Réttu spurningarnar um skatta Björn Leví Gunnarsson skrifar 9. september 2021 14:00 Oft eru stjórnmálaflokkar að rífast um skatta, hærri eða lægri - og ásakanir ganga fram og til baka um hvort sé betra. Bæði sjónarmiðin eru afvegaleiðing frá því sem skiptir máli - hvað fáum við fyrir skattana okkar? Á sama tíma og við viljum almennt opinbert heilbrigðiskerfi, menntakerfi og réttarkerfi getum við ekki komist hjá því að innheimta skatta til þess að fjármagna slík ríkisútgjöld. Þegar einhver segja okkur að skattar séu of háir þá þurfa þau að útskýra hvar við erum að ofnota þá skatta sem þegar eru innheimtir. Þegar vinstri flokkar benda á að það þurfi meiri heilbrigðisþjónustu og aðra samneyslu þá þurfa þau að útskýra fyrir okkur að vel sé farið með þá skatta sem við greiðum nú þegar. Við eigum nefnilega öll að spyrja, alltaf - er vel farið með almannafé? Vitum við svarið? Nei. Við vitum það ekki. Svarið er það einfalt. En einfalt svar er ekki nóg, ég þarf að útskýra rökin fyrir þeirri niðurstöðu. Á kjörtímabilinu sem er að líða spurði ég um skilvirka notkun á almannafé í mörgum málaflokkum. Augljósasta opinberunin á því að enginn hefur hugmynd um hvort verið sé að nota almannafé á hagkvæman hátt finnst í svörum við spurningum mínum um lögbundin verkefni. Hvað á ég við með því? Jú, Alþingi setur lög og framkvæmd þeirra laga kostar ríkissjóð pening. Ef Alþingi setur lög um almannatryggingar þá þarf ríkisstjórnin að fjármagna þær tryggingar, til dæmis með sköttum. Ef Alþingi setur lög um atvinnuleysisbætur eða leggur fram samgönguáætlun þá þarf peninga til þess að byggja vegina eða spítalann. Þegar Alþingi setur lög verða til lögbundin verkefni sem samkvæmt lögum um opinber fjármál á að kostnaðarmeta þannig að þingmenn viti hvað það kostar sem þau eru að samþykkja. Þess vegna er það mjög áhugavert - en á sama tíma fyrirsjáanlegt - að þegar ég spyr hvað lögbundin verkefni kosta, þá eru svörin oft óljós. Sem dæmi eru lögbundin verkefni Barnaverndarstofu flokkuð í tíu liði í svari þeirra, þar sem eitt verkefnið er skilgreint sem: „Að hafa með höndum leiðbeiningar um túlkun og framkvæmd barnaverndarlaga og fræðslu og ráðgjöf fyrir barnaverndarnefndir í landinu.“ Veit Barnaverndarstofa hvað þetta verkefni kostar? Nei, því svarið er: „Fjárlög gera ráð fyrir 1.598,7 millj. kr. til reksturs Barnaverndarstofu árið 2020. Fjárheimildin er ætluð til að sinna verkefnum stofunnar og er ekki sundurliðuð sérstaklega á einstök verkefni.“ Dómsmálaráðuneytið felur sig á bak við lög um fjárreiður ríkisins í sínu svari sem segir okkur það svart á hvítu að það er engin leið fyrir Alþingi, sem er fjárveitingavaldið, að komast að því hvort verið sé að nýta almannafé á hagkvæman hátt í lögbundin verkefni. Ég get ekki komist að því hver rekstrarkostnaður fasteignaskrár hjá Þjóðskrá sé og því síður reynt að komast að því hvort reksturinn sé hagkvæmur eða ekki í kjölfarið á því. Þess vegna er svarið nei, við vitum ekki hvort vel sé farið með almannafé. Lausn Pírata Tölum þá um skatta aftur og lausn Pírata í skattamálum. Þar segjum við einfaldlega að við viljum byggja upp framsækið skattkerfi, þar sem byrðin eykst eftir því sem bökin verða breiðari. Þannig verða skattar á lág laun, örorku- og ellilífeyrisþega og græn sprotafyrirtæki lækkaðir, en skattar á ofurauð, arð- og fjármagnstekjur og mengandi stórfyrirtæki hækkaðir. Við viljum hins vegar líka kafa ofan í opinber útgjöld og varpa ljósi á það hvort vel sé farið með peninga almennings. Markmiðið verður að skapa rými til nýrra útgjalda án þess að hækka þurfi heildarskatta eða að ríkisútgjöld vaxi óstjórnlega - vegna þess að við vitum að það er ekki verið að fara vel með almannafé eins og er. Við höfum séð það í svörum við fyrirspurnum um starfskostnað þingmanna, dagpeninga ráðherra, hugbúnaðarkaup ríkisins, málsmeðferðatíma, biðlista, í skýrslu um