Svar við bréfi Helgu Kári Stefánsson skrifar 10. apríl 2021 19:53 Helga Vala Helgadóttir ég þakka þér fyrir hófstillt og fallegt bréf til mín. Ég vil hins vegar leggja á það áherslu að ég er að mestu ósammála efni bréfsins þótt ég nemi í því fegurð og velvilja í minn garð og þjóðarinnar allrar. Það var mál manna að það þyrfti að skerpa á lagaheimildum til þess að skerða frelsi í sóttvarnarskyni. Reynsla síðasta árs hefur meðal annars sýnt að það eru nokkur brögð að því að fólk virði ekki sóttkvíarskyldu og fari á flakk um samfélagið áður en tíminn er liðinn. Stóran hundraðshluta smita sem hafa fundist hér á landi á síðustu mánuðum má rekja til þess konar hegðunar af hálfu sumra sem komu frá hættusvæðum. Hugmyndin var meðal annars sú að breytt sóttvarnarlög veittu heimild til þess að skikka fólk í sóttkví samkvæmt alþjóðlegri skilgreiningu á henni. Þetta var gert í lögunum nýbreyttu. Sóttkví er skilgreind sem aðgerð til þess að vernda samfélagið gegn smithættu sem kann að stafa af þeim sem eru settir í hana. Hún byggir á því að halda einstaklingnum einangruðum frá öðrum í samfélaginu þannig að hann geti ekki smitað þá. Það er alveg ljóst að heimasóttkví fyrir þá sem koma frá löndum þar sem er mikið um smit hefur ekki uppfyllt þau skilyrði sem hin alþjóðlega skilgreining gerir ráð fyrir. Við erum með mikið af gögnum sem sýna þetta. Þar af leiðandi nægði ekki að hleypa fólki heim til sín og sóttvarnaryfirvöld urðu að grípa annarra ráða til þess að sóttkví sem fólk væri sent í væri í raun sóttkví en ekki eitthvað allt annað. Hin alþjóðlega skilgreining á sóttkví gerir ekki ráð fyrir því að hún sé í heimahúsi eða í sérstöku húsi né stangast heimahúsið eða sérsaka húsið á við skilgreininguna. Það er hins vegar grundvallaratriði að þær aðferðir sem er beitt komi í veg fyrir smit frá þeim sem í sóttkví dvelja berist út í samfélagið. Það var að mörgu leyti sjálfsagt að reyna að skikka fólk í sóttkví heima hjá sér í upphafi faraldurins en nú hefur komið í ljós að þegar um er að ræða fólk sem kemur til landsins frá svæðum þar sem mikið er um smit þá dugar það ekki til. Í þeim tilfellum er heimasóttkvíin ekki sóttkví heldur misheppnuð tilraun til hennar. Þess vegna gripu sóttvarnaryfirvöld til annarra ráðstafana og það er ekkert í endurbættum sóttvarnarlögunum sem bannar það. Þau skilgreina sóttkví í samræmi við alþjóðlegar skilgreiningar og veita engan afslátt af þeim. Það er ekki bara heimild í lögunum til þess að beita sóttkví heldur er gert ráð fyrir því. Víkur nú sögunni að þeim dómi í héraði að það hafi verið ólöglegt að skikka farþega frá hættusvæðum í sóttkví í herbergjum á Fosshóteli við Þórunnartún. Sá dómur byggði að mestu eða öllu á 13. málsgrein, 1.greinar, 1. kafla laganna sem er svona: 13. Sóttvarnahús: Staður þar sem einstaklingur, sem ekki á samastað á Íslandi eða getur af öðrum sökum ekki eða vill ekki einangra sig í húsnæði á eigin vegum, getur verið í sóttkví eða einangrun vegna gruns um að hann sé smitaður af farsótt eða ef staðfest er að svo sé. Í þessari málgrein er ekki kveðið svo á um að sóttvarnaryfirvöld hafi ekki heimild til þess að skikka fólk í sóttkví hvar svo sem þau telja nauðsynlegt heldur einungis gefið í skyn að ef sóttvarnaryfirvöld telji heimasóttkví uppfylla skilyrði sóttkvíar og einhver geti ekki eða vilji ekki fara í heimasóttkví þá sé fyrir hendi staður fyrir hann. Þessi málsgrein lýtur að skilgreiningu á einni af mörgum útfærslum á sóttkvíarhugmyndinni sem verða að vera til staðar þegar tekist er á við farsótt sem skiptir stöðugt um ham. 12. málsgreinin sem er lykill að málinu er svona: 12. Sóttkví: Takmörkun á athafnafrelsi og/eða aðskilnaður einstaklinga sem grunur leikur á að hafi verið útsettir fyrir smiti en eru ekki veikir eða grunsamlegs farangurs, gáma, farartækja eða vöru frá öðrum eða öðru á þann hátt sem kemur í veg fyrir hugsanlega útbreiðslu sýkingar eða mengunar . Hér er hvergi minnst á að sóttkví eigi að vera eða verði að vera heima hjá einstaklingnum, enda væri það hvorki í samræmi við alþjóðalega skilgreiningu á sóttkví né hefð við framkvæmd. Það er einungis sagt að hún eigi að vera á þann hátt að hún komi í veg fyrir hugsanlega útbreiðslu sýkingar. Sóttvarnaryfirvöld hafa á síðustu mánuðum aflað gagna sem sýna fram á, svo ekki verður um villst, að þegar um er að ræða fólk sem kemur frá löndum þar sem mikið er um smit þá kemur heimasóttkví ekki í veg fyrir hugsanlega útbreiðslu sýkingarinnar. Eina leiðin fyrir héraðsdómara til þess að komast að sinni niðurstöðu er að í 13. málsgreininni felist takmarkanir á beitingu sóttkvíar sem ekki er minnst á einu einasta orði. Ef þær takmarkanir findust einhvers staðar í 13. málsgrein væru 12. og 13. málsgreinarnar ósamrýmanlegar og ég trúi því varla að Alþingi hafi viljandi sett inn í lögin tvær grundvallarskilgreiningar sem stangast á. Hinn möguleikinn er sá að Alþingi hafi fundist það í stakk búið til þess að breyta skilgreiningunni á sóttkví en þess sjást engin merki. Að þessu sögðu Helga Vala Helgadóttir ætti þér að vera ljóst að með orðum mínum var ég ekki að tala niður héraðsdóm heldur veita honum það aðhald sem eðlilegt er þegar sá möguleiki er fyrir hendi að honum hafi orðið á mistök sem gætu vegið að heilsu landsmanna. Ég held að mistökin hafi legið í því að héraðsdómari hafi ekki gert sér grein fyrir því að sóttkví er grundvallarhugtak Svo er það þáttur Landsréttar í málinu sem er ekki beinlínis upp-örvandi. Málið var kært til hans og hann vísaði því frá vegna þess að þeir sem kærðu voru lausir úr sóttkví og byggir það á hefð sem hefur myndast við afgreiðslu mála þegar menn kæra gæsluvarðhalds-dómum og losna úr varðhaldi áður en máli þeirra eru tekið fyrir. Ég held að það hafi verið klaufaskapur að bera fyrir sig þá hefð vegna þess að þegar einstaklingi er sleppt úr varðhaldi er gengið út frá því sem vísu að hann sé ekki hættulegur samfélagi sínu. Dómurinn í héraði hleypti úr sóttkví fjölda manns sem voru samkvæmt skilningi sóttvarnaryfirvalda ógnvekjandi utan hennar. Þarna glataði Landsréttur tækifæri til þess að kveða upp dóm í prinsippmáli sem varðar allt samfélagið. Það er ljóst að í þessu máli brást dómsvaldið okkur og að öllum líkindum löggjafavaldið líka vegna þess að það hefði mátt taka af allan vafa í lagatextanum. Þetta er hins vegar eitt af þeim málum þar sem framkvæmdavaldið vildi vel en mátti sín lítils. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Kári Stefánsson Mest lesið Nei, við skulum ekki kaupa handa þeim fleiri vopn Haraldur Ólafsson Skoðun Tímaskekkjan skólaíþróttir Davíð Már Sigurðsson Skoðun Sólarhringur til stefnu Flosi Eiríksson Skoðun Ég kýs mælskan og mannlegan leiðtoga sem rektor Engilbert Sigurðsson Skoðun Er þetta satt eða heyrði ég þetta bara nógu oft? Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir Skoðun VR á krossgötum - félagsmenn verða að hafna sundrungu Harpa Sævarsdóttir Skoðun Bakpokinn sem þyngist þegar á brattann sækir Gunnar Úlfarsson Skoðun Kominn tími til að þingmenn axli ábyrgð Björn Ólafsson Skoðun Vanfjármögnun Háskóla Íslands verður að breyta Magnús Karl Magnússon Skoðun Þúsund hjúkrunarrými óskast strax í gær Aríel Pétursson Skoðun Skoðun Skoðun Stöndum vörð um hlutverk háskóla – Kjósum Kolbrúnu Ástríður Stefánsdóttir skrifar Skoðun Nei, við skulum ekki kaupa handa þeim fleiri vopn Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Tímaskekkjan skólaíþróttir Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Þegar fíllinn byltir sér.... Gunnar Pálsson skrifar Skoðun Leyfi til að syrgja Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Kominn tími til að þingmenn axli ábyrgð Björn Ólafsson skrifar Skoðun VR-members, exercise your right to vote! Christopher Eva skrifar Skoðun Stöðvum það sem gott er Íris E. Gísladóttir skrifar Skoðun Kjósum Kolbrúnu – Styrk stjórnun á tímum breytinga Margrét Sigrún Sigurðardóttir skrifar Skoðun Vanfjármögnun Háskóla Íslands verður að breyta Magnús Karl Magnússon skrifar Skoðun Er þetta satt eða heyrði ég þetta bara nógu oft? Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Stöndum með börnum Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun „Án orku verður ekki hagvöxtur“ Jón Skafti Gestsson skrifar Skoðun Ég kýs mælskan og mannlegan leiðtoga sem rektor Engilbert Sigurðsson skrifar Skoðun Almannaréttur er sá réttur sem almenningi er áskilinn í lögum til frjálsra afnota af landi og landsgæðum Skírnir Garðarson skrifar Skoðun Flosa í formanninn Jónas Már Torfason skrifar Skoðun VR á krossgötum - félagsmenn verða að hafna sundrungu Harpa Sævarsdóttir skrifar Skoðun Bakpokinn sem þyngist þegar á brattann sækir Gunnar Úlfarsson skrifar Skoðun Sólarhringur til stefnu Flosi Eiríksson skrifar Skoðun Takk fyrir stuðninginn félagsfólk VR Þorsteinn Skúli Sveinsson skrifar Skoðun Heili ungmenna á samfélagsmiðlum – hefur endurvírun átt sér stað í heila heillar kynslóðar? Þórhildur Halldórsdóttir skrifar Skoðun Sjálfbærni og mikilvægi háskóla Silja Bára Ómarsdóttir skrifar Skoðun Að kenna eða ekki kenna Helga Margrét Marzellíusardóttir skrifar Skoðun Þúsund hjúkrunarrými óskast strax í gær Aríel Pétursson skrifar Skoðun Nú ertu á (síðasta) séns! Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til allra félagsmanna VR Bjarni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Líffræðileg fjölbreytni og tækifæri Íslands Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Táknrænar 350 milljónir Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Átök Bandaríkjanna við Evrópu Kristján Reykjalín Vigfússon skrifar Skoðun Þjóðin tapar, bankarnir græða – Innleiðing RÍR og mótspyrna bankanna Aron Heiðar Steinsson skrifar Sjá meira
