Skoðun

Mótvægisaðgerðir vegna framræslu votlendis aðrar en endurheimt með því að moka ofan í skurði

Þórarinn Lárusson skrifar

Til að minnka kolefnisspor í framræstu landi virðist eins og helsta ráðið til þess sé að moka ofan í framræsluskurðina aftur, eins og fram hefur komið í fréttum nýverið og kallað endurheimt votlendis. Um þetta hefur af opinberri hálfu verið settur á laggirnar svonefndur Votlendissjóður, sem hefur valið að einkavæða verkið og ráðið til þess hóp fólks.

Því ekki að láta sér detta í hug aðrar og leiðir til mótvægis neikvæðu kolefnisspori framræslunnar með því að velja til ræktunar, einkum á slíku lítt nýttu eða ónýttu landi,gróður, sem er eftirsóttur og bindur mikið kolefni. Val á slíkri ræktun þarf fyrst og fremst að skila eftirsóttri og góðri markaðsvöru og sem mestri kolefnisbindingu. Auk þess mætti nefna möguleika á úrvinnslu uppskerunnar með tilliti til virðisauka og atvinnusköpunar.

Einkum dettur manni í hug nytjaplöntur eins og korntegundir (einkum bygg og hafrar), repja og hampur. Vafalítið mætti nefna eitthvað fleira, ekki síst skógrækt, bæði sem samfelldur skógur, þar sem skurðakerfi er orðið lítt nýtilegt og eða staðsett á erfiðu ræktunarlandi af einhverjum ástæðum eða hreinlega sem skjólbelti fyrir nytjagróður þann, sem fyrr er nefndur og víðar eftir atvikum. Látum þetta þó nægja að sinni , en reynum í staðinn að gera hverri gróðurtegund nokkur skil, þótt það verði engan veginn tæmandi í þessum pistli.

Korn til þroska og þá helst bygg, en hafrar sækja mjög á, auk þess, sem hveiti og rúgur koma til greina á skjólgóðum og gróðurvænlegum stöðum og í takt við hlýnun jarðar. Afnota- og markaðsgildi þessara tegunda hafa hingað til helst verið bundin við skepnufóður, en hafa þó í vaxandi mæli sótt sér markað til manneldis, bæði í lífrænni ræktun (dæmi, Móðir jörð í Vallanesi) og hefðbundinni (dæmi, Þorvaldseyri undir Eyjafjöllum og Sandhóll í Meðallandi)

Repja, vetrareinær og/eða einær (nepja). Repjurækt er, meira og minna, komin til að vera í landinu. Úr henni er unnin repjuolía, sem notuð er bæði sem eldsneyti og til manneldis og úr hratinu eftir að olían hefur verið pressuð úr uppskerunni er afgangurinn kögglaður í afbragðs skepnufóður. Dæmi um jarðir, þar sem repjurækt er komin vel af stað, má nefna alla þá staði, sem nefndir voru hér að framan, en eru miklu fleiri.

Hampur er, af þeim gróðurtegundum, sem hér hafa verið nefndar og að þeim ólöstuðum, sú tegund sem langmest leynir á sér að verðmætum , markaðsgildi og að ég hygg, varðandi kolefnisbindingu einnig, en líka sú, sem styst er á veg komin hérlendis í ræktun og nýtingu. Stafar það ekki síst af því að fram til þessa hefur hún verið á bannlista í ræktun, þar sem hún hefur þótt varhugaverð vegna þess að sum yrkja hennar innihalda vímuefni (kannabis). Þar sem þessu banni hefur nýlega verið aflétt hér á landi og víða erlendis, er enginn vafi á að ræktun á þessum yrkjum, sem í kjölfarið nefnist iðnaðarhampur með hverfandi innihald vímuefna, hefur alla burði til þess að vaxa sem ein af okkar stærstu og merkustu nytjaplöntum í náinni framtíð, taki menn sig til á annað borð. – Hér verður ekki reynt að tíunda nánar notagildi plöntu þessarar, sem yrði mjög plássfrekt ef allt væri talið, en vísað til þeirra, sem má með sanni kalla brautryðjendur á þessu sviði hérlendis, en þau eru ábúendur í Gautavík í Berufirði og heita Oddný Anna Björnsdóttir og Pálmi Einarsson og veita forstöðu Rannsókna-og þróunarsetrinu Geisla í Gautavík (Hampur).

