Hættan sem blasir við ferðaþjónustunni Þórir Garðarsson skrifar 11. desember 2020 11:00 Í ferðaþjónustu gildir að sjálfsögðu það sama og í öðrum viðskiptum, að mestu tekjurnar skila sér í beinu viðskiptasambandi milli þjónustuveitanda og viðskiptavinar. Með öðrum orðum, að gesturinn kaupi gistinguna, flugfarið, afþreyinguna eða veitingarnar beint af viðkomandi aðila. Að miklu leyti hafa stærri fyrirtæki í íslenskri ferðaþjónustu verið í þessari stöðu - að vera frumseljendur þjónustunnar. Það er hagur þeirra og það er hagur þjóðarbúsins. Sá árangur byggist á því að stóru fyrirtækin hafa haft fjárhagslegan styrk til að standa undir sölu og markaðssetningu á neytendamarkaði og þar með getað keppt við stóru alþjóðlegu sölufyrirtækin. En nú eru breyttir tímar, heimsfaraldurinn hefur meira eða minna tæmt alla sjóði íslenskra ferðaþjónustufyrirtækja. Meirihluti þeirra hefur verið tekjulítill eða tekjulaus í 9 mánuði og svo verður áfram um skeið. Geta fyrirtækjanna til að setja fjármagn í eigin sölu og markaðsmál er orðin lítil sem engin. Erlend fyrirtæki „eignast“ viðskiptavininn Sú hætta sem þessar aðstæður skapa er að stórir erlendir söluaðilar „eignist“ erlendu viðskiptavinina og yfirtaki neytendamarkaðinn vegna sterkrar stöðu, stærðar og nálægðar á markaði. Að beina viðskiptasambandið rofni. Baráttan um viðskipti ferðamannsins fer fram á netinu. Ef íslensku fyrirtækin hafa ekki fjárhagslega burði til að gera sig gildandi og sýnileg á þeim vettvangi, þá taka erlend ferðaþjónustufyrirtæki við keflinu. Það sem þá gerist er að erlendu fyrirtækin verða ráðandi í viðskiptum ferðamannsins við Ísland. Þau „eignast“ viðskiptavininn. Erlend stórfyrirtæki gleypa markaðinn Einhver kynni að spyrja hvort það sé ekki bara besta mál að erlend stórfyrirtæki sjái um markaðssetninguna, söluna og útvegi íslenskum ferðaþjónustufyrirtækjum viðskipti. Svarið er einfaldlega nei og vítin í þeim efnum eru til að varast þau. Samkvæmt skýrslu World Tourism Organization fara allt að 80% af allri veltu í ferðaþjónustu á heimsvísu til alþjóðlegra stórfyrirtækja. Þessi þróun hefur leitt til þess að arður, tekjuskattur og stór hluti virðisauka af ferðaþjónustunni endar hjá fyrirtækjum sem eru með uppruna sinn í því landi sem ferðamaðurinn kemur frá eða í skattaskjóli. Ekki í löndunum sem ferðamaðurinn heimsækir. Undirverktakar á undirboðsmarkaði Þetta er hættan sem blasir við íslensku ferðaþjónustunni. Að íslensku fyrirtækin verði undirverktakar erlendra sölufyrirtækja sem munu etja þeim saman til að fá sem mestan hagnað í eigin vasa. Gæðin munu víkja fyrir hagnaði. Ferðamaðurinn fær takmarkaðar upplýsingar um hver er þjónustuaðilinn á Íslandi og valið snýst um verðið sem í boðið er. Á vinsælum ferðamannastöðum um allan heim hafa erlend stórfyrirtæki jafnt og þétt yfirtekið atvinnugreinina. Í Thailandi fara 70% af tekjum af ferðamönnum til erlendra fyrirtækja og á karabísku eyjunum 80% samkvæmt sömu skýrslu WTO. Sama er að segja um Grænhöfðaeyjar, þar sem ég var í heimsókn fyrir ári síðan. Þetta gerist í krafti þess að markaðssetning og sala til ferðamannsins fer fram í þeirra eigin heimalandi. Sölufyrirtækin þar eiga viðskiptavininn og þar með eiga þau virðiskeðjuna alla leið. Ríkisherferðin skapar áhuga en það er ekki nóg Íslenska ríkið fjármagnar birtingar á almennum auglýsingum um Ísland á erlendum vettvangi fyrir á annan milljarð króna undir verkefnaheitinu „Saman í sókn“. Vafalítið mun sú auglýsingaherferð skapa áhuga og skila ferðamönnum hingað. Ferðamaðurinn sem ætlar til Íslands beinir viðskiptunum hins vegar ekki til íslenskra ferðaþjónustufyrirtækja ef hann finnur þau ekki vegna þess að þau hafa ekki fjármagn til að vera saman í þeirri sókn. Þessi staða er mikið áhyggjuefni enda um gríðarlega mikla hagsmuni að ræða, ekki aðeins fyrir íslensku fyrirtækin heldur þjóðarbúið allt. Það þarf viðspyrnu alla leið og það er ávinningur fyrir alla Þau áform um viðspyrnustyrki sem liggja fyrir Alþingi duga ekki í þessum aðstæðum. Frumvarpið um viðspyrnustyrki mætti frekar kalla frumvarp um rekstrarstyrki, enda um