Skoðun

Er borgin okkar feminísk?

Dagmar Óladóttir skrifar

Á þessari grein er sá fyrirvari að undirrituð skilgreinir sig sem konu og getur því aðeins talað út frá reynsluheimi kvenna.

Þú, kæri lesandi, veltir því eflaust fyrir þér hvað gerir borgir feminískar, geta samgöngur eða byggingaráætlanir til dæmis verið feminískar? Já heldur betur, feminískar stefnur í borgarhönnun eru mikilvægar og lífsbætandi fyrir okkur öll. Borgirnar okkar eru hannaðar af karlmönnum og fyrir karlmenn. Karlar mæta ekki sömu vandamálum innan borgarumhverfisins og konur og eiga því oft erfitt með að setja sig í spor þeirra. Í grunninn snúast feminískar nálganir í skipulagsmálum því um að taka fjölbreyttari sjónarhorn en einungis karla inn í myndina og bæta aðgengi fyrir öll, því það að bæta aðgengi fyrir einn minnihlutahóp bætir aðgengi fyrir aðra hópa. Hér mun ég því stikla á stóru um helstu þætti borgarhönnunar sem snúa að bættu aðgengi og aukinni öryggistilfinningu fyrir konur og önnur.

Reykjavíkurborg þjónustar stóran hluta landsmanna og seinlega hefur gengið að lagfæra götur, gangstéttir og stíga þannig að þau uppfylli ströngustu kröfur. Slæmt undirlag heftir aðgengi fyrir mörg. Kantsteinar hafa til dæmis áhrif á ferðir fólks í hjólastólum og þeirra sem nota virka ferðamáta en mörg rafskútuslys tengjast misfellum í undirlagi. Vetrarþjónusta Reykjavíkurborgar og Vegagerðarinnar virðist leggja áherslu á að byrja á að moka stofnleiðir svo öll komist til vinnu á einkabílnum og er ekki við þau sem sinna mokstrinum að sakast heldur ráðamenn sem greiða götu einkabílanotenda á þennan hátt og skilja aðra notendur eftir fasta. Í Stokkhólmi hefur verið innleidd feminísk snjómokstursstefna sem leggur áherslu á að forgangsraða mokstri á göngustígum, hjólastígum, strætóakreinum og í skólahverfum vegna þess að börn, konur og eldri borgarar eru líklegust til að notast við grænar samgöngur eins og hjól, strætó og tvo jafnfljóta. Myndi Reykjavíkurborg innleiða álíka stefnu myndi það hvetja notendur til að notast við grænni samgöngur. Það er staðreynd að Reykjavíkurborg fylgir forgangsáætlun í snjómokstri stíga sem gerir ráð fyrir að búið sé að ryðja helming stíga fyrir klukkan 8 en undirrituð, sem á ekki bíl og fer flestallar ferðir á tveimur jafnfljótum, hefur ekki orðið vör við að þessi áætlun standist.

Þétting byggðar er feminískt málefni en að baki liggja einnig hugmyndir um umhverfisvænni borgir. Með þéttingu byggðar er minni þörf á einkabíl og einfaldara að notast við umhverfisvæn farartæki auk þess að það leiðir til styttri ferðatíma og ódýrari ferða. Jákvæður fylgifiskur þéttari byggðar er aukið öryggi því það eru fleiri augu sem fylgjast með götunum og taka eftir ef eitthvað er ekki í lagi (sjá bók Jane Jacobs, The Death and Life of Great American Cities). Röskva, samtök félagshyggjufólks við Háskóla Íslands, er róttæk stúdentahreyfing sem beitir sér fyrir bættu háskólasamfélagi fyrir öll. Sérstök áhersla er lögð á aðgengis-, skipulags- og umhverfismál og að tryggja jafnan rétt allra til náms. Ég vil að raddir allra fái að heyrast hátt og, að breytingar taki ekki alltaf mið af fjölda stuðningsmanna heldur að breytingar leiði til bættrar líðan ólíkra hópa, óháð stærð þeirra. Röskva hefur beitt sér fyrir byggingu fleiri stúdentaíbúða á háskólasvæðinu sem og aukinni grunnþjónustu fyrir íbúa á Stúdentagörðum, t.d. lágvöruverðsverslun og heilsugæslu. Vel hefur tekist til með aukinn fjölda stúdentaíbúða, til dæmis má nefna nýbyggingu Gamla garðs, 113 stúdíóíbúðir í Hótel Sögu, viðbyggingu á Lindargötu, fjölskylduíbúðir í Skerjafirði, stúdentaíbúðir á Vesturbugtinni og tillögu þess efnis að breyta Stapa við Hringbraut í stúdentahúsnæði. Þetta stuðlar að því að gera bíllausum lífsstíl aðlaðandi og raunhæfan fyrir stúdenta. Bætt lífsgæði stúdenta, einkum fjölskyldna á Stúdentagörðum, eru Röskvuliðum hugleikin.

