Kostir við Ingólfstorg og nágrenni Hjálmar Sveinsson skrifar 26. júlí 2012 06:00 Reykjavíkurborg efndi síðasta haust, í samvinnu við arkitektafélag Íslands, til opinnar alþjóðlegrar samkeppni um skipulag og uppbyggingu á svæði í miðborginni sem teygir sig frá Ingólfstorgi að Kirkjustræti. 68 arkitektar og arkitektateymi tóku þátt. Sá sem hér skrifar sat í dómnefndinni. Niðurstaða liggur nú fyrir og um hana er deilt á síðum Fréttablaðsins og víðar. Eins og von er. SamkeppniskosturinnÍ nokkur ár hafa staðið deilur vegna þess að eigandi húsanna við Vallarstræti og Thorvaldsenstræti vill nýta þær byggingarheimildir sem gildandi deiliskipulag, svokallað Kvosarskipulag, færir honum. Borgin hafði nokkra valkosti: Hún gat leyft húseigandanum að byggja það sem deiliskipulagið heimilar. Í öðru lagi gat hún afturkallað byggingarheimildir sem hún sjálf hafði úthlutað og mætt eigandanum með í dómsölum. Þar reynir á svokallaða „hlutlæga bótaskyldu“. Það þýðir að borgin getur ekki fellt niður byggingarheimildir nema að taka þá áhættu að þurfa að borga áætlað andvirði þess byggingarmagns sem var heimilað í gildandi deiliskipulagi. Það leiðir meðal annars til þess að byggingarheimildir verða að verðmætri söluvöru. Þetta er afleit lögfræði en nokkrir hæstaréttadómar virðast staðfesta þennan alíslenska skilning á bótaskyldu. Borgin hefur í áraraðir reynt að fá þessari grein í skipulagslögum breytt, án árangurs. Þriðji kosturinn var opin samkeppni. Ég tel að þetta hafi verið skynsamleg leið. Samkeppnin hefur sett fókus á þetta svæði í Kvosinni sem hefur verið niðurnítt og lífvana árum og áratugum saman. Að mínu mati er óbreytt ástand þarna ótækt og ekki sæmandi höfuðborginni. Samkeppnin skapar meiri þekkingu á svæðinu, eflir umræðu og veltir upp óvæntum hugmyndum og lausnum. Í því felast mikilvæg tækifæri fyrir borgina. Forsendur og markmiðSumum finnst að hagsmunir eiganda húsanna við Vallarstræti og Thorvaldsenstræti vegi of þungt. Það eru réttmætar áhyggjur vegna þess að þetta er svo mikilvægur staður í borginni. En mikilvæg forsenda samkeppnisleiðarinnar er auðvitað sú að húseigandinn sé með í ráðum. Hann hefur skýran ráðstöfunarrétt yfir sínum húsum. Ekki þó ótakmarkaðan. Ekki kemur til greina að taka húsin eignanámi eða að borgin reyni að kaupa þau fyrir hundruð milljóna. Það mun vera einstakt hér á landi að einstaklingur setji skipulag á sínum eignum í opna, alþjóðlega samkeppni. Það er líka athyglisvert að verðlaunatillagan færir eigandanum minna byggingarmagn en deiliskipulagið heimilar. Ástæðan er sú að í forsendum keppninnar var ekki farið fram á að tillögurnar uppfylltu þær heimildir. Markmið samkeppninnar var ekki að þjóna úreltu skipulagi og ýtrustu kröfum eigandans, eins og sumir hafa fullyrt eða látið í veðri vaka. Markmiðið var að gera þetta svæði í hjarta borgarinnar meira aðlaðandi og auðugra af mannlífi. Húseigandinn gætir sinna hagsmuna og hann metur hvenær gengið er á lögvarinn rétt sinn. Hann er örugglega fullfær um það. Að sama skapi hlýtur borgin að árétta að eigandinn tók ákveðna áhættu þegar hann keypti nánast öll húsin á reitnum. Þeirri áhættu má ekki velta yfir á borgina. ByggðamynsturÉg tel að verðlaunatillagan byggi á skarpri greiningu og djúpri þekkingu á byggðamynstri í Kvosinni og hinum ósamstæða húsaklasa á Landsímareitnum og nágrenni. Þarna er alfarið snúið frá þeirri hefð, sem hér hefur lengi ríkt, að rífa allt sem fyrir er og byggja allt frá grunni. Skúlagötuskipulagið og Höfðatorgsreiturinn eru skýrt dæmi um þá stefnu. Samkvæmt verðlaunatillögu ASK-arkitekta er ekkert rifið nema „Nasasalurinn“ sem verður þó endurbyggður á sama stað, hugsanlega í upprunalegri mynd. Landsímahúsið verður endurnýtt sem hótel og tyllt ofan á það mansard-þakhæð, eins og við sjáum á Hótel Borg beint á móti. Við Kirkjustræti er gert ráð fyrir þriggja til fjögurra hæða viðbyggingu þar sem bílastæðið er núna. Tillagan gerir enn fremur ráð fyrir að byggð verði hús með bröttu þaki milli gömlu timburhúsanna við Vallarstræti. Þar verður verslun, þjónusta, skrifstofur, en ekki hótel. Og svo er það þriggja hæða menningarhús með almenningsgarði á annarri hæð sem tillagan gerir ráð fyrir að rísi á gamla Hótel-Íslandsreitnum á suðurhluta Ingólfstorgs. Tveir fyrirvararMikilvægt er að árétta að í umsögn sinni setti dómnefnd fram tvo fyrirvara. Í fyrsta lagi er menningarhúsið tekið út fyrir sviga og bent á að það sé á borgarlandi og tengist hóteláformum ekki neitt. Það þýðir að borgin ræður því alfarið hvenær og hvort þetta hús verður byggt. Telja má ólíklegt að það verði alveg á næstunni. Kannski verður það aldrei, sem mér þætti synd því mér finnst hugmyndin góð. Í öðru lagi segir í umsögninni að helsti veikleiki tillögunnar sé viðbyggingin sem rís á bílastæðinu við Kirkjustræti. Sagt er að endurskoða þurfi útfærslu þess og ásýnd gagnvart Austuvelli, Kirkjustræti og Víkurgarði. Það er stór kostur við verðlaunatillöguna að hún er áfangaskipt. Það þýðir að hægt er að taka eitt skref í einu. Ég trúi því einlæglega að tillagan geti orðið grundvöllur að skipulagi og uppbyggingu sem mun styrkja þjónustu í hjarta miðborgarinnar, auðga mannlífið og bæta ásýnd gatna, torga og húsa. Að lokum skal undirstrikað að á fundi húsfriðunarnefndar í júlíbyrjun var samþykkt bókun þar sem segir að byggingarmagnið eins og það er sýnt í verðlaunatillögunni geti fallið vel að núverandi byggð við Ingólfstorg og nágrenni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hjálmar Sveinsson Mest lesið Það sem er ekki sagt um geðheilsumál barna Ásdís Bergþórsdóttir Skoðun Eru nýbakaðar mæður komnar aftur á bak við eldavélina, á TikTok? Ingunn Björk Vilhjálmsdóttir Skoðun Torfþakið varð að mýri Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Auðvitað á að treysta fólki sjálfu fyrir því hvert það beinir viðskiptum sínum Sigurður G. Guðjónsson Skoðun Kom pólitík nálægt Brákarborgarfúskinu? Helgi Áss Grétarsson Skoðun Pawel og bronsið Ragnar Þór Pétursson Skoðun Yndislestur og fyrirmyndir Vilhjálmur Þór Svansson Skoðun Tölum um umferðaröryggi Ágúst Mogensen Skoðun Myndum greiða miklu meira Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Veistu þitt skýjaspor? Hólmfríður Rut Einarsdóttir,Þóra Rut Jónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Eru nýbakaðar mæður komnar aftur á bak við eldavélina, á TikTok? Ingunn Björk Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Torfþakið varð að mýri Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Tölum um umferðaröryggi Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Afleiðingar hinna löngu dökku skugga andlegs ofbeldis Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Það sem er ekki sagt um geðheilsumál barna Ásdís Bergþórsdóttir skrifar Skoðun Auðvitað á að treysta fólki sjálfu fyrir því hvert það beinir viðskiptum sínum Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Myndum greiða miklu meira Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Kom pólitík nálægt Brákarborgarfúskinu? Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Yndislestur og fyrirmyndir Vilhjálmur Þór Svansson skrifar Skoðun Færeyingar vissulega til fyrirmyndar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Glútenlaust nesti - djöfulsins lúxus! Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun ÉG ÞORI! Inga Sæland skrifar Skoðun Hver er hún þessi drusla? Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Börn eða bissness Bryndís Jónsdóttir skrifar Skoðun Carnivore: Kransæðastífla og skínandi fínir kviðvöðvar? Guðrún Nanna Egilsdóttir ,Dögg Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Pawel og bronsið Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Stýrivextir verða að lækka Fjóla Einarsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigð skynsemi Einar Scheving skrifar Skoðun Hvar endar þetta? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Höfðu algerlega rétt fyrir sér Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Íslenskar getraunir og ólögleg veðmálafyrirtæki Pétur Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Hættustig Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Minnkandi ábati stýrivaxta á verðbólgu Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Hún var kölluð drusla Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Til fyrirmyndar? Sverrir Björnsson skrifar Skoðun Tölum endilega íslensku, takk Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Les(mis)skilningur Miðflokksmanna Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Kennarinn sem breytti lífi þínu Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Tímabært að stokka spilin og gefa upp á nýtt Maarten Haijer skrifar Skoðun Cut The Crap! Davíð Bergmann skrifar Sjá meira
Reykjavíkurborg efndi síðasta haust, í samvinnu við arkitektafélag Íslands, til opinnar alþjóðlegrar samkeppni um skipulag og uppbyggingu á svæði í miðborginni sem teygir sig frá Ingólfstorgi að Kirkjustræti. 68 arkitektar og arkitektateymi tóku þátt. Sá sem hér skrifar sat í dómnefndinni. Niðurstaða liggur nú fyrir og um hana er deilt á síðum Fréttablaðsins og víðar. Eins og von er. SamkeppniskosturinnÍ nokkur ár hafa staðið deilur vegna þess að eigandi húsanna við Vallarstræti og Thorvaldsenstræti vill nýta þær byggingarheimildir sem gildandi deiliskipulag, svokallað Kvosarskipulag, færir honum. Borgin hafði nokkra valkosti: Hún gat leyft húseigandanum að byggja það sem deiliskipulagið heimilar. Í öðru lagi gat hún afturkallað byggingarheimildir sem hún sjálf hafði úthlutað og mætt eigandanum með í dómsölum. Þar reynir á svokallaða „hlutlæga bótaskyldu“. Það þýðir að borgin getur ekki fellt niður byggingarheimildir nema að taka þá áhættu að þurfa að borga áætlað andvirði þess byggingarmagns sem var heimilað í gildandi deiliskipulagi. Það leiðir meðal annars til þess að byggingarheimildir verða að verðmætri söluvöru. Þetta er afleit lögfræði en nokkrir hæstaréttadómar virðast staðfesta þennan alíslenska skilning á bótaskyldu. Borgin hefur í áraraðir reynt að fá þessari grein í skipulagslögum breytt, án árangurs. Þriðji kosturinn var opin samkeppni. Ég tel að þetta hafi verið skynsamleg leið. Samkeppnin hefur sett fókus á þetta svæði í Kvosinni sem hefur verið niðurnítt og lífvana árum og áratugum saman. Að mínu mati er óbreytt ástand þarna ótækt og ekki sæmandi höfuðborginni. Samkeppnin skapar meiri þekkingu á svæðinu, eflir umræðu og veltir upp óvæntum hugmyndum og lausnum. Í því felast mikilvæg tækifæri fyrir borgina. Forsendur og markmiðSumum finnst að hagsmunir eiganda húsanna við Vallarstræti og Thorvaldsenstræti vegi of þungt. Það eru réttmætar áhyggjur vegna þess að þetta er svo mikilvægur staður í borginni. En mikilvæg forsenda samkeppnisleiðarinnar er auðvitað sú að húseigandinn sé með í ráðum. Hann hefur skýran ráðstöfunarrétt yfir sínum húsum. Ekki þó ótakmarkaðan. Ekki kemur til greina að taka húsin eignanámi eða að borgin reyni að kaupa þau fyrir hundruð milljóna. Það mun vera einstakt hér á landi að einstaklingur setji skipulag á sínum eignum í opna, alþjóðlega samkeppni. Það er líka athyglisvert að verðlaunatillagan færir