eignir Íslendinga í skattaskjólum og ýmsu fleira. Við viljum hækka persónuafsláttinn í skrefum og greiða út til þeirra sem nýta hann ekki - alveg eins og fyrirtæki greiða ekki skatt af kostnaði þá ætti einstaklingar ekki að gera það heldur. Að sama skapi viljum við einfalda skatta- og almannatryggingakerfin til að fækka og draga úr skerðingum. Núverandi kerfi eru flókin, ómannúðleg og full af fátæktargildrum. Við viljum tryggja gagnsæi skattkerfisins og stuðla að skilvirkni með stafrænum lausnum sem hægt er að einfalda og bæta verulega. Píratar vilja innleiða kvikara skattkerfi. Að skattar verði gerðir upp sjálfkrafa og í rauntíma. Við viljum skattleggja meira af auði og arði en minna af launum og eðlilegri neyslu. Þá verður öll mengun skattlögð í rauntíma. Ég vil vekja sérstaka áherslu á stefnu Pírata um að skattleggja meira af auði og arði en minna af launum og neyslu. Hugmyndin á bak við það er að skattleggja ekki tíma fólks. Fólk þarf að eyða tíma af lífi sínu til þess að hafa ofan í sig og á og ríkið á helst ekki að skattleggja þann tíma. Það á frekar að beina skattheimtu ríkisins að ferlum þar sem fjármagn verður til án þess að einhver hafi eytt tíma af lífi sínu til þess að búa til verðmæti. Skattar eru nauðsynlegir Skattar eru ekki ofbeldi, eins og sumir halda fram. Skattlagning býr til gæði og sameiginlega þjónustu og réttindi fyrir okkur öll. Því er mikilvægt að það sé skýrt að vel sé farið með almannafé og leiðin til þess að fullvissa fólk um að svo sé er meira gagnsæi. Gagnsæi - sem Píratar eru bestir allra flokka í. Það skiptir líka máli hvernig skattheimtan fer fram. Högum henni þannig að hún eigi ekki við þann tíma sem fólk ver í að hafa ofan í sig og á og beinum frekar skattlagningunni að þeim ferlum í hagkerfinu sem búa sjálfkrafa til misskiptingu. Hættum að skattleggja líf fólks og skattleggjum kerfið. Þangað stefna Píratar. Höfundur er oddviti Pírata í Reykjavíkurkjördæmi suður fyrir alþingiskosningarnar 2021. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Björn Leví Gunnarsson Skoðun: Kosningar 2021 Skattar og tollar Píratar Alþingiskosningar 2021 Efnahagsmál Mest lesið Að verða fórnarlamb íslenskra skattyfirvalda Arnar Pálsson Skoðun „Eru ekki allir pínu einhverfir í dag?“ Andrea Ólafsdóttir Skoðun Skaðinn í leyndri meðferð á heimilum Matthildur Björnsdóttir Skoðun Loftslagsávinningur Coda Terminal er gífurlegur Sigurður Loftur Thorlacius Skoðun Um vanda stúlkna í skólum Ragnar Þór Pétursson Skoðun Bóluefni eða veirur Ágúst Kvaran Skoðun 3.200 aumingjar (mín skoðun) Ole Anton Bieltvedt Skoðun Mega bara íslenskir karlmenn nauðga konum á Íslandi? Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Tilgangur atvinnurekstrarbanns Lárus Sigurður Lárusson Skoðun Af glyðrugangi eftirlitsstofnana Ester Hilmarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun „Eru ekki allir pínu einhverfir í dag?“ Andrea Ólafsdóttir skrifar Skoðun Betri leið til að velja keppendur inn á Ólympíuleika Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Tilgangur atvinnurekstrarbanns Lárus Sigurður Lárusson skrifar Skoðun Að verða fórnarlamb íslenskra skattyfirvalda Arnar Pálsson skrifar Skoðun Loftslagsávinningur Coda Terminal er gífurlegur Sigurður Loftur Thorlacius skrifar Skoðun Bóluefni eða veirur Ágúst Kvaran skrifar Skoðun Skaðinn í leyndri meðferð á heimilum Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Af glyðrugangi eftirlitsstofnana Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Linnulaus þjáning íbúa á Gaza Hrafnhildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Munurinn á þjóðerniskennd versus sálernis þarfar upplifun Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Verða rangfærslur að sannleika, ef þær eru endurteknar nógu oft!? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Svifhrifavaldar Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Forseti ÍSÍ hvattur til að hefja tiltektina í eigin starfsemi Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Hvernig og hvenær en ekki hvort Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Það er víst hægt að semja um aðildarskilmála! Mörg dæmi sanna það! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Orðatónar: Aukinn orðaforði og lesskilningur barna með íslenskri tónlist Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Tilfinningalegur athyglisbrestur og heilbrigt tilfinningalíf Jón Þór Ólafsson skrifar Skoðun Reglurnar eru óumsemjanlegar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 3.200 aumingjar (mín skoðun) Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Ber endurhæfing ávöxt? skrifar Skoðun Heimur á heljarþröm skrifar Skoðun Foreldrar á 4. vaktinni Sara Rós Kristinsdóttir,Lóa Ólafsdóttir skrifar Skoðun Norður-Kórea er víða Ingvar Smári Birgisson skrifar Skoðun Það getur verið gott að búa til steind Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Uppskeruhátíð öldrunarfræða á Norðurlöndum Sirrý Sif Sigurlaugardóttir skrifar Skoðun Gullverðlaun í mengun Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Gen og glæpir Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun 10 tæknilegir yfirburðir rafbíla Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar Skoðun Um vanda stúlkna í skólum Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Land, borgir og samgöngur Guðjón Sigurbjartsson skrifar Sjá meira
Oft eru stjórnmálaflokkar að rífast um skatta, hærri eða lægri - og ásakanir ganga fram og til baka um hvort sé betra. Bæði sjónarmiðin eru afvegaleiðing frá því sem skiptir máli - hvað fáum við fyrir skattana okkar? Á sama tíma og við viljum almennt opinbert heilbrigðiskerfi, menntakerfi og réttarkerfi getum við ekki komist hjá því að innheimta skatta til þess að fjármagna slík ríkisútgjöld. Þegar einhver segja okkur að skattar séu of háir þá þurfa þau að útskýra hvar við erum að ofnota þá skatta sem þegar eru innheimtir. Þegar vinstri flokkar benda á að það þurfi meiri heilbrigðisþjónustu og aðra samneyslu þá þurfa þau að útskýra fyrir okkur að vel sé farið með þá skatta sem við greiðum nú þegar. Við eigum nefnilega öll að spyrja, alltaf - er vel farið með almannafé? Vitum við svarið? Nei. Við vitum það ekki. Svarið er það einfalt. En einfalt svar er ekki nóg, ég þarf að útskýra rökin fyrir þeirri niðurstöðu. Á kjörtímabilinu sem er að líða spurði ég um skilvirka notkun á almannafé í mörgum málaflokkum. Augljósasta opinberunin á því að enginn hefur hugmynd um hvort verið sé að nota almannafé á hagkvæman hátt finnst í svörum við spurningum mínum um lögbundin verkefni. Hvað á ég við með því? Jú, Alþingi setur lög og framkvæmd þeirra laga kostar ríkissjóð pening. Ef Alþingi setur lög um almannatryggingar þá þarf ríkisstjórnin að fjármagna þær tryggingar, til dæmis með sköttum. Ef Alþingi setur lög um atvinnuleysisbætur eða leggur fram samgönguáætlun þá þarf peninga til þess að byggja vegina eða spítalann. Þegar Alþingi setur lög verða til lögbundin verkefni sem samkvæmt lögum um opinber fjármál á að kostnaðarmeta þannig að þingmenn viti hvað það kostar sem þau eru að samþykkja. Þess vegna er það mjög áhugavert - en á sama tíma fyrirsjáanlegt - að þegar ég spyr hvað lögbundin verkefni kosta, þá eru svörin oft óljós. Sem dæmi eru lögbundin verkefni Barnaverndarstofu flokkuð í tíu liði í svari þeirra, þar sem eitt verkefnið er skilgreint sem: „Að hafa með höndum leiðbeiningar um túlkun og framkvæmd barnaverndarlaga og fræðslu og ráðgjöf fyrir barnaverndarnefndir í landinu.“ Veit Barnaverndarstofa hvað þetta verkefni kostar? Nei, því svarið er: „Fjárlög gera ráð fyrir 1.598,7 millj. kr. til reksturs Barnaverndarstofu árið 2020. Fjárheimildin er ætluð til að sinna verkefnum stofunnar og er ekki sundurliðuð sérstaklega á einstök verkefni.“ Dómsmálaráðuneytið felur sig á bak við lög um fjárreiður ríkisins í sínu svari sem segir okkur það svart á hvítu að það er engin leið fyrir Alþingi, sem er fjárveitingavaldið, að komast að því hvort verið sé að nýta almannafé á hagkvæman hátt í lögbundin verkefni. Ég get ekki komist að því hver rekstrarkostnaður fasteignaskrár hjá Þjóðskrá sé og því síður reynt að komast að því hvort reksturinn sé hagkvæmur eða ekki í kjölfarið á því. Þess vegna er svarið nei, við vitum ekki hvort vel sé farið með almannafé. Lausn Pírata Tölum þá um skatta aftur og lausn Pírata í skattamálum. Þar segjum við einfaldlega að við viljum byggja upp framsækið skattkerfi, þar sem byrðin eykst eftir því sem bökin verða breiðari. Þannig verða skattar á lág laun, örorku- og ellilífeyrisþega og græn sprotafyrirtæki lækkaðir, en skattar á ofurauð, arð- og fjármagnstekjur og mengandi stórfyrirtæki hækkaðir. Við viljum hins vegar líka kafa ofan í opinber útgjöld og varpa ljósi á það hvort vel sé farið með peninga almennings. Markmiðið verður að skapa rými til nýrra útgjalda án þess að hækka þurfi heildarskatta eða að ríkisútgjöld vaxi óstjórnlega - vegna þess að við vitum að það er ekki verið að fara vel með almannafé eins og er. Við höfum séð það í svörum við fyrirspurnum um starfskostnað þingmanna, dagpeninga ráðherra, hugbúnaðarkaup ríkisins, málsmeðferðatíma, biðlista, í skýrslu um eignir Íslendinga í skattaskjólum og ýmsu fleira. Við viljum hækka persónuafsláttinn í skrefum og greiða út til þeirra sem nýta hann ekki - alveg eins og fyrirtæki greiða ekki skatt af kostnaði þá ætti einstaklingar ekki að gera það heldur. Að sama skapi viljum við einfalda skatta- og almannatryggingakerfin til að fækka og draga úr skerðingum. Núverandi kerfi eru flókin, ómannúðleg og full af fátæktargildrum. Við viljum tryggja gagnsæi skattkerfisins og stuðla að skilvirkni með stafrænum lausnum sem hægt er að einfalda og bæta verulega. Píratar vilja innleiða kvikara skattkerfi. Að skattar verði gerðir upp sjálfkrafa og í rauntíma. Við viljum skattleggja meira af auði og arði en minna af launum og eðlilegri neyslu. Þá verður öll mengun skattlögð í rauntíma. Ég vil vekja sérstaka áherslu á stefnu Pírata um að skattleggja meira af auði og arði en minna af launum og neyslu. Hugmyndin á bak við það er að skattleggja ekki tíma fólks. Fólk þarf að eyða tíma af lífi sínu til þess að hafa ofan í sig og á og ríkið á helst ekki að skattleggja þann tíma. Það á frekar að beina skattheimtu ríkisins að ferlum þar sem fjármagn verður til án þess að einhver hafi eytt tíma af lífi sínu til þess að búa til verðmæti. Skattar eru nauðsynlegir Skattar eru ekki ofbeldi, eins og sumir halda fram. Skattlagning býr til gæði og sameiginlega þjónustu og réttindi fyrir okkur öll. Því er mikilvægt að það sé skýrt að vel sé farið með almannafé og leiðin til þess að fullvissa fólk um að svo sé er meira gagnsæi. Gagnsæi - sem Píratar eru bestir allra flokka í. Það skiptir líka máli hvernig skattheimtan fer fram. Högum henni þannig að hún eigi ekki við þann tíma sem fólk ver í að hafa ofan í sig og á og beinum frekar skattlagningunni að þeim ferlum í hagkerfinu sem búa sjálfkrafa til misskiptingu. Hættum að skattleggja líf fólks og skattleggjum kerfið. Þangað stefna Píratar. Höfundur er oddviti Pírata í Reykjavíkurkjördæmi suður fyrir alþingiskosningarnar 2021.
Skoðun Verða rangfærslur að sannleika, ef þær eru endurteknar nógu oft!? Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Forseti ÍSÍ hvattur til að hefja tiltektina í eigin starfsemi Sigurður G. Guðjónsson skrifar
Skoðun Það er víst hægt að semja um aðildarskilmála! Mörg dæmi sanna það! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Orðatónar: Aukinn orðaforði og lesskilningur barna með íslenskri tónlist Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar