Nokkur orð um að koma almennilega fram sem samfélag við þá sem eru einhverfir, skynsegin eða öðruvísi Ingibjörg Elsa Björnsdóttir skrifar 4. desember 2021 08:00 Nú er árið 2021 senn að taka enda. Bráðum munum við standa með kampavísglös á Gamlárskvöld, skála með tárin í augunum og kveðja hið liðna. Hvernig væri nú ef íslenskt samfélag myndi strengja það áramótaheit að koma af virðingu fram við einhverfa, skynsegin einstaklinga hvort sem þeir eru börn, unglingar, fullorðnir eða aldraðir? Ég er ennþá að heyra nýjar sögur af einelti gegn einhverfum börnum og unglingum. Núna árið 2021 eftir alla okkar baráttu. Ég lenti sem einhverfur/ADHD einstaklingur í einelti bæði í leikskóla, í Hagaskóla, í Háskóla Íslands, hjá Rannís og svo má lengi telja. Ætlar þessari glórulausu þjáningu einhverfra og skynsegin fólks aldrei að ljúka? Ég verð reið þegar ég frétti að einhverf börn séu ennþá í sömu stöðu og ég var sjálf fyrir 45 árum síðan. Getið þið sem eruð sögð vera venjulegt fólk ekki bara drattast til að haga ykkur almennilega og koma vel fram við þá sem eru að einhverju leyti öðruvísi en þið sjálf. Mér hafa einnig verið að berast sögur frá sambýlum þar sem einhverfir einstaklingar verða stundum fyrir andlegu ofbeldi. Oft ríkir takmarkaður skilningur á því, að hinn einhverfi sé ef til vill með fullu viti og með fulla greind á bakvið frosna grímu einhverfunnar. Oft er komið fram við einhverfa eins og þeir séu mjög vitsmunalega skertir. Slíkt getur farið í taugarnar á þeim. Allt endar þetta með uppreisn sem síðan getur orðið til þess að sá einhverfi er læstur inni í herberginu sínu líkt og hann eða hún væri í fangelsi. Hvað er vandamálið? Vandamálið er sennilega fyrst og fremst skortur á almennri fræðslu um einhverfu og skynjun einhverfra. Þegar ég segist vera einhverf/skynsegin/ADHD halda flestir að ég sé með sjúkdóm og að ég sé mjög fötluð og jafnvel vitsmunalega skert. Ég er að vísu líka með sjúkdóm sem veldur mér vandræðum (F29). En ef menn halda að ég fatti ekki þegar verið er að tala niður til mín, þá er það mikill misskilningur. Ég er nefnilega yfirburðagreind a.m.k. á þessu hefðbundna sviði sem er yfirleitt verið að mæla. Ef þið einfaldlega skiljið mig ekki og getið ekki fylgt mér eftir, þá er það ekki mitt vandamál. Ég er reyndar þeirrar skoðunar að allir, já allir séu vel greindir. Fólk er bara mismunandi greint. Sumir eru mjög handlagnir og greindir í höndunum við að smíða og skapa. Aðrir eru með tónlistargreind og geta sungið. Sumir eru fæddir leiðtogar og hafa leiðtogagreind. Hvaða asna datt í hug að búa til stöðluð greindarpróf þegar það er nákvæmlega ekkert staðlað við mannkynið? Er vandamálið sem við glímum við kannski frekar læknavísindin og staðlaðar greiningaraðferðir þeirra heldur en “vandamálin sjálf”, heilkennin, skynjunin, sjúkdómarnir eða hvað sem menn vilja kalla hlutina? Oft segir fólk sem telst vera með venjulegan heila að eiginmaður minn sé svo mikil hetja að vera ekki búinn að yfirgefa mig nú þegar þar sem ég er bæði einhverf/skynsegin /ADHD og með ótilgreindan geðrofssjúkdóm (F29). Þetta finnst mér afar undarleg afstaða, þótt ekki sé meira sagt. Ég er nefnilega frekar skapgóð og skemmtileg manneskja og auðveld í umgengni dags daglega. Við hjónakornin eru alveg bullandi ástfangin af hvort öðru. Ást okkar og hjónaband er mjög farsælt og hamingjusamt. Við höfum fundið saman hinn eina sanna kærleika og geri aðrir betur. Sonur okkar syngur oft líka af hamingju. Hann er svo hamingjusamur og líður svo vel. Við erum einfaldlega mjög hamingjusöm