eigandanum minna byggingarmagn en deiliskipulagið heimilar. Ástæðan er sú að í forsendum keppninnar var ekki farið fram á að tillögurnar uppfylltu þær heimildir. Markmið samkeppninnar var ekki að þjóna úreltu skipulagi og ýtrustu kröfum eigandans, eins og sumir hafa fullyrt eða látið í veðri vaka. Markmiðið var að gera þetta svæði í hjarta borgarinnar meira aðlaðandi og auðugra af mannlífi. Húseigandinn gætir sinna hagsmuna og hann metur hvenær gengið er á lögvarinn rétt sinn. Hann er örugglega fullfær um það. Að sama skapi hlýtur borgin að árétta að eigandinn tók ákveðna áhættu þegar hann keypti nánast öll húsin á reitnum. Þeirri áhættu má ekki velta yfir á borgina. ByggðamynsturÉg tel að verðlaunatillagan byggi á skarpri greiningu og djúpri þekkingu á byggðamynstri í Kvosinni og hinum ósamstæða húsaklasa á Landsímareitnum og nágrenni. Þarna er alfarið snúið frá þeirri hefð, sem hér hefur lengi ríkt, að rífa allt sem fyrir er og byggja allt frá grunni. Skúlagötuskipulagið og Höfðatorgsreiturinn eru skýrt dæmi um þá stefnu. Samkvæmt verðlaunatillögu ASK-arkitekta er ekkert rifið nema „Nasasalurinn“ sem verður þó endurbyggður á sama stað, hugsanlega í upprunalegri mynd. Landsímahúsið verður endurnýtt sem hótel og tyllt ofan á það mansard-þakhæð, eins og við sjáum á Hótel Borg beint á móti. Við Kirkjustræti er gert ráð fyrir þriggja til fjögurra hæða viðbyggingu þar sem bílastæðið er núna. Tillagan gerir enn fremur ráð fyrir að byggð verði hús með bröttu þaki milli gömlu timburhúsanna við Vallarstræti. Þar verður verslun, þjónusta, skrifstofur, en ekki hótel. Og svo er það þriggja hæða menningarhús með almenningsgarði á annarri hæð sem tillagan gerir ráð fyrir að rísi á gamla Hótel-Íslandsreitnum á suðurhluta Ingólfstorgs. Tveir fyrirvararMikilvægt er að árétta að í umsögn sinni setti dómnefnd fram tvo fyrirvara. Í fyrsta lagi er menningarhúsið tekið út fyrir sviga og bent á að það sé á borgarlandi og tengist hóteláformum ekki neitt. Það þýðir að borgin ræður því alfarið hvenær og hvort þetta hús verður byggt. Telja má ólíklegt að það verði alveg á næstunni. Kannski verður það aldrei, sem mér þætti synd því mér finnst hugmyndin góð. Í öðru lagi segir í umsögninni að helsti veikleiki tillögunnar sé viðbyggingin sem rís á bílastæðinu við Kirkjustræti. Sagt er að endurskoða þurfi útfærslu þess og ásýnd gagnvart Austuvelli, Kirkjustræti og Víkurgarði. Það er stór kostur við verðlaunatillöguna að hún er áfangaskipt. Það þýðir að hægt er að taka eitt skref í einu. Ég trúi því einlæglega að tillagan geti orðið grundvöllur að skipulagi og uppbyggingu sem mun styrkja þjónustu í hjarta miðborgarinnar, auðga mannlífið og bæta ásýnd gatna, torga og húsa. Að lokum skal undirstrikað að á fundi húsfriðunarnefndar í júlíbyrjun var samþykkt bókun þar sem segir að byggingarmagnið eins og það er sýnt í verðlaunatillögunni geti fallið vel að núverandi byggð við Ingólfstorg og nágrenni.
Eru nýbakaðar mæður komnar aftur á bak við eldavélina, á TikTok? Ingunn Björk Vilhjálmsdóttir Skoðun
Auðvitað á að treysta fólki sjálfu fyrir því hvert það beinir viðskiptum sínum Sigurður G. Guðjónsson Skoðun
Skoðun Eru nýbakaðar mæður komnar aftur á bak við eldavélina, á TikTok? Ingunn Björk Vilhjálmsdóttir skrifar
Skoðun Auðvitað á að treysta fólki sjálfu fyrir því hvert það beinir viðskiptum sínum Sigurður G. Guðjónsson skrifar
Skoðun Carnivore: Kransæðastífla og skínandi fínir kviðvöðvar? Guðrún Nanna Egilsdóttir ,Dögg Guðmundsdóttir skrifar
Eru nýbakaðar mæður komnar aftur á bak við eldavélina, á TikTok? Ingunn Björk Vilhjálmsdóttir Skoðun
Auðvitað á að treysta fólki sjálfu fyrir því hvert það beinir viðskiptum sínum Sigurður G. Guðjónsson Skoðun