore: Kransæðastífla og skínandi fínir kviðvöðvar? Guðrún Nanna Egilsdóttir ,Dögg Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Pawel og bronsið Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Stýrivextir verða að lækka Fjóla Einarsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigð skynsemi Einar Scheving skrifar Skoðun Hvar endar þetta? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Höfðu algerlega rétt fyrir sér Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Íslenskar getraunir og ólögleg veðmálafyrirtæki Pétur Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Hættustig Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Minnkandi ábati stýrivaxta á verðbólgu Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Hún var kölluð drusla Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Til fyrirmyndar? Sverrir Björnsson skrifar Skoðun Tölum endilega íslensku, takk Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Les(mis)skilningur Miðflokksmanna Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Kennarinn sem breytti lífi þínu Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Tímabært að stokka spilin og gefa upp á nýtt Maarten Haijer skrifar Skoðun Cut The Crap! Davíð Bergmann skrifar Sjá meira
Í litlu þorpi í borginni Quezon á Filippseyjum varar presturinn Robert Reyes íbúana við ógn sem er sýnu verri en kórónuveirufaraldurinn, ítrekaðar aftökur án dóms og laga. Á aðeins hálfs mánaðar tímabili jarðsetti séra Reyes þrjú fórnarlömb sem voru tekin af lífi án dóms og laga á svæðinu. Eitt þeirra var Gilbert Paala, 49 ára gamall sölumaður, sem hafði nýverið lokið 10 ára fangelsisafplánun fyrir brot á lögum um vímuefni. Stutt var síðan hann hóf að sjá fyrir fjölskyldu sinni að nýju. Hann var tekinn af lífi þann 20. júlí 2020. Í fyrra hitti ég Marissu Lazaro, móður Christophers filippseysks drengs sem kvöld eitt árið 2017 kom ekki heim. Þegar hún hóf að leita hans hjá lögreglu kom í ljós að hann hafði verið tekinn af lífi án dóms og laga í aðgerðum lögreglu í „stríðinu gegn fíkniefnum”. Hann var tvítugur þegar hann var myrtur. Þegar hún deildi sögu sonar síns, um þau grimmilegu örlög sem hann hlaut, hvernig lífi fjölskyldunnar var snúið á hvolf, óttann og að hvergi væri réttlæti að finna, var ekki annað hægt en að gráta með henni en finna einnig þann mikla styrk sem hún býr yfir. Saga þessa drengs og fjölskyldu hans er aðeins ein af þúsundum. Þrátt fyrir að kastljós alþjóðasamfélagsins hafi í auknum mæli beinst að grafalvarlegum mannréttindabrotum undir stjórn Duterte í „stríðinu gegn fíkniefnum” viðgangast þau enn og ekki sér fyrir endann á þeim. Hinn mikli fjöldi aftaka án dóms og laga á Filippseyjum gerðist ekki af sjálfu sér heldur vegna stefnu ríkisins sem mörkuð var í efstu embættum. Duterte sjálfur hefur margsinnis hvatt til drápa á fólki tengdu fíkniefnaheiminum. Hann segir: „Fyrirskipun mín er að þið verðið skotin til bana. Trúið mér þegar ég segi að mannréttindi skipta mig engu máli.“ Refsileysið er nánast algjört og aðeins örfá dæmi eru um að gerendur hafi verið dregnir til ábyrgðar. Forseti landsins og annað háttsett embættisfólk heldur áfram að hvetja lögreglu til aftaka án dóms og laga. Refsileysið skapar ugg og ótta hjá þolendum, svo sem fjölskyldum fórnarlamba „stríðsins gegn fíkniefnum“ og öðrum sem berjast fyrir mannréttindum í landinu og þóknast ekki yfirvöldum. Það veltur á alþjóðasamfélaginu undir forystu mannréttindaráðs Sameinuðu þjóðanna að taka áþreifanleg og haldbær skref til þess að stemma stigu við þessi mannréttindabrot. Þegar Ísland leiddi ályktun í mannréttindaráði Sameinuðu þjóðanna árið 2019 vegna stöðu mannréttinda á Filippseyjum var það í fyrsta skipti í sögu ráðsins sem ályktun um Filippseyjar