fjölskylda. Sonur minn er ekki einhverfur. Hann líkist föður sínum meira og samband þeirra er dásamlegt. Mér finnst löngu kominn tími til að íslenskt samfélag fari að haga sér almennilega og bera virðingu fyrir þeim sem eru einhverfir eða sem vilja kalla sig skynsegin vegna þess að við einhverf skynjum heiminn allt öðruvísi en þið sem teljist vera með venjulegan heila. Ég t.d. er með einhverfa heyrn, vil helst vera með fæturnar alltaf á jörðinni, ég hreyfi mig öðruvísi í gegnum þrívíð rými heldur en venjulegt fólk. Mig skortir samhæfingu í hreyfingum. Samt var ég sett í handbolta, fótbolta og körfubolta í leikfimi í gamla daga. Þar var ég lögð hrottalega í einelti með hjálp margra íþróttakennarra, enda kasta ég næstum upp ef ég kem inn í íþróttahús og finn lyktina af svita, kartnöglum og fimleikadýnum. Ég er nefnilega örugglega líka með bullandi flókna áfallastreitu eftir allt eineltið og ofbeldið sem ég hef orðið fyrir nú þegar og á kannski eftir að verða fyrir í framtíðinni. Ég verð því miður að segja farir mínar í íslensku samfélagi ekki alveg sléttar. Ég verð því miður að húðskamma ykkur öll sem teljist vera með eðlilegan heila, félagslega færni og nógu mikla greind til þess að þið eigið að geta vitað hvað telst vera einelti og andlegt ofbeldi. Ég bara verð að húðskamma íslenskt samfélag í heild sinni. Meira að segja í Háskóla Íslands varð ég fyrir margvíslegu einelti og þar var oft talað niður til mín. Ég eiginlega satt best að segja búin að fá nóg. Ég get ekki horft upp á fullorðna, sterka karlmenn gráta eins og lítil börn, af því að þeir hafa þurft að horfa upp á einhverfu börnin sín lögð í hrottalegt einelti. Einelti spyr nefnilega ekki um stöðu barns eða foreldris í samfélaginu. Meira að segja Forseti Íslands gæti ekki komið í veg fyrir einelti hjá barninu sínu, ef barnið væri einhverft eða skynsegin. Viljið þið bara gjöra svo vel og byrja að bera almennilega virðingu fyrir einhverfum skynsegin manneskjum hvort sem þær eru börn, fullorðnir eða aldraðir. Ég er að setja ykkur mörk. Ég hef nefnilega lært það af kettinum mínum að bera alltaf virðingu fyrir sjálfri mér, alveg sama í hverju ég lendi. Hafið þið nokkurn tímann séð ljón eða kött sem ber ekki virðingu fyrir sjálfum sér. Nei, það hef ég ekki heldur. Þannig að núna er ég ekki lengur kennitala, tilfelli, borgari, öryrki, einhverf, skynsegin, geðveik, ADHD eða hvað þetta nú allt þetta heitir. Ég er einfaldlega orðin manneskja og ég krefst þess að komið sé fram við mig af þeirri virðingu sem ég á fyllilega skilið. Mín vegna má henda öllum þessum greiningum og merkingum í ruslið fyrir fullt og allt. Mannkynið er einfaldlega samansett úr mörgum ólíkum einstaklingum og hópum. Það hafa alltaf verið til einhverjir sem eru með öðruvísi skynjun og öðruvísi heilabú. Við bara hreinlega viljum að tekið sé tillit til fjölbreytileika heilans og að það sé viðurkennt og skilið sé að hann getur verið allskonar. Ég er ekki að kvarta persónulega. Ég er núna eins og ljón. Ef ég særist, þá bara sleiki ég sárin eins og dýrin gera og held áfram með líf mitt. Hefur þú einhvern tímann séð ljón kvarta yfir hlutskipti sínu. Nei, það hef ég ekki heldur. Kettir sem festast í gaddavírsgirðingu gefast ekki upp heldur slíta sig lausa og sleikja sárin. Síðan halda þeir lífi sínu áfram. Orðið uppgjöf er hreinlega ekki til í minni orðabók. Höfundur er með B.A. í rússnesku og sagnfræði. B.Sc. í almennri jarðfræði. M.Sc. í umhverfisefnafræði og M.A. í þýðingafræði. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Allt að helmingslíkur á eyðingu byggðar á Íslandi Sigurður Loftur Thorlacius Skoðun Dæmisaga úr raunveruleikanum Sigurður F. Sigurðarson Skoðun Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt Skoðun Hin marguntöluðu orkuskipti í bílaflota landsmanna Þorgeir R. Valsson Skoðun Betri stjórnvöld, ekki meiri stjórnvöld Sigríður María Egilsdóttir Skoðun Ný Ölfusárbrú – af hverju svona brú? Guðmundur Valur Guðmundsson Skoðun Þurfum aftur alvöru náttúruvernd í umhverfisráðuneytið Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson Skoðun Hvenær ætlarðu að flytja heim? Jón Þór Kristjánsson Skoðun Verstu kennarar í heimi Gígja Bjargardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Þurfum aftur alvöru náttúruvernd í umhverfisráðuneytið Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Allt að helmingslíkur á eyðingu byggðar á Íslandi Sigurður Loftur Thorlacius skrifar Skoðun Dæmisaga úr raunveruleikanum Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Hin marguntöluðu orkuskipti í bílaflota landsmanna Þorgeir R. Valsson skrifar Skoðun Betri stjórnvöld, ekki meiri stjórnvöld Sigríður María Egilsdóttir skrifar Skoðun Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson skrifar Skoðun Blóðmeramálið til umboðsmanns Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Meira fyrir minna: Bætt nýting opinberra fjármuna Álfrún Tryggvadóttir skrifar Skoðun Ný Ölfusárbrú – af hverju svona brú? Guðmundur Valur Guðmundsson skrifar Skoðun Friðhelgar fótboltabullur Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Sex af níu flokkum á móti hvalveiðum Valgerður Árnadóttir skrifar Skoðun Allt fyrir listina Brynhildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tryggjum nýliðun bændastéttarinnar Þórdís Bjarnleifsdóttir skrifar Skoðun Óskalisti minn SIgurlín Margrét Sigurðardóttir skrifar Skoðun Aukin stuðningur við ferðasjóð íþróttafélaga dregur úr ójöfnuði Hannes S. Jónsson skrifar Skoðun Það er þetta með traustið Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Plan Samfylkingar: Svona náum við niður vöxtunum Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun 6000 íbúðirnar sem vantar - í boði borgarinnar Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Samvinnufélög - sóknarfæri á húsnæðismarkaði? Elín H. Jónsdóttir,Guðrún Johnsen skrifar Skoðun Kæri oddviti Samfylkingarnar í Reykjavíkurkjördæmi suður Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Það er enginn á vakt Áslaug Ýr Hjartardóttir skrifar Skoðun Svalur, Valur og Hvalur Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Opið bréf til samninganefnda KÍ og SÍS Guðrún Eik Skúladóttir skrifar Skoðun Ungt fólk og þörfin fyrir skjótar aðgerðir í menntun Fannar Logi Waldorff Sigurðsson skrifar Skoðun Mikilvægasta launaviðtalið Bessí Þóra Jónsdóttir skrifar Skoðun Leikskólaverkfall - slæmur draumur Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Burt með baráttusöngva úr virkjunarkafla stóriðjustefnunnar Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Örugg skref Samfylkingar í geðheilbrigðismálum Alma Möller,Elín Anna Baldursdóttir,Sævar Már Gústavsson skrifar Skoðun Meiri árangur…fyrir útvalda Aðalheiður Marta Steindórsdóttir skrifar Sjá meira
