Skoðun

Tökum þátt í að forða loftslagshörmungum

Guðjón Sigurbjartsson skrifar

Ný skýrsla milliríkjanefndar Sameinuðu þjóðanna um loftslagsvána staðfestir að loftslagið er að hitna hratt og stórauka þarf aðgerðir til að forða ólýsanlegum hörmungum fyrir lífið á jörðinni næstu áratugi.

Við Íslendingar erum að losa hlutfallslega mikið og getum ekki verið stikkfrí. Góðu fréttirnar eru að við getum vel orðið kolefnishlutlaus og við búum yfir sérþekkingu og aðstöðu sem getur nýst öðrum þjóðum þannig að umskiptin geta verið fjárhagslega jákvæð fyrir okkur, ef við viljum.

Vandinn

Ef losun gróðurhúsalofttegunda (GHL) heldur áfram að vaxa eins og hún hefur gert frá 1850 mun andrúmsloftið hlýna um 6°C fyrir næstu aldamót, sem mun raska öllu lífi á jörðinni. Á heimsvísu er meðallosun GHL á persónu á ári um 4 tonn, 8 tonn í Evrópu og 18 tonn í Bandaríkjunum. Við Íslendingar losum heil 44 tonn á mann á ári. Einungis olíuríkið Qatar losar meira.

Með Parísarsamkomulaginu frá 2015 settu ríki heims sér það sameiginlega markmið að draga nægilega mikið úr losun GHL til að hnattræn hlýnun haldist innan við 2°C. Talið er hæpið að það náist nema með stórauknum aðgerðum.

Losum minna

Losun GHL á Íslandi verður um 14 milljón tonn (MT) í ár og skiptist gróflega svona, sjá töflu 1.



Langmest losun GHL er frá þurrkuðu votlendi eða um 9 MT á ári. Aðeins um 15% af þessu landi er nýtt í þágu matvælaframleiðslu. Minnka má losun um 6,6 MT á ári með endurheimt votlendis. Votlendissjóður greiðir framkvæmdakostnaðinn en til að verulegur skriður komist á þarf væntanlega að umbuna landeigendum og bændum betur og ýta á eftir með kröfum. Hér er miðað við að 1 ma. kr. á ári í 10 ár dugi til að endurheimta megnið af ónotuðu votlendi.

Losunfrá iðnaði, landbúnaði og úrgangi getur minnkað talsvert, segjum 1 MT á ári samtals. Lauslega er hér áætlað að kostnaður ríkissjóðs af þessum aðgerðum verði 1 ma.kr. á ári í 10 ár.

Við búum að umhverfisvænni raf- og hitaorku. Orkuskipti í samgöngum erukomin vel á veg með rafbílavæðingu. Lausnir fyrir skip og jafnvel flug eru í sjónmáli. Unnið er að eflingu almenningssamgangna. Árið 2030 verður nýskráning bensín- og díselbíla óheimil. Eftir 10 ár má ætla að um helmingur samgangna verði á umhverfivænni orku. Losun GHL frá þessum flokkum mun minnka um nálægt 0,9 MT á ári, á næstu árum. Kostnaður skattgreiðenda gæti orðið nálægt 2 ma. kr. á ári, næstu 10 ár, gróft skotið.

Samkvæmt ofangreindu getum við minnkað losun GHL á næstu 10 árum, úr 14 MT á ári í um 5,5 MT.Samt verður losun hér enn um 16 þúsund tonn á persónu á ári sem er meiri en losun Evrópubúa nú, að meðaltali (8).

Bindum meira

Við getum sem sagt ekki náð kolefnishlutleysi með því bara að minnka losun GHL. Við þurfum því að auka bindingu GHL og það um 5,5 MT á ári. Tafla 2 sýnir nokkrar mismunandi leiðir að því marki.

Stöðvun lausagöngu búfjár eykur náttúrulega gróðurþekju landsins, samanber Þórsmörk og landnám Ingólfs. Gerum hér ráð fyrir að 5.000 km2 grói upp, sem myndi næga til að binda 1 MT á ári. Kostnaður opinberra sjóða við girðingar og bætur til sauðfjárbænda gætu gróft skotið numið um 1 ma.kr. á ári í 5 ár og einhverju eftir það. Á móti kemur að lækka mætti framlög til Landgræðslunnar sem nema rúmum 5 ma.kr. á ári um svipaða upphæð. Nettó núll hér, en líklega verður fjárhagslegur ávinningur af stöðvun lausagöngu.

Kolefnisbinding á landgræðslusvæðum er metin 275 tonn á 1 km2 á ári. Hraðvirkast virðist að nota lúpínu. Til að binda 1 MT á ári mætti sá lúpínu í 500 km2 á ári í 5 ár og láta hana svo sá sér sjálfri upp í 5.000 km2. Kostnaðurinn yrði 1 ma.kr. á ári í 5 ár, og einhver við umsjón eftir það.

