Hvernig nær sjávarútvegur markmiðum í loftslagsmálum? Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar 21. september 2021 12:15 Eins og búast mátti við eru loftslagsmál í brennidepli fyrir komandi kosningar. Vonum seinna kynni einhver að segja. Loftslagsmál tilheyra ekki einhverjum einum stjórnmálaflokki, þau eru þess eðlis. Verkefnið sem við blasir er þannig vaxið að á því verður að taka með einum eða öðrum hætti. Flestir eru væntanlega sammála um hvert markmiðið er; það þarf að draga úr áhrifum mannfólksins á umhverfi og loftslag. Hvaða leið ber að fara í þeim efnum kunna stjórnmálaflokkar að hafa mismunandi skoðun á. Eitt af því sem ekki verður horft fram hjá, er að allt samfélagið þarf að leggja hönd á plóg; hið opinbera, fyrirtæki og einstaklingar. Þá kemur til skoðunar hvort nota eigi boð og bönn, eða hvatningu og örvun. Sjálfsagt fer best á því að nota hvoru tveggja í einhverjum mæli. Þó er á ýmsum sviðum hægt að benda á skjótari árangur ef hvatning er í fyrirrúmi. Nefna má að stjórnvöld hafa með markvissum hætti stutt við þá sem vilja aka rafmagnsbifreið með því að stilla gjöldum vegna þeirra í hóf. Það er gott dæmi um vel heppnaða aðgerð sem byggist á hvatningu. 40% samdráttur Stjórnmálaflokkar keppast nú við að kynna sínar kosningaáherslur. Á köflum virðist sem sumir kjósi að horfa fram hjá heildarmyndinni og leggja meiri áherslu á skammtíma aðgerðir, frekar en varanlegar, sem skila munu meiri árangri til lengri tíma. Hér má nefna gjaldtöku í sjávarútvegi, en óvíða greiðir sjávarútvegur hlutfallslega eins mikið í skatta og gjöld og á Íslandi. Í raun virðist sem svo að sumir stjórnmálaflokkar, sem segjast leggja mikla áherslu á loftslagsmál, taki sjávarútveg algjörlega út fyrir sviga í þessum efnum og boða stefnu sem gengur í raun þvert á hið mikilvæga markmið um að draga úr olíunotkun og minnka kolefnissporið. Íslenskur sjávarútvegur hefur nú þegar náð markverðum árangri í loftslagsmálum. Á undanförnum árum hefur sjávarútvegur notað helmingi minna af olíu en hann gerði á tíunda áratug síðustu aldar. Í samanburði við olíunotkun greinarinnar á fyrsta áratug þessarar aldar, nemur samdrátturinn 40%. Vissulega er olíunotkun háð framleiðslu á hverjum tíma, en almennt stækkar kolefnisspor atvinnugreina með auknum umsvifum. Það er með öðrum orðum vandasamt að draga úr áhrifum á umhverfi og um leið að tryggja áframhaldandi og nauðsynlega verðmætasköpun. Það þarf að skapa meiri verðmæti í dag en í gær, til þess að tryggja eftirsóknarverð lífsgæði. Í þessum efnum hefur vel tekist í sjávarútvegi. Dregið hefur verulega úr olíunotkun og kolefnissporið hefur minnkað, án þess að það hafi komið niður á framleiðslu. Þessu samspili verður að viðhalda, því ekki munum við lifa á loftinu einu saman. Afgerandi þáttur er kerfið Árangur sjávarútvegsfyrirtækja við að draga úr losun á gróðurhúsalofttegundum má rekja til nokkurra samverkandi þátta. Ber hér fyrst að nefna fjárfestingu í nýjum og stærri skipum, sem búa yfir nýrri tækni og eru sparneytnari en þau sem eldri eru. Eins hafa sterkari og stærri fiskistofnar, framfarir í veiðum og veiðarfærum, betra skipulag veiða og fækkun skipa dregið úr olíunotkun. Miklar fjárfestingar hafa jafnframt átt sér stað í fiskimjölsverksmiðjum, þar sem raforka hefur að mestu leiti komið í stað olíu. Grunnstefið í fiskveiðistjórnunarkerfinu er að tryggja að veiðiálag sé hóflegt og nýting sjálfbær. Tveir þættir hafa jafnframt verið ráðandi í því að tryggja sjálfbærni umfram hinn hefðbundna líffræðilega þátt. Þessir þættir eru varanleiki og öryggi aflaheimilda og frjálst framsal aflaheimilda. Fyrirjáanleiki og langtímahugsun hafa þannig verið fest í sessi. Það eru þessir eiginleikar kerfisins, fyrst og síðast, sem hafa stuðlað að blómlegum fjárfestingum og verðmætasköpun umfram það sem þekkist í öðrum ríkjum, ásamt því að samhliða hefur verið dregið verulega úr olíunotkun. Af