Ástæða til að hafa áhyggjur af gengislánum á ný Þorbjörn Þórðarosn skrifar 2. mars 2017 19:00 Dósent í hagfræði segir talsverða áhættu fylgja því að opna á gengislán fyrir þá sem standast greiðslumat en segir erfitt að viðhalda fortakslausu banni á slík lán vegna sjónarmiða um samningsfrelsi. Hann segir að hægt sé að halda áhættunni í skefjum ef Seðlabankinn og önnur stjórnvöld grípa inn í. Fjármála- og efnahagsráðherra freistar þess nú í þiðja sinn að leggja fram frumvarp um gengistryggð lán til þeirra sem hafa tekjur í krónum en slík lán voru bönnuð eftir hrun. Efnislega sama frumvarp var tvívegis lagt fram í fjármálaráðherratíð Bjarna Benediktssonar og stöðvað í bæði skiptin af efnahags- og viðskiptanefnd Alþingis undir forystu Frosta Sigurjónssonar. Í síðara skipti klofnaði nefndin og framsóknarmenn mynduðu meirihluta með stjórnarandstöðuþingmönnum í nefndinni. Frosti hafði áhyggjur af áhrifum þessa frumvarps á gengis- og fjármálastöðugleika og vildi fortakslaust bann við þessum lánum. Lilja Alfreðsdóttir flokkssystir Frosta gagnrýndi nýja frumvarpið harðlega í fréttum okkar í gær. „Við erum að hugsa um heimilin í landinu. Við viljum ekki að þau beri áhættuna, heildin, af áhættu sem fáir einstaklingar eru að taka. Svo má ekki gleyma því að þeir sem taka þessa áhættu, það er allt í lagi að þeir geri það sjálfir en þeir gera það líka á kostnað heildarinnar. Ef þeir loka stöðum á mjög skömmum tíma þá veikist gengi krónunnar mjög hratt. Flestöll lán eru verðtryggð þannig að þetta bitnar á öllum heimilum í landinu,“ sagði Lilja. Fréttastofan leitaði til Ásgeirs Jónssonar dósents í hagfræði við HÍ. Er áhætta fólgin í því fyrir hagkerfið að opna á þetta á ný? „Já, já það getur verið. Ef það myndast stór staða eins og var hérna áður, eins og fyrir hrun þegar sextíu prósent fjármögnunar fyrirtækja var í erlendri mynt eða gengisbundin. Það er hins vegar erfitt að banna svona hluti því það ríkir samningsfrelsi. Annað, í svona litlu opnu hagkerfi þar sem mikil fylgni er á milli gengisins og verðbólgu, þá er ekkert svakalega mikill munur á því að vera með gengislán og verðtryggð lán,“ segir Ásgeir. Líka ágreiningur um sanngirnisrökin Ef að eitt þúsund heimili á Seltjarnarnesi og Garðabæ myndu taka svona lán og það myndi byggjast upp 50 milljarða króna staða í svona lánasamningum í hagkerfinu væri það ekki hættulegt fyrir alla hina sem eru bara með sína einföldu krónusamninga? Um þetta er deilt. „Í heildarsamhengi hlutanna þá verðum við alltaf að fylgjast með þessari stöðu í hagkerfinu. Þetta verður hluti af því að fylgjast með fjármálastöðugleika, að fylgjast með því hversu há erlend lán eru og hvernig þau hafa þróast,“ segir Ásgeir. Hann telur fullnægjandi að Seðlabankinn fylgist með á hliðarlínunni. Seðlabankinn fær valdheimildir og stjórntæki til þess að takmarka lánveitingar af þessu tagi til að verja fjármálastöðugleika en í frumvarpinu segir: „Seðlabanka Íslands er heimilt, í þágu fjármálastöðugleika og að fengnu áliti fjármálastöðugleikaráðs, að setja lánastofnunum reglur um útlán tengd erlendum gjaldmiðlum til aðila sem ekki eru varðir fyrir gjaldeyrisáhættu.“ Vandi fylgir hins vegar vegferð hverri og dæmin sanna að eftirlitsaðilar bregðast stundum allt of seint við. Besta dæmið er íslenskt hagkerfi fyrir 2008. Málið snýst ekki bara um þetta því einnig er deilt um sanngirnisrök og er sú deila af öðrum meiði og meira pólitísk. Krafa frumvarpsins um greiðslu- og lánshæfismat mun leiða til þess að tekju- og eignaháir einstaklingar munu geta tekið þessi lán en ekki meginþorri almennings. Þingmenn Framsóknarflokksins hafa einnig gert athugasemdir við frumvarpið á þessari forsendu. Mest lesið „Enginn kvartað yfir því þegar ég hef skúrað“ Atvinnulíf Ekki trompast