Skógrækt, eins og getið er um hér að framan og sem mikil reynsla er komin á, en vísað á Skógrækt ríkisins og skógræktarfélög til frekari upplýsinga.

Þær mótvægisaðgerðir, sem nefndar eru hér að framan í formi verðmætrar ræktunar og kolefnisbindingar í framræstu landi, eru engan veginn tæmandi, en gefa þó hugmynd um raunverulegan kost umfram ofanískurðmokstur, sem manni finnst líkast því, sem verið sé að sópa vandamálinu undir teppið...

Heyrst hefur að einkaverktakafyrirtæki það, sem hefur verið að undirbúa ofanímoksturinn á vegum svonefnds Votlendissjóðs, hafi loks eftir ein þrjú ár, náð að hylja skurði moldu, sem bleyti upp og eyðileggi ræktunarmöguleika á sem nemur 135 ha lands við mikinn fögnuð þeirra sem að stóðu.

Að hylja skurði mold er dæmi um mikið hugsana-og ráðaleysi framámanna á sviði landbúnaðar- og umhverfismála, fólks á alþingi og fleiri, að láta sér detta í hug, þegar augljós önnur ráð blasa við, að eyða fjámagni og fyrirhöfn í að moka ofan í þá skurði og styrkja bændur til þess, sem á fyrri tíð voru grafnir með enn meiri kostnaði og erfiði og bændur þar að auki styrktir til þess, sjálfsagt í engu minna mæli en fyrir ofanímoksturinn nú...

Þetta er svo sannarlega eins og að vera að pissa í skóinn sinn eða dæmið fræga um þá vinnu, sem kennd var við geðveikrahæli, þar sem sjúklingarnir voru látnir moka sandi í hjólbörur og hvolfa úr þeim í binginn aftur til að endurtaka leikinn aftur og aftur, sem sagt hringavitleysa...

Er von að spurt sé hvort fólki finnist virkilega ásættanlegt að greiða eins konar aflátsfé til verndar hlýnunar jarðar, sem nýtt er annars vegar í áróðursstríð og hins vegar til að eyðileggja land?

Hér með er skorað á ráðamenn að hugsa þetta mál alveg upp á nýtt og stoppa þessar landskemmdir á stundinni og láta engan mann heyra af þessari vitleysu meir, en snúa sér að krafti í vitræna uppbyggingu í anda þess, sem fram kemur hér og í Aldamótaljóði Hannesar Hafstein:

„Sú kemur tíð, er sárin foldar gróa,

sveitirnar fyllast, akrar hylja móa,

brauð veitir sonum móðurmoldin frjóa,

menningin vex í lundi nýrra skóga.“

Þó var í þá daga ekki nálægt því eins krefjandi og nú og í framtíðinni að efla matvælaframleiðslu í vaxandi þörf, en rýrnandi ræktunarlandi.

Nú eru nýliðin önnur aldamót, en enginn Hannes Hafstein né aðrir almennilegir aldamótamenn sjáanlegir, sem hugsa fram á veginn, heldur eitthvert lið ráðið af ríkinu til að paufast við að moka yfir hugsjónir gullaldamannanna... ,,Hvar er vor fornaldar frægð, frelsið og manndáðin bezt“, orti þjóðskáldið Jónas Hallgrímsson í kvæðinu ,,Ísland, farsælda frón“ fyrir um 200 árum og hvatti menn til dáða, já hver er vor frægð...?

Þess skal að lokum getið að höfundur greinarinnar er formaður í stjórn Framfarafélags Fljótsdalshéraðs, og hafa aðrir í stjórn félagsins einróma lýst sig efnislega sammála greininni.




Skoðun

Sjá meira


×