fyrrgreindu leiðir, að það er í raun innbyggður „grænn hvati“ í fiskveiðistjórnunarkerfinu, sem margir stjórnmálaflokkar tala nú um í aðdraganda kosninga að brýnt sé að koma á í atvinnulífinu. Það er nefnilega þessi græni hvati, sem hefur skilað hinum eftirtektarverða árangri sjávarútvegs í umhverfismálum. Því kemur það nokkuð á óvart, að sumir stjórnmálaflokkar vilji umbylta kerfinu á sama tíma og þeir segjast vilja berjast gegn loftslagsvánni. Hér fara einfaldlega ekki saman hljóð og mynd. Þar að auki er það kerfið sjálft sem hefur verið undirstaða þess að íslenskur sjávarútvegur hefur getað staðist samkeppni á sama tíma og opinberar álögur og önnur gjöld á hann heima fyrir eru langt umfram það sem samkeppnisfyrirtæki í öðrum löndum bera. Það skýtur því enn frekar skökku við að þessir sömu flokkar og vilja umbylta fiskveiðistjórnunarkerfinu, vilja einnig leggja auknar álögur á sjávarútveg komist þeir til valda. Ábyrgð stjórnvalda er mikil Það er enn til mikils að vinna í íslenskum sjávarútvegi í baráttunni gegn loftslagsvánni. Fyrirtæki í sjávarútvegi eru vel meðvituð um það og mörkuðu sér stefnu í samfélagsábyrgð í lok síðasta árs sem grundvallast á heimsmarkmiðum Sameinuðu þjóðanna um sjálfbæra þróun. Ekki er þó nóg að marka stefnu, það þarf að framkvæma. Það blasir við að fyrirtækin þurfa að ráðast í verulegar fjárfestingar til viðbótar, í skipum og öðrum búnaði, til að draga úr olíunotkun. Loftslagsvænar fjárfestingar eru heilt yfir dýrari og oft og tíðum áhættusamari fjárfestingar. Enn er til dæmis mikil óvissa um hvaða framtíðarorkugjafi verður nýttur á fiskiskip. Hér liggur ábyrgð stjórnvalda, enda eru það þau sem móta þá umgjörð sem getur stuðlað að áframhaldandi langtímahugsun og aukið mönnum þor til fjárfestinga. Af ofangreindu ætti það því að vera nokkuð ljóst að eitt rekst á annars horn hjá þeim flokkum sem ætla breyta verulega fiskveiðistjórnunarkerfinu eða hækka álögur enn frekar á sjávarútveg, á sama tíma og þeir ætla að berjast gegn loftslagsvánni. Það er varasamt að líta framhjá heildarsamhengi þessara hluta. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heiðrún Lind Marteinsdóttir Sjávarútvegur Loftslagsmál Mest lesið Árið er 1990 Rebekka Hilmarsdóttir Skoðun Bestun Seðlabankastjóra Karl Guðlaugsson Skoðun Létt Borgarlína og bráðavandi umferðar Elías B. Elíasson,Þórarinn Hjaltason Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Þetta er tómarúmið ykkar Eva Dögg Jón Kaldal Skoðun Er óverðtryggða lánið að ganga frá fjölskyldunni? Alma Björk Ástþórsdóttir Skoðun Kæri Jón Kaldal Eva Dögg Davíðsdóttir Skoðun HSÍ er okkur öllum til skammar Björn B. Björnsson Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Halldór 29.06.2024 Halldór Skoðun Skoðun Árið er 1990 Rebekka Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Létt Borgarlína og bráðavandi umferðar Elías B. Elíasson,Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Bestun Seðlabankastjóra Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Nýr tækniskóli rís við Flensborgarhöfn í Hafnarfirði Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Úr samkeppni í einokun? Sigríður Margrét Oddsdóttir,Anna Hrefna Ingimundarsdóttir skrifar Skoðun Að mála sig út í horn Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Verst fyrir fámennustu ríkin Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað getum við tekið á móti mörgum? Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Yazan, Kant og siðleg breytni á Íslandi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Dauðinn og skattarnir skrifar Skoðun Áskorun ÖBÍ og Þroskahjálpar til ráðherra og þingmanna Alma Ýr Ingólfsdóttir,Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Hvers vegna getur ein greiðsla á ári frá TR verið góður kostur? Sigurjón Skúlason skrifar Skoðun Í gíslingu Ríkislögmanns, samtryggingar og spillingar Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Þegar andi Mussolini svífur yfir vötnunum og titlar verða langir Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Af málathöfnum Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Etanól í glansumbúðum Ingibjörg Rósa Björnsdóttir skrifar Skoðun Kæri Jón Kaldal Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Fölsk vernd fæðingarorlofslaga fyrir verðandi feður? Erna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Gaza - hvað getum við gert? Guðrún María Jónsdóttir,Hulda María Einarsdóttir,Sunna Snædal,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Palestína og Vestur-Sahara – Tvær vonlausar aðskilnaðarhreyfingar Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Græn svæði Rúna Sif Stefánsdóttir skrifar Skoðun HSÍ er okkur öllum til skammar Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Stór skref í átt að réttlæti Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Ógreindir víkingar Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Húsnæðisátak Reykjavíkur á fullu skriði Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til Ásmundar Einars barnamálaráðherra Brynjar Bragi Einarsson skrifar Skoðun Sjókvíeldi: aðför gegn náttúrunni Daníel Þröstur Pálsson skrifar Skoðun Þarf heppni til að fæðingarorlof með fjölbura gangi upp? Margrét Finney Jónsdóttir skrifar Skoðun Árangursríkur þingvetur skilar samfélaginu í rétta átt Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Sjá meira
Eins og búast mátti við eru loftslagsmál í brennidepli fyrir komandi kosningar. Vonum seinna kynni einhver að segja. Loftslagsmál tilheyra ekki einhverjum einum stjórnmálaflokki, þau eru þess eðlis. Verkefnið sem við blasir er þannig vaxið að á því verður að taka með einum eða öðrum hætti. Flestir eru væntanlega sammála um hvert markmiðið er; það þarf að draga úr áhrifum mannfólksins á umhverfi og loftslag. Hvaða leið ber að fara í þeim efnum kunna stjórnmálaflokkar að hafa mismunandi skoðun á. Eitt af því sem ekki verður horft fram hjá, er að allt samfélagið þarf að leggja hönd á plóg; hið opinbera, fyrirtæki og einstaklingar. Þá kemur til skoðunar hvort nota eigi boð og bönn, eða hvatningu og örvun. Sjálfsagt fer best á því að nota hvoru tveggja í einhverjum mæli. Þó er á ýmsum sviðum hægt að benda á skjótari árangur ef hvatning er í fyrirrúmi. Nefna má að stjórnvöld hafa með markvissum hætti stutt við þá sem vilja aka rafmagnsbifreið með því að stilla gjöldum vegna þeirra í hóf. Það er gott dæmi um vel heppnaða aðgerð sem byggist á hvatningu. 40% samdráttur Stjórnmálaflokkar keppast nú við að kynna sínar kosningaáherslur. Á köflum virðist sem sumir kjósi að horfa fram hjá heildarmyndinni og leggja meiri áherslu á skammtíma aðgerðir, frekar en varanlegar, sem skila munu meiri árangri til lengri tíma. Hér má nefna gjaldtöku í sjávarútvegi, en óvíða greiðir sjávarútvegur hlutfallslega eins mikið í skatta og gjöld og á Íslandi. Í raun virðist sem svo að sumir stjórnmálaflokkar, sem segjast leggja mikla áherslu á loftslagsmál, taki sjávarútveg algjörlega út fyrir sviga í þessum efnum og boða stefnu sem gengur í raun þvert á hið mikilvæga markmið um að draga úr olíunotkun og minnka kolefnissporið. Íslenskur sjávarútvegur hefur nú þegar náð markverðum árangri í loftslagsmálum. Á undanförnum árum hefur sjávarútvegur notað helmingi minna af olíu en hann gerði á tíunda áratug síðustu aldar. Í samanburði við olíunotkun greinarinnar á fyrsta áratug þessarar aldar, nemur samdrátturinn 40%. Vissulega er olíunotkun háð framleiðslu á hverjum tíma, en almennt stækkar kolefnisspor atvinnugreina með auknum umsvifum. Það er með öðrum orðum vandasamt að draga úr áhrifum á umhverfi og um leið að tryggja áframhaldandi og nauðsynlega verðmætasköpun. Það þarf að skapa meiri verðmæti í dag en í gær, til þess að tryggja eftirsóknarverð lífsgæði. Í þessum efnum hefur vel tekist í sjávarútvegi. Dregið hefur verulega úr olíunotkun og kolefnissporið hefur minnkað, án þess að það hafi komið niður á framleiðslu. Þessu samspili verður að viðhalda, því ekki munum við lifa á loftinu einu saman. Afgerandi þáttur er kerfið Árangur sjávarútvegsfyrirtækja við að draga úr losun á gróðurhúsalofttegundum má rekja til nokkurra samverkandi þátta. Ber hér fyrst að nefna fjárfestingu í nýjum og stærri skipum, sem búa yfir nýrri tækni og eru sparneytnari en þau sem eldri eru. Eins hafa sterkari og stærri fiskistofnar, framfarir í veiðum og veiðarfærum, betra skipulag veiða og fækkun skipa dregið úr olíunotkun. Miklar fjárfestingar hafa jafnframt átt sér stað í fiskimjölsverksmiðjum, þar sem raforka hefur að mestu leiti komið í stað olíu. Grunnstefið í fiskveiðistjórnunarkerfinu er að tryggja að veiðiálag sé hóflegt og nýting sjálfbær. Tveir þættir hafa jafnframt verið ráðandi í því að tryggja sjálfbærni umfram hinn hefðbundna líffræðilega þátt. Þessir þættir eru varanleiki og öryggi aflaheimilda og frjálst framsal aflaheimilda. Fyrirjáanleiki og langtímahugsun hafa þannig verið fest í sessi. Það eru þessir eiginleikar kerfisins, fyrst og síðast, sem hafa stuðlað að blómlegum fjárfestingum og verðmætasköpun umfram það sem þekkist í öðrum ríkjum, ásamt því að samhliða hefur verið dregið verulega úr olíunotkun. Af fyrrgreindu leiðir, að það er í raun innbyggður „grænn hvati“ í fiskveiðistjórnunarkerfinu, sem margir stjórnmálaflokkar tala nú um í aðdraganda kosninga að brýnt sé að koma á í atvinnulífinu. Það er nefnilega þessi græni hvati, sem hefur skilað hinum eftirtektarverða árangri sjávarútvegs í umhverfismálum. Því kemur það nokkuð á óvart, að sumir stjórnmálaflokkar vilji umbylta kerfinu á sama tíma og þeir segjast vilja berjast gegn loftslagsvánni. Hér fara einfaldlega ekki saman hljóð og mynd. Þar að auki er það kerfið sjálft sem hefur verið undirstaða þess að íslenskur sjávarútvegur hefur getað staðist samkeppni á sama tíma og opinberar álögur og önnur gjöld á hann heima fyrir eru langt umfram það sem samkeppnisfyrirtæki í öðrum löndum bera. Það skýtur því enn frekar skökku við að þessir sömu flokkar og vilja umbylta fiskveiðistjórnunarkerfinu, vilja einnig leggja auknar álögur á sjávarútveg komist þeir til valda. Ábyrgð stjórnvalda er mikil Það er enn til mikils að vinna í íslenskum sjávarútvegi í baráttunni gegn loftslagsvánni. Fyrirtæki í sjávarútvegi eru vel meðvituð um það og mörkuðu sér stefnu í samfélagsábyrgð í lok síðasta árs sem grundvallast á heimsmarkmiðum Sameinuðu þjóðanna um sjálfbæra þróun. Ekki er þó nóg að marka stefnu, það þarf að framkvæma. Það blasir við að fyrirtækin þurfa að ráðast í verulegar fjárfestingar til viðbótar, í skipum og öðrum búnaði, til að draga úr olíunotkun. Loftslagsvænar fjárfestingar eru heilt yfir dýrari og oft og tíðum áhættusamari fjárfestingar. Enn er til dæmis mikil óvissa um hvaða framtíðarorkugjafi verður nýttur á fiskiskip. Hér liggur ábyrgð stjórnvalda, enda eru það þau sem móta þá umgjörð sem getur stuðlað að áframhaldandi langtímahugsun og aukið mönnum þor til fjárfestinga. Af ofangreindu ætti það því að vera nokkuð ljóst að eitt rekst á annars horn hjá þeim flokkum sem ætla breyta verulega fiskveiðistjórnunarkerfinu eða hækka álögur enn frekar á sjávarútveg, á sama tíma og þeir ætla að berjast gegn loftslagsvánni. Það er varasamt að líta framhjá heildarsamhengi þessara hluta. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Áskorun ÖBÍ og Þroskahjálpar til ráðherra og þingmanna Alma Ýr Ingólfsdóttir,Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar
Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Gaza - hvað getum við gert? Guðrún María Jónsdóttir,Hulda María Einarsdóttir,Sunna Snædal,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Palestína og Vestur-Sahara – Tvær vonlausar aðskilnaðarhreyfingar Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun