Almennt ekki hægt að afpanta vöru eða þjónustu án þess að greiða seljanda bætur Sunna Kristín Hilmarsdóttir skrifar 18. mars 2020 11:11 Fjölda viðburða hefur frestað eða aflýst hér á landi undanfarið vegna kórónuveirunnar með tilheyrandi tjóni fyrir þá sem leigja sali og tækjabúnað, veitingamenn og þá sem hafa atvinnu af því að skemmta landanum. Vísir/Getty Afpöntun á vöru og/eða þjónustu sem þegar hefur verið bókuð getur almennt ekki farið fram bótalaust. Sá sem afpantar vöruna og/eða þjónustu þarf að minnsta kosti að greiða þeim sem hann bókaði hjá bætur vegna afpöntunarinnar. Bæturnar nema þá útgjöldum söluaðilans eða töpuðum hagnaði hans af vörunni eða þjónustunni. Þetta kemur fram í aðsendri grein hæstaréttarlögmannanna Arnars Þórs Stefánssonar og Víðis Smára Petersen í Markaðnum, fylgiblaði Fréttablaðsins um viðskipti og efnahagsmál, í dag. Greinin ber yfirskriftina „Covid og réttarreglur um afpöntun á vöru og þjónustu“. Í greininni segir að nú þegar kórónuveiran gangi yfir heimsbyggðina þá reyni á ýmsar reglur laga og réttar sem komi sjaldan til skoðunar. Hæst beri reglur sem snúi að því hvað gerist þegar ekki sé hægt, eða að minnsta mjög erfitt að efna gerða samninga vegna ráðstafana sem gripið hefur verið til vegna veirunnar. Sem dæmi megi taka þegar ýmsum viðburðum sé frestað eða aflýst og afpöntun á vörum og þjónusta sem búið sé að bóka. Meginreglan sú að samninga skal halda „Meginregla kröfu- og samningaréttar er sú að samninga skal halda, þ.e. gerðir samningar skulu standa. Það þýðir að menn geta almennt ekki afleiðingalaust ákveðið einhliða að hætta við að efna samning. Þegar menn hafa skuldbundið sig til að kaupa vöru eða þjónustu með samningi, munnlegum eða skriflegum, geta þeir ekki afpantað vöruna eða þjónustuna, nema að greiða endurgjaldið eða a.m.k. skaðabætur vegna þess tjóns sem viðsemjandinn verður fyrir vegna þessa. Við mat á þessu geta þó ýmis sjónarmið haft þýðingu, t.d. hvort afpöntun hafi átt sér stað með nægilegum fyrirvara, hvort seljandinn getur forðað tjóni með því að selja öðrum viðkomandi vöru,“ segir í greininni. Líklegast um altjón að ræða hjá veitingamanninum Fjallað hefur verið um svona mál í fjölmiðlum í tengslum við kórónuveiruna þar sem til að mynda fjölda árshátíða hjá fyrirtækjum hefur verið frestað eða aflýst með tilheyrandi tjóni fyrir veitingamenn og skemmtikrafta svo dæmi séu tekin. Í grein þeirra Arnars og Víðis er einmitt tekið dæmi um árshátíð fyrirtækis sem búið er að bóka: „Búið er að leigja sal, panta veitingar og þjónustu starfsfólks og skemmtikrafta. Skömmu fyrir veisluna vill sá sem hana ætlaði að halda afpanta þjónustuna og allt sem henni tilheyrir og ber við COVID-19 faraldrinum og bönnum stjórnvalda. Þrátt fyrir þessa afpöntun þarf sá sem pantaði almennt að greiða fyrir hið pantaða að því marki sem sá sem pantað var af verður fyrir tjóni. Ef veitingamaðurinn væri þegar búinn að útbúa veitingarnar væri líklegast um altjón að ræða sem kaupandi yrði að bæta nema að veitingamaðurinn gæti selt þær öðrum (sem verður að teljast ólíklegt). Hvað varðar hin leigðu salarkynni reynir á hvort leigusalinn geti leigt öðrum í staðinn. Sé það ekki hægt á hann rétt til bóta frá þeim sem pantaði sem nemur töpuðum hagnaði, að líkindum hinu umsamda leigugjaldi, að frádregnum kostnaði leigusalans. Hið sama gildir um þjóna og skemmtikrafta, nema að þeir geti fundið aðra veislu í stað hinnar á sama eða svipuðum tíma.“ Skynsamlegt að setja skilmála um afpöntun Segja þeir Arnar og Víðir að af þessu leiði það að afpöntun á þegar bókaðri vöru og þjónustu geti almennt ekki farið fram bótalaust. Sá sem afpantar þurfi að minnsta kosti að borga þeim sem hann bókaði hjá bætur vegna afpöntunarinnar sem nemur þá útgjöldum söluaðila eða töpuðum hagnaði hans af vörunni eða þjónustunni. Frá öllu slíku megi þó auðvitað víkja með samningi aðila sem er þá gerður samhliða pöntun: „[…] en alla jafna er því þó ekki fyrir að fara að kaupendur eða seljendur vöru og þjónustu hafi sér til fulltingis samningsákvæði sem koma þeim að haldi. Þá getur það gerst að aðilar semji um skilmála afpöntunarinnar eftir að atvik sem henni valda koma upp, svo sem að halda veisluna síðar, og tempra þannig tjónið. Þær meginreglur sem hér hafa verið nefndar eru matskenndar og hvílir á seljanda að sýna fram á að hann hafi orðið fyrir tjóni og að afpöntun hafi leitt til óhagræðis fyrir hann. Af þeim sökum getur verið skynsamlegt fyrir þá sem selja vöru eða veita þjónustu að setja sér skilmála um afpöntun. Slíkt horfir til einföldunar og hægðarauka fyrir seljanda. Sem dæmi um slíka skilmála má nefna að kaupandi verði að afpanta með tilteknum fyrirvara (t.d. innan tiltekins daga- eða viknafjölda), annars þurfi hann að greiða fyrir þjónustuna í heild eða að hluta. Þá gæti seljandi krafið kaupanda um fyrirframgreiðslu að hluta sem ekki fáist endurgreidd þrátt fyrir afpöntun. Skilmálar sem þessir eru algengir á ýmsum sviðum viðskiptalífsins, en semja verður sérstaklega um atriði af þessum toga – annars gilda hinar matskenndu meginreglur,“ segir í grein þeirra Arnars og Víðis sem lesa má í heild sinni á vef Fréttablaðsins. Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Neytendur Mest lesið Einn stærsti vinnustaður Akraness gjaldþrota Viðskipti innlent Mikið áfall fyrir íslenskan sjávarútveg Viðskipti innlent Gjaldþrot Jötunn véla upp á 1,7 milljarða Viðskipti innlent Gera margvíslegar athugasemdir við starfshætti Kviku Viðskipti innlent Syndis ræður reyndan tölvuþrjót Viðskipti innlent Ósáttur með sætin og fær milljón endurgreidda Neytendur Reitir hrista upp í skipuritinu Viðskipti innlent Matvöruverslun rís á nýjum reit við Keflavíkurflugvöll Viðskipti innlent Ýmsar ástæður fyrir lokun en launin stóra vandamálið Viðskipti innlent Stærsti Hiab krani í heimi á sumarsýningu Veltis Samstarf Fleiri fréttir Mikið áfall fyrir íslenskan sjávarútveg Einn stærsti vinnustaður Akraness gjaldþrota Syndis ræður reyndan tölvuþrjót Gera margvíslegar athugasemdir við starfshætti Kviku Gjaldþrot Jötunn véla upp á 1,7 milljarða Reitir hrista upp í skipuritinu Matvöruverslun rís á nýjum reit við Keflavíkurflugvöll Gefa út afkomuspá eftir allt saman 96 sagt upp í hópuppsögnum í júní Tekur við fjármálunum hjá Securitas Selja fyrsta bjórinn ekki fyrr en í ágúst Karen Ýr ráðin gæðastjóri Biðin eftir vaxtalækkun gæti lengst enn frekar Minna nú á skoðun ökutækja á Ísland.is Alvotech reiknar með tíföldum tekjum Útflutningsverðmæti eldislaxins meiri en loðnunnar Opna baðstað í Kerlingarfjöllum um helgina Svekkjandi uppgjör og aðstoðarforstjórinn látinn róa Arion banki greiði Seðlabankanum 585 milljónir Rannveig hættir í Seðlabankanum Íslensk hugbúnaðarlausn greinir kolefnisspor innkaupa fyrirtækja Flýta ekki vaxtaákvörðun þrátt fyrir áköll Flestar íbúðir seljist undir eða á auglýstu verði Ýmir Örn fer frá N1 Verðbólga nú 5,8 prósent Icelandair kaupir Airbus flughermi Í maí voru 5800 atvinnulausir Snúa vörn í sókn og kynna eldfjallaleið fyrir ferðamenn Andri Þór Viðskiptafræðingur ársins 2024 Hafa ekki nokkrar áhyggjur af fækkun ferða Sjá meira
Afpöntun á vöru og/eða þjónustu sem þegar hefur verið bókuð getur almennt ekki farið fram bótalaust. Sá sem afpantar vöruna og/eða þjónustu þarf að minnsta kosti að greiða þeim sem hann bókaði hjá bætur vegna afpöntunarinnar. Bæturnar nema þá útgjöldum söluaðilans eða töpuðum hagnaði hans af vörunni eða þjónustunni. Þetta kemur fram í aðsendri grein hæstaréttarlögmannanna Arnars Þórs Stefánssonar og Víðis Smára Petersen í Markaðnum, fylgiblaði Fréttablaðsins um viðskipti og efnahagsmál, í dag. Greinin ber yfirskriftina „Covid og réttarreglur um afpöntun á vöru og þjónustu“. Í greininni segir að nú þegar kórónuveiran gangi yfir heimsbyggðina þá reyni á ýmsar reglur laga og réttar sem komi sjaldan til skoðunar. Hæst beri reglur sem snúi að því hvað gerist þegar ekki sé hægt, eða að minnsta mjög erfitt að efna gerða samninga vegna ráðstafana sem gripið hefur verið til vegna veirunnar. Sem dæmi megi taka þegar ýmsum viðburðum sé frestað eða aflýst og afpöntun á vörum og þjónusta sem búið sé að bóka. Meginreglan sú að samninga skal halda „Meginregla kröfu- og samningaréttar er sú að samninga skal halda, þ.e. gerðir samningar skulu standa. Það þýðir að menn geta almennt ekki afleiðingalaust ákveðið einhliða að hætta við að efna samning. Þegar menn hafa skuldbundið sig til að kaupa vöru eða þjónustu með samningi, munnlegum eða skriflegum, geta þeir ekki afpantað vöruna eða þjónustuna, nema að greiða endurgjaldið eða a.m.k. skaðabætur vegna þess tjóns sem viðsemjandinn verður fyrir vegna þessa. Við mat á þessu geta þó ýmis sjónarmið haft þýðingu, t.d. hvort afpöntun hafi átt sér stað með nægilegum fyrirvara, hvort seljandinn getur forðað tjóni með því að selja öðrum viðkomandi vöru,“ segir í greininni. Líklegast um altjón að ræða hjá veitingamanninum Fjallað hefur verið um svona mál í fjölmiðlum í tengslum við kórónuveiruna þar sem til að mynda fjölda árshátíða hjá fyrirtækjum hefur verið frestað eða aflýst með tilheyrandi tjóni fyrir veitingamenn og skemmtikrafta svo dæmi séu tekin. Í grein þeirra Arnars og Víðis er einmitt tekið dæmi um árshátíð fyrirtækis sem búið er að bóka: „Búið er að leigja sal, panta veitingar og þjónustu starfsfólks og skemmtikrafta. Skömmu fyrir veisluna vill sá sem hana ætlaði að halda afpanta þjónustuna og allt sem henni tilheyrir og ber við COVID-19 faraldrinum og bönnum stjórnvalda. Þrátt fyrir þessa afpöntun þarf sá sem pantaði almennt að greiða fyrir hið pantaða að því marki sem sá sem pantað var af verður fyrir tjóni. Ef veitingamaðurinn væri þegar búinn að útbúa veitingarnar væri líklegast um altjón að ræða sem kaupandi yrði að bæta nema að veitingamaðurinn gæti selt þær öðrum (sem verður að teljast ólíklegt). Hvað varðar hin leigðu salarkynni reynir á hvort leigusalinn geti leigt öðrum í staðinn. Sé það ekki hægt á hann rétt til bóta frá þeim sem pantaði sem nemur töpuðum hagnaði, að líkindum hinu umsamda leigugjaldi, að frádregnum kostnaði leigusalans. Hið sama gildir um þjóna og skemmtikrafta, nema að þeir geti fundið aðra veislu í stað hinnar á sama eða svipuðum tíma.“ Skynsamlegt að setja skilmála um afpöntun Segja þeir Arnar og Víðir að af þessu leiði það að afpöntun á þegar bókaðri vöru og þjónustu geti almennt ekki farið fram bótalaust. Sá sem afpantar þurfi að minnsta kosti að borga þeim sem hann bókaði hjá bætur vegna afpöntunarinnar sem nemur þá útgjöldum söluaðila eða töpuðum hagnaði hans af vörunni eða þjónustunni. Frá öllu slíku megi þó auðvitað víkja með samningi aðila sem er þá gerður samhliða pöntun: „[…] en alla jafna er því þó ekki fyrir að fara að kaupendur eða seljendur vöru og þjónustu hafi sér til fulltingis samningsákvæði sem koma þeim að haldi. Þá getur það gerst að aðilar semji um skilmála afpöntunarinnar eftir að atvik sem henni valda koma upp, svo sem að halda veisluna síðar, og tempra þannig tjónið. Þær meginreglur sem hér hafa verið nefndar eru matskenndar og hvílir á seljanda að sýna fram á að hann hafi orðið fyrir tjóni og að afpöntun hafi leitt til óhagræðis fyrir hann. Af þeim sökum getur verið skynsamlegt fyrir þá sem selja vöru eða veita þjónustu að setja sér skilmála um afpöntun. Slíkt horfir til einföldunar og hægðarauka fyrir seljanda. Sem dæmi um slíka skilmála má nefna að kaupandi verði að afpanta með tilteknum fyrirvara (t.d. innan tiltekins daga- eða viknafjölda), annars þurfi hann að greiða fyrir þjónustuna í heild eða að hluta. Þá gæti seljandi krafið kaupanda um fyrirframgreiðslu að hluta sem ekki fáist endurgreidd þrátt fyrir afpöntun. Skilmálar sem þessir eru algengir á ýmsum sviðum viðskiptalífsins, en semja verður sérstaklega um atriði af þessum toga – annars gilda hinar matskenndu meginreglur,“ segir í grein þeirra Arnars og Víðis sem lesa má í heild sinni á vef Fréttablaðsins.
Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Neytendur Mest lesið Einn stærsti vinnustaður Akraness gjaldþrota Viðskipti innlent Mikið áfall fyrir íslenskan sjávarútveg Viðskipti innlent Gjaldþrot Jötunn véla upp á 1,7 milljarða Viðskipti innlent Gera margvíslegar athugasemdir við starfshætti Kviku Viðskipti innlent Syndis ræður reyndan tölvuþrjót Viðskipti innlent Ósáttur með sætin og fær milljón endurgreidda Neytendur Reitir hrista upp í skipuritinu Viðskipti innlent Matvöruverslun rís á nýjum reit við Keflavíkurflugvöll Viðskipti innlent Ýmsar ástæður fyrir lokun en launin stóra vandamálið Viðskipti innlent Stærsti Hiab krani í heimi á sumarsýningu Veltis Samstarf Fleiri fréttir Mikið áfall fyrir íslenskan sjávarútveg Einn stærsti vinnustaður Akraness gjaldþrota Syndis ræður reyndan tölvuþrjót Gera margvíslegar athugasemdir við starfshætti Kviku Gjaldþrot Jötunn véla upp á 1,7 milljarða Reitir hrista upp í skipuritinu Matvöruverslun rís á nýjum reit við Keflavíkurflugvöll Gefa út afkomuspá eftir allt saman 96 sagt upp í hópuppsögnum í júní Tekur við fjármálunum hjá Securitas Selja fyrsta bjórinn ekki fyrr en í ágúst Karen Ýr ráðin gæðastjóri Biðin eftir vaxtalækkun gæti lengst enn frekar Minna nú á skoðun ökutækja á Ísland.is Alvotech reiknar með tíföldum tekjum Útflutningsverðmæti eldislaxins meiri en loðnunnar Opna baðstað í Kerlingarfjöllum um helgina Svekkjandi uppgjör og aðstoðarforstjórinn látinn róa Arion banki greiði Seðlabankanum 585 milljónir Rannveig hættir í Seðlabankanum Íslensk hugbúnaðarlausn greinir kolefnisspor innkaupa fyrirtækja Flýta ekki vaxtaákvörðun þrátt fyrir áköll Flestar íbúðir seljist undir eða á auglýstu verði Ýmir Örn fer frá N1 Verðbólga nú 5,8 prósent Icelandair kaupir Airbus flughermi Í maí voru 5800 atvinnulausir Snúa vörn í sókn og kynna eldfjallaleið fyrir ferðamenn Andri Þór Viðskiptafræðingur ársins 2024 Hafa ekki nokkrar áhyggjur af fækkun ferða Sjá meira