Innlent

Með frumubreytingar og einkenni en sýninu engu að síður hent

Hólmfríður Gísladóttir skrifar
Viðmælendur Vísis hafa bent á að skimanaferlið megi ekki vera þannig að það skapi vanlíðan og vantraust meðal kvenna. Enda er tilgangurinn með því að koma í veg fyrir ofskimanir öðrum þræði að skapa ekki óþarfa kvíða hjá konum. Konur hafa bent á að það geri það engin að gamni sínu að fara ítrekað í sýnatöku.
Viðmælendur Vísis hafa bent á að skimanaferlið megi ekki vera þannig að það skapi vanlíðan og vantraust meðal kvenna. Enda er tilgangurinn með því að koma í veg fyrir ofskimanir öðrum þræði að skapa ekki óþarfa kvíða hjá konum. Konur hafa bent á að það geri það engin að gamni sínu að fara ítrekað í sýnatöku.

Kona sem greindist með frumubreytingar í leghálsi í júní í fyrra og hefur verið með dæmigerð einkenni leghálskrabbameins fær sýnið sitt ekki rannsakað. Ákvörðun þess efnis var tekin af Kristjáni Oddssyni, yfirmanni Samhæfingarstöðvar krabbameinsskimana.

Karen Eva Helgudóttir hefur áður farið í keiluskurð og meðferð vegna frumubreytinga og fór í sýnatöku síðasta sumar eftir að blæða fór frá leghálsinum, meðal annars við samfarir. Þá greindist hún aftur með frumubreytingar en var sagt að mæta í skimun að ári.

Vegna blæðinganna ákvað hún að leita til kvensjúkdómalæknis síns fyrir um mánuði síðan, sem var sammála Karen að það væri of langt að bíða fram í október eftir nýrri sýnatöku. Sýni var tekið og sent Samhæfingarstöðinni en fyrir nokkrum dögum barst kvensjúkdómalækninum erindi þess efnis að sýnið yrði ekki rannsakað þar sem ekki var liðið ár.

Sýnatakan var sögð ekki samræmast skimunarleiðbeiningum landlæknisembættisins og brýnt fyrir kvensjúkdómalækninum að kynna sér skimunarleiðbeiningarnar.

Samskiptin milli Kristjáns og Þórðar vegna sýnis Karenar.

Óskaði eftir sýnatöku í ljósi reynslu sinnar af öðrum sjúklingi

„Það er ömurlegt að lenda í þessu,“ segir Karen, sem er ólétt að sínu öðru barni. „Ég er náttúrulega bara reið út í kerfið. Ég á litla stelpu sem ég er að sinna ein og er ólétt að öðru. Þetta er rosalegt sjokk ef það kemur eitthvað upp á. Ætlar hann að taka ábyrgð á því?“ spyr Karen og vísar til Kristjáns.

Hún segir ótrúlegt að standa frammi fyrir óvissu um heilsu sína aðeins 26 ára gömul og geta ekkert að gert. „Ég er búin að gera allt sem ég get gert í rauninni,“ segir hún.

Samkvæmt leiðbeiningunum á Karen að koma aftur í sýnatöku í október en þá verður hún komin meira en 34 vikur á leið. Kvensjúkdómalæknirinn hennar, Þórður Óskarsson, er síður en svo ánægður með inngrip Kristjáns, og spyr hann meðal annars í tölvupóstsamskiptum, sem Karen hefur fengið leyfi til að birta, hvort Kristján ætli að axla ábyrgð á því ef Karen greinist með krabbamein.

Hann segir í bréfinu til Kristján að til hans hafi komið kona í september síðastliðnum sem greindist með krabbamein þrátt fyrir að hafa fengið neikvætt svar úr sýni í janúar sama ár. Sú hafi fengið blæðingar í kjölfar samfara en samkvæmt skimunarleiðbeiningum átt að koma aftur í sýnatöku 2023.

Þá segir Þórður að Karen sé enn með blæðingar frá leghálsi.

„Viljið þið fá PAP sýni frá blæðandi leghálsi við 35-36 vikna meðgöngu? Hefur þú ekkert þarfara að gera en standa í svona rugli?“ spyr hann Kristján.

Sýnum hent

„Læknirinn minn er bara mjög reiður og var alveg miður sín þegar hann hringdi í mig. Hann er að reyna að hjálpa fólki en er bara stoppaður af kerfinu,“ segir Karen. Þegar hún ræddi við Þórð í gær hafði hann ekki fengið svör frá Kristjáni við tölvupóstum sínum.

Vísir hefur heimildir fyrir því að nokkrir kvensjúkdómalæknar hafi fengið áþekk bréf frá Kristjáni, þar sem þeim er tilkynnt að sýni verði ekki rannsökuð þrátt fyrir að þeir hafi tekið faglega ákvörðun um nauðsyn þess að taka sýni hjá sjúklingum sínum.

Í skoðanagrein sem birtist á Vísi á fimmtudag sagði fæðinga- og kvensjúkdómalæknirinn Ebba Margrét Magnúsdóttir meðal annars:

„Samhæfingarmiðstöð heilsugæslunnar sem á að sjá um þessa starfsemi hefur nú undanfarið tekið þá ákvörðun að henda sumum sýnum sem við læknar höfum tekið því að þeirra mati eru þau óþörf. Þarna er ekki bara verið að vanvirða konur sem koma til lækna með kvartanir og þess vegna eru tekin sýni frá leghálsi heldur er verið að gera lítið úr læknisfræðilegu mati kvensjúkdómalækna og þeim sent skammarbréf. Fádæma framkoma sem við læknar hljótum að mótmæla kröftuglega.“

Landlæknir hefur sagt að konur geti ekki „pantað skimun“ utan skimunarferlisins en kvensjúkdómalæknar eiga engu að síður að geta tekið sýni og óskað eftir rannsókn þegar konur gefa sig fram með einkenni.

Virðist hafa vald til að úrskurða um dómgreind lækna

Af máli Karenar og fleirum að dæma er ekki hægt að draga aðra ályktun en þá að Kristján, sem stjórnandi Samhæfingarmiðstöðvarinnar, hafi heimild til að úrskurða um dómgreind annarra kvensjúkdómalækna í einstaka málum og ákveða að neita rannsókn.

Vísir sendi landlæknisembættinu fyrirspurn í byrjun mánaðar þar sem meðal annars var spurt að því hvort Kristján hefði heimild til að taka fram fyrir hendurnar á kvensjúkdómalæknum með þessum hætti.

Svarið var á þessa vegu:

„Kristján Oddsson er yfirmaður Samhæfingarstöðvar krabbameinsskimana (SKS). Hlutverk SKS er að bera ábyrgð á að leiðbeiningum um skimun sem embætti landlæknis gefur út sé fylgt á landsvísu. Þetta felur m.a. í sér skipulag skimunar og samhæfingu hennar, boðun og að konum berist upplýsiungar um niðurstöðu skimunar og eftirfylgni.

Lýðgrunduð skimun er skimun á heilbrigðum konum, þ.e. ekki konum sem eru með einkenni, og framkvæmd eftir fyrirfram ákveðnu kerfi. Hérlendis er farið eftir dönskum leiðbeiningum og er mikilvægt að þeim sé fylgt. Það er mikilvægt að skilja á milli sýna sem tekin eru vegna einkenna og skimunar og ekki á að taka sýni frá heilbrigðum konum oftar en leiðbeiningar kveða á um (sjá Skodun vegna frumubreytinga i leghalsi_baeklingurEL_2021.pdf (landlaeknir.is).

Ef kvensjúkdómalæknar eru að taka sýni fyrir utan skilgreinds skimunartíma þurfa þeir að gefa upp ástæðu þess en það er gert ráð fyrir því að hægt sé að senda sýni einnig af læknisfræðilegri ástæðu.

Að mati landlæknis er mikilvægt að allir framkvæmdaaðilar fylgi leiðbeiningum. Það er hins vegar óhjákvæmilegt þegar um víðtæka kerfisbreytingu er að ræða að einhverjir hnökrar komi upp. Ef ágreiningur skapast milli lækna væntir landlæknir þess að hlutaðeigandi ræði málin og komist að sameiginlegri niðurstöðu þannig að öryggis konunnar sé gætt.“


Tengdar fréttir

Tímafrekt að senda sýnin utan og svartíminn of langur

Of mikill tími fór í merkingar og pökkun sýna, sendingartíminn var oft langur og þá voru íslensku sýnin ekki í neinum forgangi og svartíminn í heild of langur. Þetta segir Auður Eiríksdóttir, lífeindafræðingur og fyrrverandi deildarstjóri Frumurannsóknarstofu Krabbameinsfélags Íslands, um reynsluna af því að láta rannsóknarstofu í Svíþjóð sjá um HPV-rannsóknir á leghálssýnum.




Fleiri fréttir

Sjá meira


×