við fólk í vinnu eða á fundum Atvinnulíf „Síðan kemur í ljós að við erum í gjörólíkum störfum“ Atvinnulíf „Opinberi geirinn er að breytast og þar þarf mikinn fjölda verkefnastjóra“ Atvinnulíf Sex milljarðar í tekjur af nikótíni á næsta ári Neytendur Hagkaup hættir sölu á Sodastream í kjölfar mótmæla Viðskipti innlent Play í frjálsu falli Viðskipti innlent Frestun sölu Íslandsbanka jákvæð fyrir markaðinn Viðskipti innlent Kormákur og Skjöldur flytja í Brynjuhúsið eftir algjöra yfirhalningu Viðskipti innlent „Play verður áfram íslenskt“ Viðskipti innlent Fleiri fréttir Frestun sölu Íslandsbanka jákvæð fyrir markaðinn Sölunni slegið á frest Kormákur og Skjöldur flytja í Brynjuhúsið eftir algjöra yfirhalningu Play í frjálsu falli Semja við flugfélög í Færeyjum og á Grænlandi Hagkaup hættir sölu á Sodastream í kjölfar mótmæla Frigus fór fýluferð í Landsrétt Óljóst hvort breytingarnar bjargi rekstri Play Úlfur Þór til Firma lögmanna Eins og AirBnb og Uber en fyrir tónlistarkennslu Tvískiptur fasteignamarkaður og hækkandi vaxtabyrði „Play verður áfram íslenskt“ Sækja um leyfi á Möltu Herdís hefði frekar viljað halda vöxtum óbreyttum Hér og nú fjölgar starfsmönnum Samið um 800 íbúðir á Ásbrú Allsherjarinnköllun á krabbameinsvaldandi leikföngum Rotovia kaupir mexíkóskt fyrirtæki Íbúðaverð lækkar í fyrsta sinn frá janúar Sannfærður um að niðurstaðan verði Lyfjavali í hag Hagkerfið nái andanum og spá um tveggja prósenta hagvexti næstu ár Bein útsending: Ný þjóðhags- og verðbólguspá Landsbankans Hefur lokið störfum hjá Viðreisn en vill vera á lista Ráðist í athugun hjá Skel vegna meintrar markaðsskiptingar Icelandair í samstarf við þjóðarflugfélag Portúgals Nýir eigendur Skagans stefna á að hefja starfsemi í nóvember Segir aðför Eflingar með ólíkindum Áfram engar loðnuveiðar Rekstrarfélag Ítalíu á Frakkastíg gjaldþrota Segja fullyrðingar borgarfulltrúa um Carbfix ekki standast Sjá meira
Dósent í hagfræði segir talsverða áhættu fylgja því að opna á gengislán fyrir þá sem standast greiðslumat en segir erfitt að viðhalda fortakslausu banni á slík lán vegna sjónarmiða um samningsfrelsi. Hann segir að hægt sé að halda áhættunni í skefjum ef Seðlabankinn og önnur stjórnvöld grípa inn í. Fjármála- og efnahagsráðherra freistar þess nú í þiðja sinn að leggja fram frumvarp um gengistryggð lán til þeirra sem hafa tekjur í krónum en slík lán voru bönnuð eftir hrun. Efnislega sama frumvarp var tvívegis lagt fram í fjármálaráðherratíð Bjarna Benediktssonar og stöðvað í bæði skiptin af efnahags- og viðskiptanefnd Alþingis undir forystu Frosta Sigurjónssonar. Í síðara skipti klofnaði nefndin og framsóknarmenn mynduðu meirihluta með stjórnarandstöðuþingmönnum í nefndinni. Frosti hafði áhyggjur af áhrifum þessa frumvarps á gengis- og fjármálastöðugleika og vildi fortakslaust bann við þessum lánum. Lilja Alfreðsdóttir flokkssystir Frosta gagnrýndi nýja frumvarpið harðlega í fréttum okkar í gær. „Við erum að hugsa um heimilin í landinu. Við viljum ekki að þau beri áhættuna, heildin, af áhættu sem fáir einstaklingar eru að taka. Svo má ekki gleyma því að þeir sem taka þessa áhættu, það er allt í lagi að þeir geri það sjálfir en þeir gera það líka á kostnað heildarinnar. Ef þeir loka stöðum á mjög skömmum tíma þá veikist gengi krónunnar mjög hratt. Flestöll lán eru verðtryggð þannig að þetta bitnar á öllum heimilum í landinu,“ sagði Lilja. Fréttastofan leitaði til Ásgeirs Jónssonar dósents í hagfræði við HÍ. Er áhætta fólgin í því fyrir hagkerfið að opna á þetta á ný? „Já, já það getur verið. Ef það myndast stór staða eins og var hérna áður, eins og fyrir hrun þegar sextíu prósent fjármögnunar fyrirtækja var í erlendri mynt eða gengisbundin. Það er hins vegar erfitt að banna svona hluti því það ríkir samningsfrelsi. Annað, í svona litlu opnu hagkerfi þar sem mikil fylgni er á milli gengisins og verðbólgu, þá er ekkert svakalega mikill munur á því að vera með gengislán og verðtryggð lán,“ segir Ásgeir. Líka ágreiningur um sanngirnisrökin Ef að eitt þúsund heimili á Seltjarnarnesi og Garðabæ myndu taka svona lán og það myndi byggjast upp 50 milljarða króna staða í svona lánasamningum í hagkerfinu væri það ekki hættulegt fyrir alla hina sem eru bara með sína einföldu krónusamninga? Um þetta er deilt. „Í heildarsamhengi hlutanna þá verðum við alltaf að fylgjast með þessari stöðu í hagkerfinu. Þetta verður hluti af því að fylgjast með fjármálastöðugleika, að fylgjast með því hversu há erlend lán eru og hvernig þau hafa þróast,“ segir Ásgeir. Hann telur fullnægjandi að Seðlabankinn fylgist með á hliðarlínunni. Seðlabankinn fær valdheimildir og stjórntæki til þess að takmarka lánveitingar af þessu tagi til að verja fjármálastöðugleika en í frumvarpinu segir: „Seðlabanka Íslands er heimilt, í þágu fjármálastöðugleika og að fengnu áliti fjármálastöðugleikaráðs, að setja lánastofnunum reglur um útlán tengd erlendum gjaldmiðlum til aðila sem ekki eru varðir fyrir gjaldeyrisáhættu.“ Vandi fylgir hins vegar vegferð hverri og dæmin sanna að eftirlitsaðilar bregðast stundum allt of seint við. Besta dæmið er íslenskt hagkerfi fyrir 2008. Málið snýst ekki bara um þetta því einnig er deilt um sanngirnisrök og er sú deila af öðrum meiði og meira pólitísk. Krafa frumvarpsins um greiðslu- og lánshæfismat mun leiða til þess að tekju- og eignaháir einstaklingar munu geta tekið þessi lán en ekki meginþorri almennings. Þingmenn Framsóknarflokksins hafa einnig gert athugasemdir við frumvarpið á þessari forsendu.
Mest lesið „Enginn kvartað yfir því þegar ég hef skúrað“ Atvinnulíf Ekki trompast við fólk í vinnu eða á fundum Atvinnulíf „Síðan kemur í ljós að við erum í gjörólíkum störfum“ Atvinnulíf „Opinberi geirinn er að breytast og þar þarf mikinn fjölda verkefnastjóra“ Atvinnulíf Sex milljarðar í tekjur af nikótíni á næsta ári Neytendur Hagkaup hættir sölu á Sodastream í kjölfar mótmæla Viðskipti innlent Play í frjálsu falli Viðskipti innlent Frestun sölu Íslandsbanka jákvæð fyrir markaðinn Viðskipti innlent Kormákur og Skjöldur flytja í Brynjuhúsið eftir algjöra yfirhalningu Viðskipti innlent „Play verður áfram íslenskt“ Viðskipti innlent Fleiri fréttir Frestun sölu Íslandsbanka jákvæð fyrir markaðinn Sölunni slegið á frest Kormákur og Skjöldur flytja í Brynjuhúsið eftir algjöra yfirhalningu Play í frjálsu falli Semja við flugfélög í Færeyjum og á Grænlandi Hagkaup hættir sölu á Sodastream í kjölfar mótmæla Frigus fór fýluferð í Landsrétt Óljóst hvort breytingarnar bjargi rekstri Play Úlfur Þór til Firma lögmanna Eins og AirBnb og Uber en fyrir tónlistarkennslu Tvískiptur fasteignamarkaður og hækkandi vaxtabyrði „Play verður áfram íslenskt“ Sækja um leyfi á Möltu Herdís hefði frekar viljað halda vöxtum óbreyttum Hér og nú fjölgar starfsmönnum Samið um 800 íbúðir á Ásbrú Allsherjarinnköllun á krabbameinsvaldandi leikföngum Rotovia kaupir mexíkóskt fyrirtæki Íbúðaverð lækkar í fyrsta sinn frá janúar Sannfærður um að niðurstaðan verði Lyfjavali í hag Hagkerfið nái andanum og spá um tveggja prósenta hagvexti næstu ár Bein útsending: Ný þjóðhags- og verðbólguspá Landsbankans Hefur lokið störfum hjá Viðreisn en vill vera á lista Ráðist í athugun hjá Skel vegna meintrar markaðsskiptingar Icelandair í samstarf við þjóðarflugfélag Portúgals Nýir eigendur Skagans stefna á að hefja starfsemi í nóvember Segir aðför Eflingar með ólíkindum Áfram engar loðnuveiðar Rekstrarfélag Ítalíu á Frakkastíg gjaldþrota Segja fullyrðingar borgarfulltrúa um Carbfix ekki standast Sjá meira