Það sem mótar hvað helst upplifun kvenna af borgum er hinn stöðugi ótti um áreiti sem þær upplifa. Okkur er kennt frá unga aldri að óttast ókunnuga, fara varlega öllum stundum, aldrei ganga einar heim o.s.frv.. Við þekkjum þetta allar; gangandi heim að kvöldi til, með hnefann krepptan um lykilinn í vasanum og númer Neyðarlínunnar slegið inn í símann eða trausts vin á línunni. Ganga einungis á vel upplýstum götum eða greiða offjár fyrir far með leigubíl. Nauðsynlegt er að bregðast við þessu vandamáli með öllum mögulegum leiðum, það þarf að bæta götulýsingu sem og sporna gegn undirgangablæti karllægra stjórnmálaafla sem stjórna hvernig borgarlandið er byggt.

Eflaust eru rafskútur sem öryggistæki ekki það fyrsta sem fólki dettur í hug en fyrir margar konur, og önnur, eru rafskútur þægilegasta leiðin til að komast fljótt og örugglega heim af djamminu. Rannsóknir sýna að slysatíðni tengd rafskútum mælist ekki hærra en á öðrum farartækjum og líklegt að umræðan um slys hafi orðið svona hávær vegna þess að tæknin er nýtilkomin og óþekkt. Í raun sýna rannsóknir (til dæmis skýrsla ráðgjafa- og verkfræðifyrirtækisins VSÓ um rafskútur og umferðaröryggi) að meirihluti rafskútuslysa tengist innviðum og undirlagi en ekki áfengisneyslu. Að sjálfsögðu eiga áfengisneysla og rafskútunotkun enga samleið, ekki frekar en áfengisneysla og önnur farartæki. Á sama tíma verður að gefa því gaum að mörg nota rafskútur til að komast örugg heim úr miðbænum eftir vinnu eða skemmtanir. Því er ljóst að bann við notkun rafskúta á ákveðnum svæðum á ákveðnum tímum myndi hafa afleiðingar fyrir hóp fólks sem treystir á þær. Skynsamleg leið til að draga úr tíðni alvarlegra slysa væri til dæmis að draga úr hámarkshraða rafskúta á ákveðnum svæðum á ákveðnum tímum, því minni hraði leiðir til minni hættu á alvarlegum slysum. Einnig þarf að bæta umhverfi og undirlag svo færri slys hljótist af illa staðsettum kantsteinum og sprungum. Þegar þjónusta næturstrætó var felld niður hvarf helsti fararskjóti ungmenna eftir miðnætti. Brotthvarf næturstrætó á tímum kórónuveiru var skiljanlegt en nú þegar takmörkunum hefur verið aflétt væri þjóðráð að endurvekja þennan besta vin stúdenta og annarra sem kjósa ódýrar og umhverfisvænar samgöngur.

Í framsækinni borg, líkt og Reykjavík gefur sig út fyrir að vera, er nauðsynlegt að hlúa að umhverfisvænum og ódýrum samgöngutækjum líkt og strætó og rafskútum. Það er í stefnu Reykjavíkurborgar að draga úr hlutdeild einkabílsins og því mikilvægt að efla aðra samgöngumáta til muna, til dæmis með því að stórbæta stígakerfi borgarinnar. Röskva hefur beitt sér fyrir auknum möguleikum fyrir stúdenta til að nýta sé fjölbreyttar samgöngur meðal annars með því að þrýsta á forsvarsmenn Háskóla Íslands og Strætó að innleiða U-passann og endurvekja næturstrætó.

Flest, ef ekki öll, viljum við að borgarbúum líði vel og finnist þau örugg, á öllum tímum sólarhrings. Það er ekki eðlilegt að konur, og önnur, óttist um öryggi sitt á neinum tímapunkti. Það ætti að vera krafa okkar allra á samfélagið að gera konum kleift að komast öruggar heim, sama hvaða ferðamáta þær kjósa. Það eru margir þættir sem geta stuðlað að aukinni öryggistilfinningu kvenna líkt og bætt lýsing, öruggar samgöngur og þéttari byggð. Röskva hefur sýnt það í verki að við erum tilbúin að beita okkur fyrir því að auka öryggi allra, bæði innan og utan háskólans, og viljum við halda því góða starfi áfram á komandi skólaári. Til þess að það sé hægt er mikilvægt að nemendur háskólans kjósi Röskvu á Uglunni 23. og 24. mars nk.

Í þessum pistli var stuðst við skrif Leslie Kern, einkum bók hennar The Feminist City sem var gefin út árið 2020 og ætti að vera skyldulesningfyrir fyrir öll.

Höfundur skipar 3. sæti á lista Röskvu á Verkfræði- og náttúruvísindasviði til Stúdentaráðs og háskólaráðs Háskóla Íslands sem fara fram á Uglu 23. og 24. mars.




Skoðun

Sjá meira


×