Aðgerðir á tímum Covid Hermann Ingi Gunnarsson skrifar 21. desember 2020 13:31 Margir hagsmunahópar hafa blandað sér í umræðuna um landbúnaðarmál og matvælaverð sem hefur verið ofarlega á baugi á liðnum dögum. Þar hafa sérhagsmunaöfl innflytjenda reynt að kasta rýrð á mikilvægi þess að standa vörð um fæðuöryggi og innlendan landbúnað og atvinnugreinina sem slíka. Atvinnugreinin á undir högg að sækja um þessar mundir vegna covid. Almennar aðgerðir munu ekki koma til móts við þær aðstæður sem eru á markaði og þess vegna leggur ríkisstjórnin fram tillögur sem eru í takt við aðgerðir annarra þjóða til að verja innlenda framleiðslu. Undir áróður Félags atvinnurekenda hafa Neytendasamtökin og ASÍ að einhverju leyti tekið, sem að mínum dómi er einkennilegt. Í landbúnaði starfa gríðarlega margir félagsmenn aðildarfélaga ASÍ. Er það hagur þessara félagsmanna að störf flytjist úr landi til landa þar sem laun og réttindi eru ekki ásættanleg á okkar mælikvarða ? Einhver verkalýðsfélög hafa kallað svona félagslegt undirboð. Neytendasamtökin virðast svo ekki hafa mikinn metnað fyrir því að fylgjast með verðmyndun á markaði því með þessari nýju aðferð við útboð á tollkvótum sem tekin var hér upp á árinu þá hefur, eins og kemur fram í greiningu Landsambands kúabænda, álagning innflytjenda hækkað, enda hafa innfluttar matvörur hækkað meira en íslensk matvæli. Þetta kemur fram í skýrslu sem ASÍ vann fyrir atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytið sem ber heitið, Verðkönnun á innlendum og innfluttum landbúnaðarvörum, Desember 2019 – September 2020. Á því tímabili kemur fram að gengi krónunnar veiktist um 16,7%. Helstu niðurstöður skýrslunnar, eins og kemur fram í kynningu á heimasíðu ráðuneytisins, eru annars vegar að verð á innfluttum landbúnaðarvörum hafi í sumum tilfellum hækkað meira en verð á innlendum matvælum. Hins vegar að framboð hafi aukist, eða eins og þar segir: „Framboð eða úrval á þeim landbúnaðarvörum sem könnunin náði til hefur aukist töluvert á tímabilinu, bæði er varðar innfluttar og innlendar vörur. Framboð á innfluttum vörum jókst verulega í mörgum vöruflokkum, mest á innfluttu svínakjöti og fuglakjöti, en framboð af nautakjöti og ostum jókst einnig mikið. Framboð innlendra vara virðist í flestum tilvikum aukast á sama tíma.“ Aðferðafræðin ein og sér vekur margar spurningar. Hvernig var hægt að draga þá ályktun að framboð hafi aukist þegar ekki liggur fyrir framboð fyrri ára. Getur verið að árstíðabundið framboð á vöru sé að hafa áhrif á fjölda vöruflokka? Hvernig var þá birgðastaðan á þeim tveimur tímapunktum sem miðað var við? Verð á innfluttu nauta- og svínakjöti og ostum hækkaði meira en innlendar afurðir Hvað verðþróun varðar sýnir sig að í flestum tilvikum hækkuðu innfluttar vörur meira en innlendar, þó ekki undantekningalaust. Eftirfarandi tafla sýnir nokkrar helstu niðurstöður um verðþróun. Í fyrsta lagi er það athyglisvert að samkvæmt töflunni hækkar verð á innfluttu nautakjöti, svínakjöti og ostum mun meira á tímabilinu en verð á innlendri framleiðslu. Þetta getur varla talist vísbending um að lægri tollar leiði sjálfkrafa til lægra matvöruverðs. Verð á innfluttu grænmeti hækkar miklu meira en verð á innlendu grænmeti Enn athyglisverðara er að samkvæmt skýrslunni hækkar verð á innfluttu grænmeti miklu meira en verð á innlendu grænmeti. Það er ekki síður áhugavert í því ljósi að engar magntakmarkanir eða uppboð á tollkvótum eru þegar kemur að innflutningi þessara vara. Raunar eru þær flestar með öllu tollalausar allt árið eða stærstan hluta þess. Innfluttar vörur hækkuðu sem sagt um 10─26% á þessum tíma á meðan verð á íslensku grænmeti fór frá því að hækka um 5% og niður í að lækka um 11%. Breyting á útboðsleið er ekki bara „af því bara“ Meginástæðan fyrir því að ríkið fer í að breyta útboðsleið á tollkvótum er að reyna að draga úr innflutningi á landbúnaðarafurðum. Covid hefur gert það að verkum að hér vantar 2 milljónir ferðamanna til þess hesthúsa hvorttveggja innlendu og innfluttu matvælin. Markaðir hér á landi eru yfirfullir af landbúnaðarafurðum sem hefur leitt til mikils verðfalls á verði til bænda. Það verðfall hefur eingöngu orðið því það er erfiðara að koma vöru inn á markað. Með því að minnka innflutning freistast ríkið til að slá á þá spennu sem er á markaðnum og þar af leiðandi draga úr verulegu tekjufalli bænda. Ég blæs á þá fullyrðingu að sú breyting á útboðsreglum á tollkvótum muni snarhækka vöruverð, innflytjendur