Skógar þekja í dag um 2% af flatarmáli Íslands eða 2000 km2. Kolefnisbinding skóga er misjöfn eftir trjátegundum, aldri ofl. Hér er gengið út frá 144 tonna bindingu á 1 km2 á ári. Til að binda 1 MT á ári til viðbótar þarf að fimmfalda skógarþekjuna, í 10% landsins eða 10.000 km2. Stofnkostnaðar yrði lauslega áætlað um 30 ma.kr. á ári í 10 ár og það tekur skóga um 30 ár að komast í hámarks bindingu.

Ofangreindar leiðir að bindingu GHL ganga allar út á að nýta gróður til þess, sem um leið fegrar landið og eykur skjól, sem skiptir verulegu máli hér í norðrinu.

Carbfix hefur þróað niðurdælingu GHL í berg. Kostnaður við að binda 1 MT af GHL með þeim hætti er 3 ma.kr. Lítið landsvæði fer í þessa starfsemi. Þessi kostnaður félli til á meðan dælt yrði niður, en aukinn gróður, samanber ofangreint, verður sjálfbærari.

Heildarkostnaðurinn er ekki svo mikill

Ofangreindur samanburður er grófur og ónákvæmur en gefur vonandi vísbendingar. Sáning lúpínu og stöðvun laugagöngu búfjár eru lang hagkvæmustu aðgerðirnar. Fara þarf allar ofangreindar leiðir í bland og aðrar sem kunna að vera færar, að markmiðinu sem er að ná að minnsta kosti 5 MT bindingu GHL á ári.

Árlegur kostnaður er eftir blöndu aðferða. Hugsanlega yrði hann um 10 ma.kr. á ári í 5-10 ár, sem er aðeins 0,3% af landsframleiðslu. Til viðbótar er auðvitað ýmislegt svo sem endurnýjun bílaflota sem að hluta er eðlileg endurnýjun. En það eru fjárhagsleg tækifæri í öflugum aðgerðum.

Við getum hjálpað öðrum

Við Íslendingar getum ekki bara náð kolefnishlutleysi heldur líka hjálpað öðrum að minnka sína losun og haft af því verulegan fjárhagslegan ávinning. Hér eru nokkrar leiðir.

Hitaveitur

Margir hér búa yfir sérþekkingu og reynsla varðandi hitaveitur sem er eftirsótt víða um heim. Fólk héðan er þegar í Kína og víðar að vinna við að koma upp stórum hitaveitum sem draga úr kolakyndingu.

Vindmyllugarðar

Raforka framleidd með vindorku í vindmyllugörðum er umhverfisvæn og kostnaðarverðið orðið samkeppnisfært við vatnsorku. Ísland er vindasamt og nýting vindorkuvera óvenju góð.Vindorkuver hér með 1000 MW uppsettu afli sem leysir af hólmi raforkuver sem keyrt er á jarðefnaeldsneyti, minnka losun GHL um 4 MT á ári nettó, lauslega áætlað. Raforka frá vindmyllugörðum yrði eftirsótt svo sem til að knýja gagnaver, framleiðsla vetni sem væntanlega verður bráðlega helsti orkugjafinn fyrir stóra bíla, skip og flugvélar. Einnig gætum við flutt út orku um sæstreng til Evrópu. Við getum án verulegra sjónrænna umhverfisáhrifa komið hér fyrir á völdum stöðum mörg þúsund MW vinorkuverum.

Carbfix tæknin er þegar orðin útsöluvara.

Við getum sem sagt ekki bara náð kolefnishlutleysi á næstu árum, heldur á sama tíma bætt náttúru landsins og hjálpað öðrum þjóðum að draga úr losun.

Krefjumst aðgerða og veljum rétt í kosningunum

Við almenningur getum gert margt fyrir umhverfið svo sem skipt yfir á rafmagnsbíl, notað virka ferðamáta í stað bíla, fjarfundi, minnkað kjötneyslu, dregið úr plastnotkun og fleira.

Loftlagsvandinn er hins vegar það stór að þjóðir heims verða að grípa til yfirgripsmikilla aðgerða, samanber ofangreint.

Við almenningur þurfum að þrýsta á stjórnmálafólk og velja í komandi kosningum þá stjórnmálaflokka sem taka loftlagsmálin föstum tökum. Sumir flokkanna tala skýrt í þessum málum, í þágu almennings. Aðrir flokkar gera jafnvel lítið úr vandanum og tala óljóst til að verja sérhagsmuni fárra.

Við skulum ekki kjósa þá flokka heldur hina sem tala skýrt svo sem Píratar sem taka umhverfismálin mjög alvarlega og hafa sett fram skýra stefnu sem vitnar um vilja til að gera það sem gera þarf. Veldu rétt í þágu loftslagsins 25. september.

Tilvísanir:

Milliríkjanefnd Sameinuðu þjóðirnar – Ný skýrsla um loftlagsbreytingar

http://umhverfisstofnun.is/

https://www.skogur.is/

https://www.votlendi.is/

https://www.carbfix.com

Bill Gates - How to avoid a climate disaster

Höfundur er formaður Pírata í Reykjavík




Skoðun

Sjá meira


×