lágar upphæðir að ræða til margra rekstraraðila í mörgum atvinnugreinum. En fyrir marga þeirra skiptir styrkurinn miklu máli. Ef ekki á illa að fara þarf að veita alvöru viðspyrnustyrki til þeirra fyrirtækja í ferðaþjónustu sem hafa verið umsvifamest í sölu og markaðssetningu á neytendamarkaði erlendis. Þau þurfa að geta verið sýnileg og hafa fjármagn til sækja fram. Það er ekki nóg að þau haldi sjó og bíði eftir viðskiptavininum. Þetta eru fyrirtækin sem hafa dregið vagninn í þessum efnum. Þetta þurfa að vera beinir styrkir til fyrirtækjanna, því þau vita best sjálft hvar árangursríkast er að bera niður. Hættan er raunveruleg, að íslensk ferðaþjónusta missi forræði á viðskiptasambandinu við gestinn. Höfundur er stjórnarformaður Gray Line Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ferðamennska á Íslandi Þórir Garðarsson Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Gildin sem sigldu forsetaembættinu í höfn Hugrún Sigurjónsdóttir Skoðun Gegnumlýsing - þankabrot frambjóðanda að loknu forsetakjöri Arnar Þór Jónsson Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving Skoðun Halla, ekki Kata Sævar Þór Jónsson Skoðun Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson Skoðun Halldór 01.06.2024 Halldór Ráðherrar hafa áhyggjur af valdbeitingu Tómas Ingvason Skoðun Getur reiði valdið veikindum? Sigurbjörg Jónsdóttir Skoðun Má Katrín Jakobsdóttir bjóða sig fram? Jón Ólafsson Skoðun Skoðun Skoðun Gildin sem sigldu forsetaembættinu í höfn Hugrún Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Gegnumlýsing - þankabrot frambjóðanda að loknu forsetakjöri Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Halla, ekki Kata Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Getur reiði valdið veikindum? Sigurbjörg Jónsdóttir skrifar Skoðun Ráðherrar hafa áhyggjur af valdbeitingu Tómas Ingvason skrifar Skoðun Taktísk skilyrðing umræðunnar skrifar Skoðun Sameinumst um forvarnir gegn átröskun Karen Daðadóttir,Guðrún Erla Hilmarsdóttir,Elva Björk Bjarnadóttir skrifar Skoðun Ég kýs Michael Jordan (Höllu Hrund Logadóttur) Óskar Arnarson skrifar Skoðun Ástæður til að kjósa Jón Gnarr Helgi Hrafn Gunnarsson skrifar Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson skrifar Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Bónaður brjóstkassi og barnaafmæli Þorbjörg Marínósdóttir skrifar Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Hæfasti einstaklingurinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Verðmætin og sköpunarkraftur sá sem í mannauð okkar býr Pétur Már Halldórsson skrifar Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson skrifar Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson skrifar Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving skrifar Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri Þóra Valný Yngvadóttir skrifar Skoðun Um afrekskonuna Katrínu Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr skrifar Skoðun Óskað eftir forseta sem færir ungu fólki völd Valgerður Eyja Eyþórsdóttir skrifar Skoðun Með ósk um velgengni, Halla Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason skrifar Skoðun Arnar Þór Jónsson Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Opið bréf til Jóns Ólafssonar heimspekings Tómas Ísleifsson skrifar Sjá meira
Í ferðaþjónustu gildir að sjálfsögðu það sama og í öðrum viðskiptum, að mestu tekjurnar skila sér í beinu viðskiptasambandi milli þjónustuveitanda og viðskiptavinar. Með öðrum orðum, að gesturinn kaupi gistinguna, flugfarið, afþreyinguna eða veitingarnar beint af viðkomandi aðila. Að miklu leyti hafa stærri fyrirtæki í íslenskri ferðaþjónustu verið í þessari stöðu - að vera frumseljendur þjónustunnar. Það er hagur þeirra og það er hagur þjóðarbúsins. Sá árangur byggist á því að stóru fyrirtækin hafa haft fjárhagslegan styrk til að standa undir sölu og markaðssetningu á neytendamarkaði og þar með getað keppt við stóru alþjóðlegu sölufyrirtækin. En nú eru breyttir tímar, heimsfaraldurinn hefur meira eða minna tæmt alla sjóði íslenskra ferðaþjónustufyrirtækja. Meirihluti