geta með auðveldum hætti dregið úr sinni álagningu og tekið á sig sams konar högg á markaði líkt og bændur eru að gera. Það er ekkert lögmál að innflytendur og smásalar þurfi að hafa fasta álagningu á sínum vörum enda samkvæmt upplýsingum Hagstofunnar um afkomu eftir atvinnuvegum var svokallaður vergur rekstrarafgangur (EBIDTA) í heild- og smásölu árið 2017 liðlega 67 milljarðar króna. Þetta næstum tvisvar sinnum meiri vergur rekstrarafgangur en í sjávarútvegi hér á landi. Á tímum sem þessum þurfa allir að taka á sig samdrátt í tekjum, það hafa bændur gert svo um munar og það geta innflytendur gert líka þannig að það bitni ekki á neytendum. Höfundur er stjórnarmaður í Bændasamtökum Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hermann Ingi Gunnarsson Landbúnaður Skattar og tollar Matvælaframleiðsla Mest lesið Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Verður pláss fyrir börnin? Hörður Svavarsson Skoðun Carbfix: Stærsta framlag Íslands í loftslagsmálum heimsins Sævar Freyr Þráinsson Skoðun Mengum meira Heiðar Guðjónsson Skoðun Hvað verður um Kára? Helga Sigrún Harðardóttir Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir Skoðun Af hverju leka gluggar fyrr en áður? Böðvar Bjarnason Skoðun Að óttast blokkir Ásta Logadóttir Skoðun Þegar fórnarlamb verður böðull Sigurður Skúlason Skoðun Sigmundi Davíð svarað Björn Bjarnason Skoðun Skoðun Skoðun Carbfix: Stærsta framlag Íslands í loftslagsmálum heimsins Sævar Freyr Þráinsson skrifar Skoðun Sigmundi Davíð svarað Björn Bjarnason skrifar Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir skrifar Skoðun Líf og dauði leikur á hnífsegg Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Mengum meira Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Hvað verður um Kára? Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Að eiga tertuna og borða hana líka – svar til formanns Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Hik er sama og tap Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Af hverju leka gluggar fyrr en áður? Böðvar Bjarnason skrifar Skoðun Hluta þjóðarinnar hent út í kuldann – hinn baðar sig í sólinni Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Að óttast blokkir Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Engin gúrka hjá Blaðamannafélaginu Sigríður Dögg Auðunsdóttir,Freyja Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Stórnotendur eru kjölfestan í íslenska raforkukerfinu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Ert þú í góðu netsambandi? Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og myrkrið framundan Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Heilræði fyrir Nýhaldið Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Glútenlaust gull á grillið Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kaupin á eyrinni Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lokunaruppboð í Kauphöllinni Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir skrifar Skoðun Af hverju að byggja Coda Terminal? Ólafur Elínarson,Sandra Ósk Snæbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hljóð úr horni Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun ESB fyrir almenning Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Strámaðurinn mikli Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Árið er 2024 Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Samkeppni í nýju ljósi Páll Hermannsson skrifar Skoðun Það er verið að grafa dýpri fátæktargjá Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun „Hæ ástin, þarf að millifæra, getur þú samþykkt beiðnina?“ Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Algeng þvæla um Evrópusambandið Jón Frímann Jónsson skrifar Sjá meira
Margir hagsmunahópar hafa blandað sér í umræðuna um landbúnaðarmál og matvælaverð sem hefur verið ofarlega á baugi á liðnum dögum. Þar hafa sérhagsmunaöfl innflytjenda reynt að kasta rýrð á mikilvægi þess að standa vörð um fæðuöryggi og innlendan landbúnað og atvinnugreinina sem slíka. Atvinnugreinin á undir högg að sækja um þessar mundir vegna covid. Almennar aðgerðir munu ekki koma til móts við þær aðstæður sem eru á markaði og þess vegna leggur ríkisstjórnin fram tillögur sem eru í takt við aðgerðir annarra þjóða til að verja innlenda framleiðslu. Undir áróður Félags atvinnurekenda hafa Neytendasamtökin og ASÍ að einhverju leyti tekið, sem að mínum dómi er einkennilegt. Í landbúnaði starfa gríðarlega margir félagsmenn aðildarfélaga