Olíuiðnaðurinn aldrei upplifað annað eins áfall og nú

Öll spjót standa nú á olíuiðnaðinum sem hefur aldrei upplifað annað eins áfall og nú vegna kórónuveiruheimsfaraldursins. Alþjóðaorkumálastofnunin varar við því að áhrifin á sum viðkvæm olíuútflutningsríki eigi eftir að verða alvarleg.

Eftirspurn eftir olíu hefur hrunið, bæði vegna ferðatakmarkana, samkomu- og útgöngubanns sem mörg ríki hafa beitt til að hefta útbreiðslu veirunnar og efnahagslegra áhrif aðgerðanna. Verð á olíu hefur að sama skapi verið í frjálsu falli, meðal annars vegna þess að Samtök olíuútflutningsríkja (OEPEC) hafa afnumið hömlur á framleiðslu í verðstríði á milli Sádi-Arabíu og Rússlands.

Í fyrri kreppum á olíumarkaði hefur fallandi verð aukið eftirspurn og komið á jafnvægi aftur. Í grein á vefsíðu Alþjóðaorkumálastofnunarinnar (IEA) segir að ólíklegt sé að sú verði raunin að þessu sinni því færri geta notfært sér lægra olíuverð þegar allt þrír milljarðar jarðarbúa sæta einhvers konar takmörkunum vegna faraldursins, að minnsta kosti eins og sakir standa.

Minnkandi eftirspurn hefur jafnframt leitt til þess að forðabúr olíuframleiðsluríkja eru að fyllast sem þrýstir verði enn frekar niður. IEA segir að samdrátturinn í eftirspurn eftir olíu sé meiri en olíuiðnaðurinn sé fær um að laga sig að.

Draga úr fjárfestingum og framleiðsla gæti stöðvast

Stofnunin býst við því að olíuframleiðsla eigi eftir að stöðvast sums staðar þar sem framleiðslan svarar ekki lengur kostnaði. Nú þegar standi um fimm milljónir tunna olíu sem eru framleiddar ekki undir kostnaði.

Einhverjir eiga eftir að halda framleiðslunni áfram þó að hún standi ekki undir sér ef þeir telja það ódýrara en að hætta henni tímabundið. Stærri framleiðendur gætu reynt að þreyja þorrann og sölsa undir sig stærri hluta markaðarins þegar hann jafnar sig ef veikari keppinautar fara á hausinn.

Sérstaklega er hætta á að olíuframleiðsla í Norður-Ameríku, þar sem hún er kostnaðarsamari en víða annars staðar, verði óarðbær eftir því sem heimsmarkaðsverð lækkar. Bakslag í allri framboðskeðju olíu í heiminum þýðir að framleiðendur munu eiga erfiðara með að koma henni út á markaðinn.

Olíufyrirtækin hafa þegar brugðist við verðfallinu með því að draga úr fjárfestingum í nýrri framleiðslu verulega, allt að 20-35% miðað við það sem til stóð á þessu ári. Fyrirtæki sem þjónusta olíuiðnaðinn eru þegar farinn að finna fyrir harðnandi árferði og hafa sagt upp fjölda starfsfólks.

Olíuhreinsunarstöðvar eru einnig í kröggum vegna hrapandi eftirspurnar. Jafnvel fyrir kórónuveirufaraldurinn hafði IEA spáð því að olíuhreinsunargeta ykist mun hraðar en eftirspurn eftir unninni olíu. Líkur séu á að fjölda olíuhreinsistöðva verði lokað í framtíðinni og að þungamiðja iðnaðarins færist í auknum mæli til Miðausturlanda og þróunarríkja í Asíu sem hafa greiðan aðgang að ódýrri olíu.

Vara við samfélagslegum óstöðugleika og kreppu

Ríki sem framleiða olíu gætu tapað allt að 50-85% af nettótekjum sínum á þessu ári borið saman við síðasta ár, að mati IEA. Tekjufallið gæti orðið enn verra falli eftirspurn eftir olíu enn meira og verði efnahagskreppan vegna faraldursins enn krappari.

Sérstaklega nefnir stofnunin lönd eins og Nígeríu og Írak þar sem hætta gæti verið á samfélagslegum óróa vegna kreppunnar. Þessi lönd gætu átt erfitt með að greiða laun og veita borgurum sínum nauðsynlega þjónustu eins og heilbrigðis- og menntaþjónustu. Í stöndugri olíuútflutningsríkjum við Persaflóa gæti fjárlagahalli náð 10-12% af landsframleiðslu á þessu ári.

Olíuinnflutningsríki gætu hagnast á lægra olíuverði þegar þyngstu aðgerðunum gegn faraldrinum lýkur og þau byrja í auknum mæli að einbeita sér að því að ná efnahagsbata. IEA varar þó við því að hættan á gjaldþrotum í lykiliðnaði eins og olíuframleiðslu gæti leitt til óstöðugleika á alþjóðlegum fjármálamörkuðum.

„Samanburður við fyrri raskanar á olíumörkuðum eru óumflýjanlegir en þeir eru byggðir á misskilningi. Olíuiðnaðurinn hefur aldrei séð neitt í líkingu við 2020,“ segir Alþjóðaorkumálastofnunin.