Nú er árið 2021 senn að taka enda. Bráðum munum við standa með kampavísglös á Gamlárskvöld, skála með tárin í augunum og kveðja hið liðna. Hvernig væri nú ef íslenskt samfélag myndi strengja það áramótaheit að koma af virðingu fram við einhverfa, skynsegin einstaklinga hvort sem þeir eru börn, unglingar, fullorðnir eða aldraðir? Ég er ennþá að heyra nýjar sögur af einelti gegn einhverfum börnum og unglingum. Núna árið 2021 eftir alla okkar baráttu. Ég lenti sem einhverfur/ADHD einstaklingur í einelti bæði í leikskóla, í Hagaskóla, í Háskóla Íslands, hjá Rannís og svo má lengi telja. Ætlar þessari glórulausu þjáningu einhverfra og skynsegin fólks aldrei að ljúka? Ég verð reið þegar ég frétti að einhverf börn séu ennþá í sömu stöðu og ég var sjálf fyrir 45 árum síðan. Getið þið sem eruð sögð vera venjulegt fólk ekki bara drattast til að haga ykkur almennilega og koma vel fram við þá sem eru að einhverju leyti öðruvísi en þið sjálf. Mér hafa einnig verið að berast sögur frá sambýlum þar sem einhverfir einstaklingar verða stundum fyrir andlegu ofbeldi. Oft ríkir takmarkaður skilningur á því, að hinn einhverfi sé ef til vill með fullu viti og með fulla greind á bakvið frosna grímu einhverfunnar. Oft er komið fram við einhverfa eins og þeir séu mjög vitsmunalega skertir. Slíkt getur farið í taugarnar á þeim. Allt endar þetta með uppreisn sem síðan getur orðið til þess að sá einhverfi er læstur inni í herberginu sínu líkt og hann eða hún væri í fangelsi. Hvað er vandamálið? Vandamálið er sennilega fyrst og fremst skortur á almennri fræðslu um einhverfu og skynjun einhverfra. Þegar ég segist vera einhverf/skynsegin/ADHD halda flestir að ég sé með sjúkdóm og að ég sé mjög fötluð og jafnvel vitsmunalega skert. Ég er að vísu líka með sjúkdóm sem veldur mér vandræðum (F29). En ef menn halda að ég fatti ekki þegar verið er að tala niður til mín, þá er það mikill misskilningur. Ég er nefnilega yfirburðagreind a.m.k. á þessu hefðbundna sviði sem er yfirleitt verið að mæla. Ef þið einfaldlega skiljið mig ekki og getið ekki fylgt mér eftir, þá er það ekki mitt vandamál. Ég er reyndar þeirrar skoðunar að allir, já allir séu vel greindir. Fólk er bara mismunandi greint. Sumir eru mjög handlagnir og greindir í höndunum við að smíða og skapa. Aðrir eru með tónlistargreind og geta sungið. Sumir eru fæddir leiðtogar og hafa leiðtogagreind. Hvaða asna datt í hug að búa til stöðluð greindarpróf þegar það er nákvæmlega ekkert staðlað við mannkynið? Er vandamálið sem við glímum við kannski frekar læknavísindin og staðlaðar greiningaraðferðir þeirra heldur en “vandamálin sjálf”, heilkennin, skynjunin, sjúkdómarnir eða hvað sem menn vilja kalla hlutina? Oft segir fólk sem telst vera með venjulegan heila að eiginmaður minn sé svo mikil hetja að vera ekki búinn að yfirgefa mig nú þegar þar sem ég er bæði einhverf/skynsegin /ADHD og með ótilgreindan geðrofssjúkdóm (F29). Þetta finnst mér afar undarleg afstaða, þótt ekki sé meira sagt. Ég er nefnilega frekar skapgóð og skemmtileg manneskja og auðveld í umgengni dags daglega. Við hjónakornin eru alveg bullandi ástfangin af hvort öðru. Ást okkar og hjónaband er mjög farsælt og hamingjusamt. Við höfum fundið saman hinn eina sanna kærleika og geri aðrir betur. Sonur okkar syngur oft líka af hamingju. Hann er svo hamingjusamur og líður svo vel. Við erum einfaldlega mjög hamingjusöm fjölskylda. Sonur minn er ekki einhverfur. Hann líkist föður sínum meira og samband þeirra er dásamlegt. Mér finnst löngu kominn tími til að íslenskt samfélag fari að haga sér almennilega og bera virðingu fyrir þeim sem eru einhverfir eða sem vilja kalla sig skynsegin vegna þess að við einhverf skynjum heiminn allt öðruvísi en þið sem teljist vera með venjulegan heila. Ég t.d. er með einhverfa heyrn, vil helst vera með fæturnar alltaf á jörðinni, ég hreyfi mig öðruvísi í gegnum þrívíð rými heldur en venjulegt fólk. Mig skortir samhæfingu í hreyfingum. Samt var ég sett í handbolta, fótbolta og körfubolta í leikfimi í gamla daga. Þar var ég lögð hrottalega í einelti með hjálp margra íþróttakennarra, enda kasta ég næstum upp ef ég kem inn í íþróttahús og finn lyktina af svita, kartnöglum og fimleikadýnum. Ég er nefnilega örugglega líka með bullandi flókna áfallastreitu eftir allt eineltið og ofbeldið sem ég hef orðið fyrir nú þegar og á kannski eftir að verða fyrir í framtíðinni. Ég verð því miður að segja farir mínar í íslensku samfélagi ekki alveg sléttar. Ég verð því miður að húðskamma ykkur öll sem teljist vera með eðlilegan heila, félagslega færni og nógu mikla greind til þess að þið eigið að geta vitað hvað telst vera einelti og andlegt ofbeldi. Ég bara verð að húðskamma íslenskt samfélag í heild sinni. Meira að segja í Háskóla Íslands varð ég fyrir margvíslegu einelti og þar var oft talað niður til mín. Ég eiginlega satt best að segja búin að fá nóg. Ég get ekki horft upp á fullorðna, sterka karlmenn gráta eins og lítil börn, af því að þeir hafa þurft að horfa upp á einhverfu börnin sín lögð í hrottalegt einelti. Einelti spyr nefnilega ekki um stöðu barns eða foreldris í samfélaginu. Meira að segja Forseti Íslands gæti ekki komið í veg fyrir einelti hjá barninu sínu, ef barnið væri einhverft eða skynsegin. Viljið þið bara gjöra svo vel og byrja að bera almennilega virðingu fyrir einhverfum skynsegin manneskjum hvort sem þær eru börn, fullorðnir eða aldraðir. Ég er að setja ykkur mörk. Ég hef nefnilega lært það af kettinum mínum að bera alltaf virðingu fyrir sjálfri mér, alveg sama í hverju ég lendi. Hafið þið nokkurn tímann séð ljón eða kött sem ber ekki virðingu fyrir sjálfum sér. Nei, það hef ég ekki heldur. Þannig að núna er ég ekki lengur kennitala, tilfelli, borgari, öryrki, einhverf, skynsegin, geðveik, ADHD eða hvað þetta nú allt þetta heitir. Ég er einfaldlega orðin manneskja og ég krefst þess að komið sé fram við mig af þeirri virðingu sem ég á fyllilega skilið. Mín vegna má henda öllum þessum greiningum og merkingum í ruslið fyrir fullt og allt. Mannkynið er einfaldlega samansett úr mörgum ólíkum einstaklingum og hópum. Það hafa alltaf verið til einhverjir sem eru með öðruvísi skynjun og öðruvísi heilabú. Við bara hreinlega viljum að tekið sé tillit til fjölbreytileika heilans og að það sé viðurkennt og skilið sé að hann getur verið allskonar. Ég er ekki að kvarta persónulega. Ég er núna eins og ljón. Ef ég særist, þá bara sleiki ég sárin eins og dýrin gera og held áfram með líf mitt. Hefur þú einhvern tímann séð ljón kvarta yfir hlutskipti sínu. Nei, það hef ég ekki heldur. Kettir sem festast í gaddavírsgirðingu gefast ekki upp heldur slíta sig lausa og sleikja sárin. Síðan halda þeir lífi sínu áfram. Orðið uppgjöf er hreinlega ekki til í minni orðabók. Höfundur er með B.A. í rússnesku og sagnfræði. B.Sc. í almennri jarðfræði. M.Sc. í umhverfisefnafræði og M.A. í þýðingafræði.
Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson Skoðun
Skoðun Þurfum aftur alvöru náttúruvernd í umhverfisráðuneytið Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar
Skoðun Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson skrifar
Skoðun Kæri oddviti Samfylkingarnar í Reykjavíkurkjördæmi suður Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Örugg skref Samfylkingar í geðheilbrigðismálum Alma Möller,Elín Anna Baldursdóttir,Sævar Már Gústavsson skrifar
Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson Skoðun