var lögð fram. Amnesty International, önnur alþjóðleg mannréttindasamtök, alþjóðasamfélagið í Genf og filippseyskir borgarar fögnuðu framtaki íslenskra stjórnvalda þar sem þau sýndu í verki hve máttug smáríki eru þegar kemur að því að láta til sín taka í baráttunni fyrir bættri stöðu mannréttinda um allan heim. Forysta Íslands markaði tímamót. Í kjölfarið kom út skýrsla mannréttindastofnunar Sameinuðu þjóðanna sem varpaði ljósi á hvernig mannréttindi eru fótum troðin undir stjórn Dutertes, m.a. með víðtækum og kerfisbundnum aftökum þúsunda einstaklinga án dóms og laga vegna gruns um brot á lögum um vímuefni. Skýrslan fjallaði einnig um það refsileysi sem viðgengst vegna morðanna og að nánast enginn hefur verið dreginn til ábyrgðar fyrir þessi voðaverk. Fjölskyldur fórnarlambanna upplifa vanmátt og úrræðaleysi þar sem hindranirnar í átt að réttlæti eru nánast óyfirstíganlegar enda bera stjórnvöld ábyrgð á óréttlætinu. Á síðustu fjórum árum hafa mannréttindasamtök, Amnesty International þar á meðal, greint frá því að margar aftökur án dóms og laga eru framkvæmdar af lögreglu eða leyniskyttum sem fá greiðslu frá lögreglu fyrir morðin. Ekki er nóg með að stjórnvöld leyfi þessu að viðgangast refsilaust heldur verðlauna þau jafnvel fyrir aftökurnar með því að veita gerendum stöðuhækkanir eða annars konar viðurkenningu. Þróun síðustu mánaða hefur síst verið til hins betra þegar kemur að mannréttindum. Mannréttindafrömuðurinn Zara Alvarez og friðarsinninn Randall Echanis voru myrt með viku millibili í ágúst. Á aðeins hálfu ári voru yfir 100 þúsund einstaklingar handteknir í aðgerðum stjórnvalda til að takast á við kórónuveirufaraldurinn, harðneskjuleg löggjöf gegn hryðjuverkum var samþykkt og forsetinn hefur ítrekað kallað eftir því að dauðarefsingar verði teknar upp að nýju í landinu. Mannréttindaráðið kemur saman í Genf nú í september og mun taka þar ákvarðanir um hvernig skuli bregðast við þeirri dökku mynd sem skýrsla mannréttindastofnunar dregur upp af ástandinu á Filippseyjum. Ályktun ráðsins um Filippseyjar og skýrsla Sameinuðu þjóðanna sem fylgdi í kjölfarið voru mikilvæg fyrstu skref í átt að því að taka á því ófremdarástandi sem ríkir í landinu. Þúsundum fjölskyldna sem hafa misst ástvini sína í „stríðinu gegn fíkniefnum“ var veitt von og skilaboð til stjórnvalda og gerenda voru skýr um að kastljósi alþjóðasamfélagsins væri nú beint að þeim brotum sem þarna eiga sér stað og þau verði ekki látin óátalin. Þó að ákveðinn áfangasigur hafi verið unninn með gerð ályktunarinnar og útgáfu skýrslu Sameinuðu þjóðanna er eftirfylgnin ekki síður mikilvæg. Hver verða viðbrögð alþjóðasamfélagsins við þeim brotum sem skýrslan greinir frá? Mannréttindasamtök og Filippseyingar horfa til Íslands og mannréttindaráðsins alls í þeirri von að gripið verði til raunverulegra aðgerða til að stemma stigu við það ástand sem ríkir á Filippseyjum. Nú er mál að linni. Höfundur er framkvæmdastjóri Íslandsdeildar Amnesty International.
Eru nýbakaðar mæður komnar aftur á bak við eldavélina, á TikTok? Ingunn Björk Vilhjálmsdóttir Skoðun
Auðvitað á að treysta fólki sjálfu fyrir því hvert það beinir viðskiptum sínum Sigurður G. Guðjónsson Skoðun
Skoðun Eru nýbakaðar mæður komnar aftur á bak við eldavélina, á TikTok? Ingunn Björk Vilhjálmsdóttir skrifar
Skoðun Auðvitað á að treysta fólki sjálfu fyrir því hvert það beinir viðskiptum sínum Sigurður G. Guðjónsson skrifar
Skoðun Carnivore: Kransæðastífla og skínandi fínir kviðvöðvar? Guðrún Nanna Egilsdóttir ,Dögg Guðmundsdóttir skrifar
Eru nýbakaðar mæður komnar aftur á bak við eldavélina, á TikTok? Ingunn Björk Vilhjálmsdóttir Skoðun
Auðvitað á að treysta fólki sjálfu fyrir því hvert það beinir viðskiptum sínum Sigurður G. Guðjónsson Skoðun