Hvert er planið? Eiríkur Sigurðsson skrifar 7. janúar 2022 12:32 Það er ein af ömurlegri staðreyndum lífsins að fólk deyr. Árið 2020 dóu alls 2304 Íslendingar samkvæmt tölum Hagstofu Íslands. Þá dóu 683 vegna sjúkdóma í blóðrásarkerfi, 631 vegna æxlis (þar af 64 vegna æxlis í blöðruhálskirtli og 45 vegna æxlis í brjósti), 33 vegna sykursýki, 106 vegna geð- og atferlisraskana, 59 vegna lungnabólgu, 72 af óhöppum og 5 úr inflúensu. Alls dóu 24 einstaklingar 20 ára og yngri á Íslandi árið 2020. Alls hafa 39 manns látist á Íslandi af Covid19 frá því faraldurinn kom upp fyrri hluta árs 2020, þar af átta í fyrra og engin börn. Það er mikilvægt að hafa þessar tölur í huga þegar rætt er hversu mikið er réttlætanlegt að skerða frelsi fólks vegna sóttvarna út af Covid. Margvíslegur kostnaður við sóttvarnaraðgerðir Þótt enn sé um fátt annað rætt í þjóðfélaginu en Covid er staðan nú allt önnur en í upphafi faraldursins. Yfir 90% landsmanna yfir tólf ára aldri eru bólusettir við veirunni, en bólusetning veitir ágætis vörn gegn alvarlegum veikindum þó hún komi ekki í veg fyrir smit. Meðferðarúrræði hafa batnað verulega og komið er fram nýtt og meira smitandi afbrigði sem veldur minni einkennum. Íslendingum hefur tekist frábærlega til við að halda faraldrinum í skefjum en hafa, líkt og margar aðrar þjóðir, kostað miklu til. Þá er bæði átt við fjármuni og ekki síður margvíslegan samfélagslegan kostnað, mælanlegan og ómælanlegan. Það er t.d. erfitt að meta kostnaðinn við að mega ekki heimsækja aldraða foreldra á hjúkrunarheimili, fyrir unglinga að geta ekki lesið í svip skólafélaga sinna eða fyrir allan almenning að þurfa sífellt að hafa í huga að halda fjarlægð við náungann og vera í sífelldri hættu á að verða hnepptur í stofufangelsi vegna sóttvarna. Þessir hlutir skipta máli og eru ekki léttvægir. 100 smit á dag þýða um 10 ár í faraldri Með um þúsund smitum sem greinast á dag án þess að innlögnum á spítala hafi fjölgað verulega er nú loksins útlit fyrir að hægt verði að ná einhverskonar hjarðónæmi á fyrirsjáanlegum tíma, þ.e. á um það bil einu ári. Samt látum við enn eins og allt sé hér í hers höndum. Linnulaus hræðsluáróður fjölmiðla sem þylja upp smittölur í sífellu og senda daglega beint frá fréttamannafundi Almannavarna hefur orðið til þess að flestum finnst að kosta megi hverju sem er til svo halda megi smittölum undir 100 á dag. Fæstir átta sig þó á því að með þeim hraða mun um áratugur líða áður en allir Íslendingar hafa smitast. Má í raun horfa til annarra þátta en sóttvarna? Sóttvarnarlæknir segir að eðlilegt sé að ríkistjórnin horfi til annarra þátta en sóttvarna þegar sóttvarnarráðstafanir eru ákveðnar en mætir svo í fjölmiðla til að gagnrýna minnstu frávik frá því sem hann leggur til. Margir foreldrar grunnskólabarna eru líka ósáttir við ákvörðun ráðherra um að fara ekki að ráðleggingum sóttvarnarlæknis um að seinka skólabyrjun og senda því börn sín ekki í skólann. Samt er vitað að grunnskólabörn finna almennt lítið fyrir því að sýkjast af veirunni. Margir grunnskólakennarar taka undir þetta og finnst að þeir eigi ekki að þurfa að mæta í vinnuna því þeir gætu sýkst (auk þess sem álagið sé mikið og launin lág). Mörg eru reiðubúin til að ganga lengra í sóttvörnum en opinberar reglugerðir segja til um. Skólameistarar framhaldsskóla bönnuðu t.d. skólaböll nánast alla síðustu önn þótt fyrir þeim væri sérstök og mjög skýr undanþága í reglugerð um takmarkanir á samkomum. Flestum virðist reyndar finnast allt í lagi að frelsi barna og unglinga til eðlilegs náms og félagslífs hafi nú verið skert í tvö ár, fyrst og fremst til að halda fjölda smita meðal fullorðins fólks í lágmarki. Skítt með áhrif á menntun, líðan og þroska unga fólksins. Er frelsi einskis virði? Óyfirlýst markmið virðist nú vera að enginn megi deyja af völdum Covid og að sem allra fæstir séu sýktir á hverjum tíma, sama hvað það kostar. Allt skal miðast við að samfélagið lagi sig að óbreyttri starfsemi Landspítalans, frekar en að gera honum kleift að laga sig að ástandinu. Þegar þetta er skrifað eru 32 á sjúkrahúsi með Covid og sjö á gjörgæslu. Sama hvað hver segir, það er krísa en ætti ekki að vera neyðarástand. Í þessari stöðu væri gott að fá að vita hvert er planið fyrir næstu vikur, mánuði og ár. Er fullbólusett þjóðin sátt við að búa meira og minna við þær takmarkanir sem nú eru í gildi næstu ár vegna sjúkdóms sem veldur takmörkuðum skaða? Er frelsið ekki þess virði að færa neinar fórnir? Getum við ekki allavega sammælst um að hætta sóttvarnaraðgerðum þegar bólusetningu barna er lokið og þau sem vilja þiggja örvunarskammt af bóluefni hafa fengið hann? Höfundur er líffræðingur og almannatengill. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Mest lesið Flugan í ídýfunni Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir Skoðun Látið okkur í friði Vilhjálmur Árnason Skoðun Sannleikurinn í tengdamömmumálinu Ólöf Björnsdóttir Skoðun Eru græn svæði í útrýmingarhættu í Reykjavík? Sigrún Ásta Einarsdóttir Skoðun „...ég lærði líka að nota gagnrýna hugsun“ Hanna Björg Vilhjálmsdóttir Skoðun Hann breytti öllu – og gerði það með háði Jónas Sen Skoðun Stórt inngrip í rekstur íþróttafélaga! Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir Skoðun Hvað viltu að samskiptin á vinnustaðnum kosti? Carmen Maja Valencia Skoðun Við stöndum saman með íþróttafólkinu – en hvað með fólkið á bak við það? Ingibjörg Isaksen Skoðun Og hvað svo? Eyrún Birna Davíðsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Eru græn svæði í útrýmingarhættu í Reykjavík? Sigrún Ásta Einarsdóttir skrifar Skoðun Efla á forvarnir og setja börn í öndvegi með 5,7 milljarða niðurskurði Grímur Atlason skrifar Skoðun „...ég lærði líka að nota gagnrýna hugsun“ Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Risastór niðurskurður ríkistjórnarinnar er áfall fyrir foreldra og börn í landinu Sigurður Sigurðsson skrifar Skoðun Látið okkur í friði Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Gefðu fimmu! Ágúst Arnar Þráinsson skrifar Skoðun Allar hendur á dekk! Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Engin sátt án sannmælis Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Að finna rétt veiðigjald... Bolli Héðinsson skrifar Skoðun Hvað viltu að samskiptin á vinnustaðnum kosti? Carmen Maja Valencia skrifar Skoðun Stórt inngrip í rekstur íþróttafélaga! Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Börn voga sér inn í afbrotaheim fullorðinna eða er það öfugt? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn verður að snúast um meira en rassgatið á Gunnari Smára Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Og hvað svo? Eyrún Birna Davíðsdóttir skrifar Skoðun Óboðlegt svar um ótæka stjórnsýslu Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Sannleikurinn í tengdamömmumálinu Ólöf Björnsdóttir skrifar Skoðun Hann breytti öllu – og gerði það með háði Jónas Sen skrifar Skoðun Ekki fylla höfnina af grjóti Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Lengri útivistartími barna Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Við stöndum saman með íþróttafólkinu – en hvað með fólkið á bak við það? Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Að því að rjúfa vítahring kynslóðabundinna afbrota Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Flugan í ídýfunni Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir skrifar Skoðun Að mennta til lífs, ekki prófa Sandra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Það er kominn tími til... Birgir Rúnar Davíðsson skrifar Skoðun Er EES samningurinn gagnlaus fyrir Ísland? Sigurbjörn Svavarsson skrifar Skoðun Er píptest rót alls ills? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Vertu bandamaður kæri bróðir! Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Frá frammistöðuvæðingu til farsældar Helga Þórey Júlíudóttir skrifar Skoðun Ísland á að verja með íslenskum lögum Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Fyrsta skrefið í átt að betri Menntasjóði Logi Einarsson skrifar Sjá meira
Það er ein af ömurlegri staðreyndum lífsins að fólk deyr. Árið 2020 dóu alls 2304 Íslendingar samkvæmt tölum Hagstofu Íslands. Þá dóu 683 vegna sjúkdóma í blóðrásarkerfi, 631 vegna æxlis (þar af 64 vegna æxlis í blöðruhálskirtli og 45 vegna æxlis í brjósti), 33 vegna sykursýki, 106 vegna geð- og atferlisraskana, 59 vegna lungnabólgu, 72 af óhöppum og 5 úr inflúensu. Alls dóu 24 einstaklingar 20 ára og yngri á Íslandi árið 2020. Alls hafa 39 manns látist á Íslandi af Covid19 frá því faraldurinn kom upp fyrri hluta árs 2020, þar af átta í fyrra og engin börn. Það er mikilvægt að hafa þessar tölur í huga þegar rætt er hversu mikið er réttlætanlegt að skerða frelsi fólks vegna sóttvarna út af