þeirra hefur verið tekjulítill eða tekjulaus í 9 mánuði og svo verður áfram um skeið. Geta fyrirtækjanna til að setja fjármagn í eigin sölu og markaðsmál er orðin lítil sem engin. Erlend fyrirtæki „eignast“ viðskiptavininn Sú hætta sem þessar aðstæður skapa er að stórir erlendir söluaðilar „eignist“ erlendu viðskiptavinina og yfirtaki neytendamarkaðinn vegna sterkrar stöðu, stærðar og nálægðar á markaði. Að beina viðskiptasambandið rofni. Baráttan um viðskipti ferðamannsins fer fram á netinu. Ef íslensku fyrirtækin hafa ekki fjárhagslega burði til að gera sig gildandi og sýnileg á þeim vettvangi, þá taka erlend ferðaþjónustufyrirtæki við keflinu. Það sem þá gerist er að erlendu fyrirtækin verða ráðandi í viðskiptum ferðamannsins við Ísland. Þau „eignast“ viðskiptavininn. Erlend stórfyrirtæki gleypa markaðinn Einhver kynni að spyrja hvort það sé ekki bara besta mál að erlend stórfyrirtæki sjái um markaðssetninguna, söluna og útvegi íslenskum ferðaþjónustufyrirtækjum viðskipti. Svarið er einfaldlega nei og vítin í þeim efnum eru til að varast þau. Samkvæmt skýrslu World Tourism Organization fara allt að 80% af allri veltu í ferðaþjónustu á heimsvísu til alþjóðlegra stórfyrirtækja. Þessi þróun hefur leitt til þess að arður, tekjuskattur og stór hluti virðisauka af ferðaþjónustunni endar hjá fyrirtækjum sem eru með uppruna sinn í því landi sem ferðamaðurinn kemur frá eða í skattaskjóli. Ekki í löndunum sem ferðamaðurinn heimsækir. Undirverktakar á undirboðsmarkaði Þetta er hættan sem blasir við íslensku ferðaþjónustunni. Að íslensku fyrirtækin verði undirverktakar erlendra sölufyrirtækja sem munu etja þeim saman til að fá sem mestan hagnað í eigin vasa. Gæðin munu víkja fyrir hagnaði. Ferðamaðurinn fær takmarkaðar upplýsingar um hver er þjónustuaðilinn á Íslandi og valið snýst um verðið sem í boðið er. Á vinsælum ferðamannastöðum um allan heim hafa erlend stórfyrirtæki jafnt og þétt yfirtekið atvinnugreinina. Í Thailandi fara 70% af tekjum af ferðamönnum til erlendra fyrirtækja og á karabísku eyjunum 80% samkvæmt sömu skýrslu WTO. Sama er að segja um Grænhöfðaeyjar, þar sem ég var í heimsókn fyrir ári síðan. Þetta gerist í krafti þess að markaðssetning og sala til ferðamannsins fer fram í þeirra eigin heimalandi. Sölufyrirtækin þar eiga viðskiptavininn og þar með eiga þau virðiskeðjuna alla leið. Ríkisherferðin skapar áhuga en það er ekki nóg Íslenska ríkið fjármagnar birtingar á almennum auglýsingum um Ísland á erlendum vettvangi fyrir á annan milljarð króna undir verkefnaheitinu „Saman í sókn“. Vafalítið mun sú auglýsingaherferð skapa áhuga og skila ferðamönnum hingað. Ferðamaðurinn sem ætlar til Íslands beinir viðskiptunum hins vegar ekki til íslenskra ferðaþjónustufyrirtækja ef hann finnur þau ekki vegna þess að þau hafa ekki fjármagn til að vera saman í þeirri sókn. Þessi staða er mikið áhyggjuefni enda um gríðarlega mikla hagsmuni að ræða, ekki aðeins fyrir íslensku fyrirtækin heldur þjóðarbúið allt. Það þarf viðspyrnu alla leið og það er ávinningur fyrir alla Þau áform um viðspyrnustyrki sem liggja fyrir Alþingi duga ekki í þessum aðstæðum. Frumvarpið um viðspyrnustyrki mætti frekar kalla frumvarp um rekstrarstyrki, enda um lágar upphæðir að ræða til margra rekstraraðila í mörgum atvinnugreinum. En fyrir marga þeirra skiptir styrkurinn miklu máli. Ef ekki á illa að fara þarf að veita alvöru viðspyrnustyrki til þeirra fyrirtækja í ferðaþjónustu sem hafa verið umsvifamest í sölu og markaðssetningu á neytendamarkaði erlendis. Þau þurfa að geta verið sýnileg og hafa fjármagn til sækja fram. Það er ekki nóg að þau haldi sjó og bíði eftir viðskiptavininum. Þetta eru fyrirtækin sem hafa dregið vagninn í þessum efnum. Þetta þurfa að vera beinir styrkir til fyrirtækjanna, því þau vita best sjálft hvar árangursríkast er að bera niður. Hættan er raunveruleg, að íslensk ferðaþjónusta missi forræði á viðskiptasambandinu við gestinn. Höfundur er stjórnarformaður Gray Line
Skoðun Sameinumst um forvarnir gegn átröskun Karen Daðadóttir,Guðrún Erla Hilmarsdóttir,Elva Björk Bjarnadóttir skrifar