Helga Vala Helgadóttir ég þakka þér fyrir hófstillt og fallegt bréf til mín. Ég vil hins vegar leggja á það áherslu að ég er að mestu ósammála efni bréfsins þótt ég nemi í því fegurð og velvilja í minn garð og þjóðarinnar allrar. Það var mál manna að það þyrfti að skerpa á lagaheimildum til þess að skerða frelsi í sóttvarnarskyni. Reynsla síðasta árs hefur meðal annars sýnt að það eru nokkur brögð að því að fólk virði ekki sóttkvíarskyldu og fari á flakk um samfélagið áður en tíminn er liðinn. Stóran hundraðshluta smita sem hafa fundist hér á landi á síðustu mánuðum má rekja til þess konar hegðunar af hálfu sumra sem komu frá hættusvæðum. Hugmyndin var meðal annars sú að breytt sóttvarnarlög veittu heimild til þess að skikka fólk í sóttkví samkvæmt alþjóðlegri skilgreiningu á henni. Þetta var gert í lögunum nýbreyttu. Sóttkví er skilgreind sem aðgerð til þess að vernda samfélagið gegn smithættu sem kann að stafa af þeim sem eru settir í hana. Hún byggir á því að halda einstaklingnum einangruðum frá öðrum í samfélaginu þannig að hann geti ekki smitað þá. Það er alveg ljóst að heimasóttkví fyrir þá sem koma frá löndum þar sem er mikið um smit hefur ekki uppfyllt þau skilyrði sem hin alþjóðlega skilgreining gerir ráð fyrir. Við erum með mikið af gögnum sem sýna þetta. Þar af leiðandi nægði ekki að hleypa fólki heim til sín og sóttvarnaryfirvöld urðu að grípa annarra ráða til þess að sóttkví sem fólk væri sent í væri í raun sóttkví en ekki eitthvað allt annað. Hin alþjóðlega skilgreining á sóttkví gerir ekki ráð fyrir því að hún sé í heimahúsi eða í sérstöku húsi né stangast heimahúsið eða sérsaka húsið á við skilgreininguna. Það er hins vegar grundvallaratriði að þær aðferðir sem er beitt komi í veg fyrir smit frá þeim sem í sóttkví dvelja berist út í samfélagið. Það var að mörgu leyti sjálfsagt að reyna að skikka fólk í sóttkví heima hjá sér í upphafi faraldurins en nú hefur komið í ljós að þegar um er að ræða fólk sem kemur til landsins frá svæðum þar sem mikið er um smit þá dugar það ekki til. Í þeim tilfellum er heimasóttkvíin ekki sóttkví heldur misheppnuð tilraun til hennar. Þess vegna gripu sóttvarnaryfirvöld til annarra ráðstafana og það er ekkert í endurbættum sóttvarnarlögunum sem bannar það. Þau skilgreina sóttkví í samræmi við alþjóðlegar skilgreiningar og veita engan afslátt af þeim. Það er ekki bara heimild í lögunum til þess að beita sóttkví heldur er gert ráð fyrir því. Víkur nú sögunni að þeim dómi í héraði að það hafi verið ólöglegt að skikka farþega frá hættusvæðum í sóttkví í herbergjum á Fosshóteli við Þórunnartún. Sá dómur byggði að mestu eða öllu á 13. málsgrein, 1.greinar, 1. kafla laganna sem er svona: 13. Sóttvarnahús: Staður þar sem einstaklingur, sem ekki á samastað á Íslandi eða getur af öðrum sökum ekki eða vill ekki einangra sig í húsnæði á eigin vegum, getur verið í sóttkví eða einangrun vegna gruns um að hann sé smitaður af farsótt eða ef staðfest er að svo sé. Í þessari málgrein er ekki kveðið svo á um að sóttvarnaryfirvöld hafi ekki heimild til þess að skikka fólk í sóttkví hvar svo sem þau telja nauðsynlegt heldur einungis gefið í skyn að ef sóttvarnaryfirvöld telji heimasóttkví uppfylla skilyrði sóttkvíar og einhver geti ekki eða vilji ekki fara í heimasóttkví þá sé fyrir hendi staður fyrir hann. Þessi málsgrein lýtur að skilgreiningu á einni af mörgum útfærslum á sóttkvíarhugmyndinni sem verða að vera til staðar þegar tekist er á við farsótt sem skiptir stöðugt um ham. 12. málsgreinin sem er lykill að málinu er svona: 12. Sóttkví: Takmörkun á athafnafrelsi og/eða aðskilnaður einstaklinga sem grunur leikur á að hafi verið útsettir fyrir smiti en eru ekki veikir eða grunsamlegs farangurs, gáma, farartækja eða vöru frá öðrum eða öðru á þann hátt sem kemur í veg fyrir hugsanlega útbreiðslu sýkingar eða mengunar . Hér er hvergi minnst á að sóttkví eigi að vera eða verði að vera heima hjá einstaklingnum, enda væri það hvorki í samræmi við alþjóðalega skilgreiningu á sóttkví né hefð við framkvæmd. Það er einungis sagt að hún eigi að vera á þann hátt að hún komi í veg fyrir hugsanlega útbreiðslu sýkingar. Sóttvarnaryfirvöld hafa á síðustu mánuðum aflað gagna sem sýna fram á, svo ekki verður um villst, að þegar um er að ræða fólk sem kemur frá löndum þar sem mikið er um smit þá kemur heimasóttkví ekki í veg fyrir hugsanlega útbreiðslu sýkingarinnar. Eina leiðin fyrir héraðsdómara til þess að komast að sinni niðurstöðu er að í 13. málsgreininni felist takmarkanir á beitingu sóttkvíar sem ekki er minnst á einu einasta orði. Ef þær takmarkanir findust einhvers staðar í 13. málsgrein væru 12. og 13. málsgreinarnar ósamrýmanlegar og ég trúi því varla að Alþingi hafi viljandi sett inn í lögin tvær grundvallarskilgreiningar sem stangast á. Hinn möguleikinn er sá að Alþingi hafi fundist það í stakk búið til þess að breyta skilgreiningunni á sóttkví en þess sjást engin merki. Að þessu sögðu Helga Vala Helgadóttir ætti þér að vera ljóst að með orðum mínum var ég ekki að tala niður héraðsdóm heldur veita honum það aðhald sem eðlilegt er þegar sá möguleiki er fyrir hendi að honum hafi orðið á mistök sem gætu vegið að heilsu landsmanna. Ég held að mistökin hafi legið í því að héraðsdómari hafi ekki gert sér grein fyrir því að sóttkví er grundvallarhugtak Svo er það þáttur Landsréttar í málinu sem er ekki beinlínis upp-örvandi. Málið var kært til hans og hann vísaði því frá vegna þess að þeir sem kærðu voru lausir úr sóttkví og byggir það á hefð sem hefur myndast við afgreiðslu mála þegar menn kæra gæsluvarðhalds-dómum og losna úr varðhaldi áður en máli þeirra eru tekið fyrir. Ég held að það hafi verið klaufaskapur að bera fyrir sig þá hefð vegna þess að þegar einstaklingi er sleppt úr varðhaldi er gengið út frá því sem vísu að hann sé ekki hættulegur samfélagi sínu. Dómurinn í héraði hleypti úr sóttkví fjölda manns sem voru samkvæmt skilningi sóttvarnaryfirvalda ógnvekjandi utan hennar. Þarna glataði Landsréttur tækifæri til þess að kveða upp dóm í prinsippmáli sem varðar allt samfélagið. Það er ljóst að í þessu máli brást dómsvaldið okkur og að öllum líkindum löggjafavaldið líka vegna þess að það hefði mátt taka af allan vafa í lagatextanum. Þetta er hins vegar eitt af þeim málum þar sem framkvæmdavaldið vildi vel en mátti sín lítils.
Skoðun Almannaréttur er sá réttur sem almenningi er áskilinn í lögum til frjálsra afnota af landi og landsgæðum Skírnir Garðarson skrifar
Skoðun Heili ungmenna á samfélagsmiðlum – hefur endurvírun átt sér stað í heila heillar kynslóðar? Þórhildur Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Þjóðin tapar, bankarnir græða – Innleiðing RÍR og mótspyrna bankanna Aron Heiðar Steinsson skrifar