Covid. Margvíslegur kostnaður við sóttvarnaraðgerðir Þótt enn sé um fátt annað rætt í þjóðfélaginu en Covid er staðan nú allt önnur en í upphafi faraldursins. Yfir 90% landsmanna yfir tólf ára aldri eru bólusettir við veirunni, en bólusetning veitir ágætis vörn gegn alvarlegum veikindum þó hún komi ekki í veg fyrir smit. Meðferðarúrræði hafa batnað verulega og komið er fram nýtt og meira smitandi afbrigði sem veldur minni einkennum. Íslendingum hefur tekist frábærlega til við að halda faraldrinum í skefjum en hafa, líkt og margar aðrar þjóðir, kostað miklu til. Þá er bæði átt við fjármuni og ekki síður margvíslegan samfélagslegan kostnað, mælanlegan og ómælanlegan. Það er t.d. erfitt að meta kostnaðinn við að mega ekki heimsækja aldraða foreldra á hjúkrunarheimili, fyrir unglinga að geta ekki lesið í svip skólafélaga sinna eða fyrir allan almenning að þurfa sífellt að hafa í huga að halda fjarlægð við náungann og vera í sífelldri hættu á að verða hnepptur í stofufangelsi vegna sóttvarna. Þessir hlutir skipta máli og eru ekki léttvægir. 100 smit á dag þýða um 10 ár í faraldri Með um þúsund smitum sem greinast á dag án þess að innlögnum á spítala hafi fjölgað verulega er nú loksins útlit fyrir að hægt verði að ná einhverskonar hjarðónæmi á fyrirsjáanlegum tíma, þ.e. á um það bil einu ári. Samt látum við enn eins og allt sé hér í hers höndum. Linnulaus hræðsluáróður fjölmiðla sem þylja upp smittölur í sífellu og senda daglega beint frá fréttamannafundi Almannavarna hefur orðið til þess að flestum finnst að kosta megi hverju sem er til svo halda megi smittölum undir 100 á dag. Fæstir átta sig þó á því að með þeim hraða mun um áratugur líða áður en allir Íslendingar hafa smitast. Má í raun horfa til annarra þátta en sóttvarna? Sóttvarnarlæknir segir að eðlilegt sé að ríkistjórnin horfi til annarra þátta en sóttvarna þegar sóttvarnarráðstafanir eru ákveðnar en mætir svo í fjölmiðla til að gagnrýna minnstu frávik frá því sem hann leggur til. Margir foreldrar grunnskólabarna eru líka ósáttir við ákvörðun ráðherra um að fara ekki að ráðleggingum sóttvarnarlæknis um að seinka skólabyrjun og senda því börn sín ekki í skólann. Samt er vitað að grunnskólabörn finna almennt lítið fyrir því að sýkjast af veirunni. Margir grunnskólakennarar taka undir þetta og finnst að þeir eigi ekki að þurfa að mæta í vinnuna því þeir gætu sýkst (auk þess sem álagið sé mikið og launin lág). Mörg eru reiðubúin til að ganga lengra í sóttvörnum en opinberar reglugerðir segja til um. Skólameistarar framhaldsskóla bönnuðu t.d. skólaböll nánast alla síðustu önn þótt fyrir þeim væri sérstök og mjög skýr undanþága í reglugerð um takmarkanir á samkomum. Flestum virðist reyndar finnast allt í lagi að frelsi barna og unglinga til eðlilegs náms og félagslífs hafi nú verið skert í tvö ár, fyrst og fremst til að halda fjölda smita meðal fullorðins fólks í lágmarki. Skítt með áhrif á menntun, líðan og þroska unga fólksins. Er frelsi einskis virði? Óyfirlýst markmið virðist nú vera að enginn megi deyja af völdum Covid og að sem allra fæstir séu sýktir á hverjum tíma, sama hvað það kostar. Allt skal miðast við að samfélagið lagi sig að óbreyttri starfsemi Landspítalans, frekar en að gera honum kleift að laga sig að ástandinu. Þegar þetta er skrifað eru 32 á sjúkrahúsi með Covid og sjö á gjörgæslu. Sama hvað hver segir, það er krísa en ætti ekki að vera neyðarástand. Í þessari stöðu væri gott að fá að vita hvert er planið fyrir næstu vikur, mánuði og ár. Er fullbólusett þjóðin sátt við að búa meira og minna við þær takmarkanir sem nú eru í gildi næstu ár vegna sjúkdóms sem veldur takmörkuðum skaða? Er frelsið ekki þess virði að færa neinar fórnir? Getum við ekki allavega sammælst um að hætta sóttvarnaraðgerðum þegar bólusetningu barna er lokið og þau sem vilja þiggja örvunarskammt af bóluefni hafa fengið hann? Höfundur er líffræðingur og almannatengill.
Skoðun Efla á forvarnir og setja börn í öndvegi með 5,7 milljarða niðurskurði Grímur Atlason skrifar
Skoðun Risastór niðurskurður ríkistjórnarinnar er áfall fyrir foreldra og börn í landinu Sigurður Sigurðsson skrifar
Skoðun Sósíalistaflokkurinn verður að snúast um meira en rassgatið á Gunnari Smára Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar
Skoðun Við stöndum saman með íþróttafólkinu – en hvað með fólkið á bak við það? Ingibjörg Isaksen skrifar