ASÍ. Er það hagur þessara félagsmanna að störf flytjist úr landi til landa þar sem laun og réttindi eru ekki ásættanleg á okkar mælikvarða ? Einhver verkalýðsfélög hafa kallað svona félagslegt undirboð. Neytendasamtökin virðast svo ekki hafa mikinn metnað fyrir því að fylgjast með verðmyndun á markaði því með þessari nýju aðferð við útboð á tollkvótum sem tekin var hér upp á árinu þá hefur, eins og kemur fram í greiningu Landsambands kúabænda, álagning innflytjenda hækkað, enda hafa innfluttar matvörur hækkað meira en íslensk matvæli. Þetta kemur fram í skýrslu sem ASÍ vann fyrir atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytið sem ber heitið, Verðkönnun á innlendum og innfluttum landbúnaðarvörum, Desember 2019 – September 2020. Á því tímabili kemur fram að gengi krónunnar veiktist um 16,7%. Helstu niðurstöður skýrslunnar, eins og kemur fram í kynningu á heimasíðu ráðuneytisins, eru annars vegar að verð á innfluttum landbúnaðarvörum hafi í sumum tilfellum hækkað meira en verð á innlendum matvælum. Hins vegar að framboð hafi aukist, eða eins og þar segir: „Framboð eða úrval á þeim landbúnaðarvörum sem könnunin náði til hefur aukist töluvert á tímabilinu, bæði er varðar innfluttar og innlendar vörur. Framboð á innfluttum vörum jókst verulega í mörgum vöruflokkum, mest á innfluttu svínakjöti og fuglakjöti, en framboð af nautakjöti og ostum jókst einnig mikið. Framboð innlendra vara virðist í flestum tilvikum aukast á sama tíma.“ Aðferðafræðin ein og sér vekur margar spurningar. Hvernig var hægt að draga þá ályktun að framboð hafi aukist þegar ekki liggur fyrir framboð fyrri ára. Getur verið að árstíðabundið framboð á vöru sé að hafa áhrif á fjölda vöruflokka? Hvernig var þá birgðastaðan á þeim tveimur tímapunktum sem miðað var við? Verð á innfluttu nauta- og svínakjöti og ostum hækkaði meira en innlendar afurðir Hvað verðþróun varðar sýnir sig að í flestum tilvikum hækkuðu innfluttar vörur meira en innlendar, þó ekki undantekningalaust. Eftirfarandi tafla sýnir nokkrar helstu niðurstöður um verðþróun. Í fyrsta lagi er það athyglisvert að samkvæmt töflunni hækkar verð á innfluttu nautakjöti, svínakjöti og ostum mun meira á tímabilinu en verð á innlendri framleiðslu. Þetta getur varla talist vísbending um að lægri tollar leiði sjálfkrafa til lægra matvöruverðs. Verð á innfluttu grænmeti hækkar miklu meira en verð á innlendu grænmeti Enn athyglisverðara er að samkvæmt skýrslunni hækkar verð á innfluttu grænmeti miklu meira en verð á innlendu grænmeti. Það er ekki síður áhugavert í því ljósi að engar magntakmarkanir eða uppboð á tollkvótum eru þegar kemur að innflutningi þessara vara. Raunar eru þær flestar með öllu tollalausar allt árið eða stærstan hluta þess. Innfluttar vörur hækkuðu sem sagt um 10─26% á þessum tíma á meðan verð á íslensku grænmeti fór frá því að hækka um 5% og niður í að lækka um 11%. Breyting á útboðsleið er ekki bara „af því bara“ Meginástæðan fyrir því að ríkið fer í að breyta útboðsleið á tollkvótum er að reyna að draga úr innflutningi á landbúnaðarafurðum. Covid hefur gert það að verkum að hér vantar 2 milljónir ferðamanna til þess hesthúsa hvorttveggja innlendu og innfluttu matvælin. Markaðir hér á landi eru yfirfullir af landbúnaðarafurðum sem hefur leitt til mikils verðfalls á verði til bænda. Það verðfall hefur eingöngu orðið því það er erfiðara að koma vöru inn á markað. Með því að minnka innflutning freistast ríkið til að slá á þá spennu sem er á markaðnum og þar af leiðandi draga úr verulegu tekjufalli bænda. Ég blæs á þá fullyrðingu að sú breyting á útboðsreglum á tollkvótum muni snarhækka vöruverð, innflytjendur geta með auðveldum hætti dregið úr sinni álagningu og tekið á sig sams konar högg á markaði líkt og bændur eru að gera. Það er ekkert lögmál að innflytendur og smásalar þurfi að hafa fasta álagningu á sínum vörum enda samkvæmt upplýsingum Hagstofunnar um afkomu eftir atvinnuvegum var svokallaður vergur rekstrarafgangur (EBIDTA) í heild- og smásölu árið 2017 liðlega 67 milljarðar króna. Þetta næstum tvisvar sinnum meiri vergur rekstrarafgangur en í sjávarútvegi hér á landi. Á tímum sem þessum þurfa allir að taka á sig samdrátt í tekjum, það hafa bændur gert svo um munar og það geta innflytendur gert líka þannig að það bitni ekki á neytendum. Höfundur er stjórnarmaður í Bændasamtökum Íslands.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir skrifar
Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun