Áhrif blóðgjafar á hryssur Arnþór Guðlaugsson skrifar 3. janúar 2022 08:01 Forveri Ísteka ehf., lyfjaheildsölufyrirtækið G. Ólafsson hf., hóf söfnun á blóði úr fylfullum hryssum á grundvelli rannsókna sem gerðar voru í lok 8. áratugar seinustu aldar og byrjun þess níunda. Þessar rannsóknir voru birtar árið 1982 og hafa verið endurteknar reglulega hjá Ísteka frá upphafi. Niðurstöður rannsóknanna á áhrifum blóðgjafanna á hryssur og folöld benda ekki til neinna neikvæðra áhrifa á heilsufar þeirra. Meðalþungi stóðhryssa á fyrsta þriðjungi meðgöngu er rúm 400 kg og er hlutfall blóðgjafarinnar því um 1,2% af líkamsþyngd. Birtar rannsóknir sýna að allur gangur er á því hversu mikið blóð er tekið úr hrossum og getur það verið allt frá 0,6% og upp í 2% af líkamsþyngd. Aðalatriðið er að kerfin séu undir góðri stjórn og eftirliti og að hryssum sem eru ekki hæfar til blóðgjafar séu teknar frá. Blóðleysi er fátíður fylgikvilli blóðgjafar meðal fylfullra hryssa hér á landi, jafnvel ekki meðal þeirra sem gefa blóð vikulega. Meðalgildi blóðrauða fyrir blóðtökurnar er um 13,3 g/dl. Þau lækka í fyrstu en breytast svo ekki frekar þótt blóð sé tekið vikulega í allt að 8 skipti á ári. Samkvæmt birtum niðurstöðum rannsókna er náttúrulegt bil blóðrauða í íslenskum hrossum frá 8,5 til 16,9 g/dl og meðalgildið um 12,6 g/dl. Frekari upplýsingar um blóðgjafirnar og áhrif þeirra á blóðmynd hryssanna má nálgast á heimasíðu Ísteka, isteka.is. Hross eru hlaupadýr með öfluga blóðmyndun. Birtar rannsóknir sýna að fylfullar hryssur eru einungis tvær vikur að vinna upp blóðrauðagildin eftir seinustu blóðgjöf, mun fyrr en í dæmi sem tekið hefur verið á þessum vettvangi um menn. Þetta á við óháð því hversu oft hryssa gefur blóð en blóðgildi hryssa haldast í jafnvægi óháð gjafafjölda. Ekki er gengið óhóflega á blóðbirgðir hryssanna og hröð endurheimt blóðrauðagilda sýnir að enginn skortur er á nauðsynlegum byggingaefnum og járnií fæði þeirra. Hryssur sem gefa blóð eru mikilvæg erfðaauðlind fyrir íslenska hestinn. Þær geyma fjölbreyttar og stundum sjaldgæfar litasamsetningar auk margra annarra eiginleika sem gætu tapast úr erfðamenginu nyti þeirra ekki við. Frjósemi blóðgjafarhryssa er meiri en annarra hrossa eða um 85% í öllu safni íslensku hryssanna sem nýttar eru til blóðtöku. Í öllum framleiðslukerfum í landbúnaði er fetaður vegur þess að halda jafnvægi á milli velferðar húsdýranna og framleiðslu þeirra. Fulleðlilegt er að ekki séu sömu mörk notuð fyrir húsdýr annars vegar og mannfólk hins vegar. Hundruð þúsunda blóðtaka úr íslenskum hryssum um áratugaskeið hafa ítrekað sýnt fram á að þrátt fyrir marktæka breytingu á blóðmynd hryssanna þekkjast vart klínísk einkenni. Kerfið er því í góðu jafnvægi og síst verra en önnur framleiðslukerfi í landbúnaði. Afföll í þessari búgrein eru mjög fátíð og hryssurnar lifa vel og lengi við góða heilsu. Markmiðin skýr en ekki endilega rökrétt Í umræðunni undanfarnar vikur um þetta efni hefur gætt ýmissa sleggjudóma og gagnrýnin verið um margt óvægin og ómálefnaleg, þar sem ekki er byggt á þekkingu heldur stýrðri túlkun á stuttum myndbrotum. Rétt er að taka skýrt fram að sum myndbrotanna sýndu vissulega skýlaus brot á kröfum Ísteka sem félagið brást tafarlaust við. Önnur eiga sér eðlilegar skýringar sem ekki er víst að allur almenningur átti sig á. Yfirlýst markmið hörðustu gagnrýnendanna er að afurðanýting allra dýra verði lögð af og að gæludýrin ein verði eftir í umsjá manna. Það er að mínu mati nöturleg framtíð og næringarsnauð. Afurðir dýra eru mikilvægar og hafa verið frá árdögum mannkyns. Velferð dýra sem gefa ríkulega af sér hefur stóraukist á seinustu árum og áratugum og vafalaust mun sú þróun halda áfram, öllum til góðs. Að lokum Samfélagsumræðan að undanförnu um málefni Ísteka hefur lagst þungt á marga sem tengjast starfseminni bæði beint og óbeint. Málefnið varðar ekki aðeins starfsfólk Ísteka, heldur einnig á annað hundrað fjölskyldur hrossabænda og dýralækna. Umræðan hefur sært marga og vakið skömm, ekki síst meðal þeirra sem vita að þeir hafa ekki gert neitt rangt. Ég hvet þá sem hafa orðið fyrir aðkasti með einum eða öðrum hætti á samfélagsmiðlum og í raunheimum að bugast ekki. Aðkastið lýsir best höfundum þess en ekki þeim sem fyrir verða. Með þessari vefgrein ásamt þeim fyrri sem ég hef ritað að undanförnu hér á Vísi hefur upplýsingum og fróðleik um starfsemi Ísteka verið komið á framfæri ásamt því sem misskilningur og rangfærslur um nýtingu blóðs íslenskra hryssa hafa verið leiðréttar. Félagið og forverar þess hafa framleitt frjósemislyf um áratugaskeið en aldrei hefur önnur eins gagnrýni átt sér stað gegn félaginu og undanfarnar vikur. Upphafið má eins og flestir vita rekja til tiltekinna og skýlausra frávika frá kröfum Ísteka sem fyrirtækið brást án tafar við. Í kjölfarið hefur fyrirtækið að auki hrint í framkvæmd víðtækri umbótaáætlun eins og fram kom í grein minni 19. desember hér á Vísi. Hún felur m.a. í sér aukna fræðslu til bænda með frekara námskeiðahaldi og verklegri þjálfun, fjölgun eftirlitsfólks með framkvæmd allra blóðgjafa sem þegar í stað verða stöðvaðar komi upp frávik. Þá er stefnt að myndavélaeftirliti auk þess sem hryssur verða eftirleiðis sérvaldar með tilliti til skapgerðar. Hryssur sem ekki henta verða teknar úr stóðinu. Það er allra hagur að hér eftir sem hingað til verði velferð dýra, manna og náttúru höfð að leiðarljósi í fjölbreyttum greinum íslensks landbúnaðar. Höfundur er framkvæmdastjóri Ísteka. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Blóðmerahald Arnþór Guðlaugsson Mest lesið Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir Skoðun Getur Sturlunga snúið aftur? Leifur B. Dagfinnsson Skoðun Mælt fyrir miklum kjarabótum öryrkja og aldraðra Inga Sæland Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir Skoðun „Þessu er alltaf lofað fyrir kosningar en alltaf svikið“ Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Líffræðileg fjölbreytni og tækifæri Íslands Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson Skoðun Skoðun Skoðun Mælt fyrir miklum kjarabótum öryrkja og aldraðra Inga Sæland skrifar Skoðun Mannréttindabrot og stríðsglæpir Rússa í Úkraínu Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Getur Sturlunga snúið aftur? Leifur B. Dagfinnsson skrifar Skoðun Vaka stendur með Menntavísindasviði í verki Gunnar Ásgrímsson skrifar Skoðun Vorbókaleysingar Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru umdeild skoðun fámenns hóps? Snorri Másson skrifar Skoðun Liðveisla fyrir öll Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar Skoðun Að standa við stóru orðin Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar Skoðun Ég virði þig og þín mörk, virðir þú mig og mín mörk ? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun „Þessu er alltaf lofað fyrir kosningar en alltaf svikið“ Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þjóðaröryggi að vera aðildarríki að Evrópusambandinu Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Fullvalda utan sambandsríkja Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar - Salómonsdómur, lög og ólög Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Sjálfstæðir grunnskólar í hættu Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Borgaralegur vígbúnaður Dr. Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Áskoranir og tækni í heilbrigðisþjónustu Teitur Guðmundsson skrifar Skoðun Ósunginn óður til doktorsnema Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Frjáls umræða ekki lengur leyfð í USA – Skoðanafrelsi í hættu – Amerískt Gestapo í uppsiglingu? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Tannhjól í mulningsvél? Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Fækkum kennurum um 90% Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Uppsagnarbréf til góða fólksins Daníel Freyr Jónsson skrifar Skoðun Kristni og íslam: Samfélag sem hvílir á skilningi Skúli S. Ólafsson skrifar Skoðun Hugtakastríðið mikla Sigmar Guðmundsson skrifar Sjá meira
Forveri Ísteka ehf., lyfjaheildsölufyrirtækið G. Ólafsson hf., hóf söfnun á blóði úr fylfullum hryssum á grundvelli rannsókna sem gerðar voru í lok 8. áratugar seinustu aldar og byrjun þess níunda. Þessar rannsóknir voru birtar árið 1982 og hafa verið endurteknar reglulega hjá Ísteka frá upphafi. Niðurstöður rannsóknanna á áhrifum blóðgjafanna á hryssur og folöld benda ekki til neinna neikvæðra áhrifa á heilsufar þeirra. Meðalþungi stóðhryssa á fyrsta þriðjungi meðgöngu er rúm 400 kg og er hlutfall blóðgjafarinnar því um 1,2% af líkamsþyngd. Birtar rannsóknir sýna að allur gangur er á því hversu mikið blóð er tekið úr hrossum og getur það verið allt frá 0,6% og upp í 2% af líkamsþyngd. Aðalatriðið er að kerfin séu undir góðri stjórn og eftirliti og að hryssum sem eru ekki hæfar til blóðgjafar séu teknar frá. Blóðleysi er fátíður fylgikvilli blóðgjafar meðal fylfullra hryssa hér á landi, jafnvel ekki meðal þeirra sem gefa blóð vikulega. Meðalgildi blóðrauða fyrir blóðtökurnar er um 13,3 g/dl. Þau lækka í fyrstu en breytast svo ekki frekar þótt blóð sé tekið vikulega í allt að 8 skipti á ári. Samkvæmt birtum niðurstöðum rannsókna er náttúrulegt bil blóðrauða í íslenskum hrossum frá 8,5 til 16,9 g/dl og meðalgildið um 12,6 g/dl. Frekari upplýsingar um blóðgjafirnar og áhrif þeirra á blóðmynd hryssanna má nálgast á heimasíðu Ísteka, isteka.is. Hross eru hlaupadýr með öfluga blóðmyndun. Birtar rannsóknir sýna að fylfullar hryssur eru einungis tvær vikur að vinna upp blóðrauðagildin eftir seinustu blóðgjöf, mun fyrr en í dæmi sem tekið hefur verið á þessum vettvangi um menn. Þetta á við óháð því hversu oft hryssa gefur blóð en blóðgildi hryssa haldast í jafnvægi óháð gjafafjölda. Ekki er gengið óhóflega á blóðbirgðir hryssanna og hröð endurheimt blóðrauðagilda sýnir að enginn skortur er á nauðsynlegum byggingaefnum og járnií fæði þeirra. Hryssur sem gefa blóð eru mikilvæg erfðaauðlind fyrir íslenska hestinn. Þær geyma fjölbreyttar og stundum sjaldgæfar litasamsetningar auk margra annarra eiginleika sem gætu tapast úr erfðamenginu nyti þeirra ekki við. Frjósemi blóðgjafarhryssa er meiri en annarra hrossa eða um 85% í öllu safni íslensku hryssanna sem nýttar eru til blóðtöku. Í öllum framleiðslukerfum í landbúnaði er fetaður vegur þess að halda jafnvægi á milli velferðar húsdýranna og framleiðslu þeirra. Fulleðlilegt er að ekki séu sömu mörk notuð fyrir húsdýr annars vegar og mannfólk hins vegar. Hundruð þúsunda blóðtaka úr íslenskum hryssum um áratugaskeið hafa ítrekað sýnt fram á að þrátt fyrir marktæka breytingu á blóðmynd hryssanna þekkjast vart klínísk einkenni. Kerfið er því í góðu jafnvægi og síst verra en önnur framleiðslukerfi í landbúnaði. Afföll í þessari búgrein eru mjög fátíð og hryssurnar lifa vel og lengi við góða heilsu. Markmiðin skýr en ekki endilega rökrétt Í umræðunni undanfarnar vikur um þetta efni hefur gætt ýmissa sleggjudóma og gagnrýnin verið um margt óvægin og ómálefnaleg, þar sem ekki er byggt á þekkingu heldur stýrðri túlkun á stuttum myndbrotum. Rétt er að taka skýrt fram að sum myndbrotanna sýndu vissulega skýlaus brot á kröfum Ísteka sem félagið brást tafarlaust við. Önnur eiga sér eðlilegar skýringar sem ekki er víst að allur almenningur átti sig á. Yfirlýst markmið hörðustu gagnrýnendanna er að afurðanýting allra dýra verði lögð af og að gæludýrin ein verði eftir í umsjá manna. Það er að mínu mati nöturleg framtíð og næringarsnauð. Afurðir dýra eru mikilvægar og hafa verið frá árdögum mannkyns. Velferð dýra sem gefa ríkulega af sér hefur stóraukist á seinustu árum og áratugum og vafalaust mun sú þróun halda áfram, öllum til góðs. Að lokum Samfélagsumræðan að undanförnu um málefni Ísteka hefur lagst þungt á marga sem tengjast starfseminni bæði beint og óbeint. Málefnið varðar ekki aðeins starfsfólk Ísteka, heldur einnig á annað hundrað fjölskyldur hrossabænda og dýralækna. Umræðan hefur sært marga og vakið skömm, ekki síst meðal þeirra sem vita að þeir hafa ekki gert neitt rangt. Ég hvet þá sem hafa orðið fyrir aðkasti með einum eða öðrum hætti á samfélagsmiðlum og í raunheimum að bugast ekki. Aðkastið lýsir best höfundum þess en ekki þeim sem fyrir verða. Með þessari vefgrein ásamt þeim fyrri sem ég hef ritað að undanförnu hér á Vísi hefur upplýsingum og fróðleik um starfsemi Ísteka verið komið á framfæri ásamt því sem misskilningur og rangfærslur um nýtingu blóðs íslenskra hryssa hafa verið leiðréttar. Félagið og forverar þess hafa framleitt frjósemislyf um áratugaskeið en aldrei hefur önnur eins gagnrýni átt sér stað gegn félaginu og undanfarnar vikur. Upphafið má eins og flestir vita rekja til tiltekinna og skýlausra frávika frá kröfum Ísteka sem fyrirtækið brást án tafar við. Í kjölfarið hefur fyrirtækið að auki hrint í framkvæmd víðtækri umbótaáætlun eins og fram kom í grein minni 19. desember hér á Vísi. Hún felur m.a. í sér aukna fræðslu til bænda með frekara námskeiðahaldi og verklegri þjálfun, fjölgun eftirlitsfólks með framkvæmd allra blóðgjafa sem þegar í stað verða stöðvaðar komi upp frávik. Þá er stefnt að myndavélaeftirliti auk þess sem hryssur verða eftirleiðis sérvaldar með tilliti til skapgerðar. Hryssur sem ekki henta verða teknar úr stóðinu. Það er allra hagur að hér eftir sem hingað til verði velferð dýra, manna og náttúru höfð að leiðarljósi í fjölbreyttum greinum íslensks landbúnaðar. Höfundur er framkvæmdastjóri Ísteka.
Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir Skoðun
Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson Skoðun
Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum Skoðun
Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir Skoðun
Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar
Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar
Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar
Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar
Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar
Skoðun Frjáls umræða ekki lengur leyfð í USA – Skoðanafrelsi í hættu – Amerískt Gestapo í uppsiglingu? Ole Anton Bieltvedt skrifar
Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir Skoðun
Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson Skoðun
Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum Skoðun
Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir Skoðun