Skoðun

Gjaldþrota grunnskóli

Birna Gunnlaugsdóttir skrifar

Um daginn var ég gjörsamlega úrvinda eftir tvær vikur í grunnskólakennslu. En ekki af baki dottin, enda er ég með yndislega nemendur, eins og reyndar býsna margir. Hef þó töluvert sinnt afskiptum af öðrum. Hef reynslu af tættari bekkjum, þ.e. sem hafa haft tíð kennara skipti s.s. vegna veikindi kennara, kulnunar eða skorts á faglærðum í stéttinni. Sé það snemma á skólagöngunni hafa þau börn yfirleitt ekki lært að hlýða grundvallareglum í skóla svo haldi, eða liðið vel með nám. Enda upplifað þau óöryggi í sínu daglega lífi, fyrst og fremst vegna skorts á ramma og óöryggi vegna fjarveru kennara eða tíðra kennaraskipta. – Þetta hefur svo oftast því miður áhrif á alla þeirra grunnskólagöngu.

Áttu barn í grunnskóla? Áttu barnabarn í grunnskóla? Er þér umhugað um velferð barna? Þekkirðu barn með sérþarfir sem hefur hefur farið illa fyrir í grunnskólakerfinu? - Afar fáir gera sé grein fyrir því, þar á meðal grunnskólakennarar sjálfir og forysta samtaka þeirra segir fátt um: Að það er stórt gap í löggjöf um starf grunnskóla annars vegar og fjárframlaga til að mæta þeirri löggjöf hins vegar. – Í sérfræðiskýrslum og ýmsum rannsóknum um íslenska grunnskóla er mest megnis þagað um þetta stóra bil. Sumsstaðar er þess þó getið stuttlega, jafnvel sem aukaatriðis, en séð hef ég hjá æðstu stjórnvöldum að sérfræði kennarans, jafnvel sjálfstraust hans og tilfinningalegt ástand er dregið í efa frekar en nokkuð annað. Hversu faglegt er það?

Sumir halda því jafnvel fram að kennarar séu mótfallnir ríkjandi stefnu um skóla án aðgreiningar, sem felur í sér jafnrétti í víðum skilningi og lýðræði. Þessir þættir eru stór liður í námsskránni sem við fylgjum og því staðhæfing fjarri lagi. Undantekning er þó að margir með dæmigerða einhverfu þola engan veginn venjulegt skólaumhverfi, sem og nemendur með verstu hegðunarerfiðleikana eða geðraskanir. - En hvaða starfsstétt lætur bjóða sér margfalt vinnuálag eins og er í framkvæmd skóla án aðgreiningar án þess að láta í sér heyra? Að auki fyrir sömu hræðilegu launin? Athugið að sem sérfræðingar með 5 ára háskólanám eru kennarar 17% undir lágmarkslaunum annarra sérfræðinga. - Engir nema kennarar láta bjóða sé þessa vanvirðingu.

Umsjónarkennarar þurfa skv. lögum og reglugerðum oft að vinna margvíslegar kennsluáætlanir í staðin fyrir eina áður (og stundum ekki bara tvær), margvíslegt kennsluefni að þyngdarstigi, sem er auk þess ekki tiltækt frá menntamálastofnun, en kannski hægt að leita af á netinu. Annars búa þeir það til sjálfir! Því það vantar líka tilfinnanlega fjárframlög til námsgagnagerðar. - Tillit þarf kennarinn að taka til mismunandi skilnings á íslensku, útbúa sérstakt næði fyrir kvíðna og einhverfa og ekki síður þá með ADHD. Natni við lesblinda. Einstaklingsferli er algengt og samskipti við fjölskyldur þeirra sem hafa lent í erfiðum fjölskylduaðstæðum, eiga við námsvanda eða hegðunarörðugleika að stríða geta tekið drjúgan tíma hjá sumum, jafnvel þótt aðeins sé um eitt barn að ræða.

Vissulega er þetta mismunandi, en ég hef heyrt í allt of mörgum kennurum í allt of mörg ár í fjölmörgum skólum, sem glíma við sama vandann. Kannski er erfitt fyrir þá að tala því enginn vill kasta rýrð á eigin skóla? Er réttlætanlegt að hindra samstöðu um afar brýn mál með slíkum rökum?

Hvaða kjánar eru kennarar í sinni baráttu fyrir betri starfskjörum? Bæta á sig margvíslegum verkefnum og skildum en fá ekki svo mikið sem einu sinni krónu fyrir. Eitthvað skárri sérfæðingaþjónustu fá þeir, en hún dugar ekki til og hjálpar takmarkað til inn í daglegu starfi í bekk.

Hvers vegna er hvergi opinberlega talað um alls óásættanlegan mismun á kröfum til kennarans annars vegar, þ.á.m. sérkennara, og þeirra úrræða sem hann hefur til að fullnægja þeim skildum hins vegar? Þetta er ein sú hræðilegasta klemma sem nokkur starfsmaður getur lent í, þ.e. að vilja gera sitt besta en hafa ekki til þess bjargir. – Kulnun kennara er eðlilegra en nokkuð, sem og langtíma veikindaleyfi. Á meðan blæða börnin fyrir gjörsamlega fjársvelt grunnskólakerfi.

Á meðan kennarinn á að þjóna öllum jafnt út frá stöðu s.s. með mismunandi þjóðlegan bakgrunn, dislexíu, ADHD, TS, kvíðröskun, seinþroska, einhverfu og mótþróaröskun þá fæst enginn fjárhagslegur stuðningur fyrir börnin nema að fyrir liggi læknisfræðilegar greiningar á allra alvarlegustu tilvikunum. Ekki t.d. dislexíu eða ADHD. - Biðtími eftir greiningu er svo aftur a.m.k. tvö ár. Mjög dýrmæt tvö ár í lífi barns, þar sem aðgerðarleysi hefur oftast afar slæm langtímaáhrif. Hjá barnalæknum og sálfræðingum er það fullkomlega á hreinu. Það sem kennarinn gerir í skólastofunni með 20-27 nemendur dugar allt of oft engan veginn til. - Fagmennirnir, þ.e. kennaranir o.fl. í skólakerfinu eru þá löngu búin að sjá hvert stefnir. Stuðningur við barnið, sem kemur svo eftir dúk og disk og nokkur ár, er svo aðallega í formi ófaglærðs starfsmanns á hrikalega lágum launum, auk örfárra tíma sem barnið fær fyrir sig ásamt nokkrum öðrum nemendum. - Bjargir til grunnskóla hvað, og hvað þá skóla án aðgreiningar?

Í Covid og miklum veikindum almennt, barna og starfsmanna, verður undirliggjandi vandi enn meira áberandi. Í einni svipan fá börnin kannski ekki þjónustu þroskaþjálfa, sérkennara, tungumálkennara eða sjálfs umsjónarkennarans, jafnvel svo vikum eða mánuðum skiptir. Ég get lofað ykkur því að þeim líður alls ekki vel með það.

Þrátt fyrir góðar menntastefnur, hugmyndir, þróunarverkefni, aukna teymisvinnu og tilraunir skólastjóra til betrum bóta, þá er íslenskt grunnskólakerfi algerlega gjaldþrota. Hundruðir okkar ef ekki þúsundir vita þetta, kennarar, stjórnendur og foreldrar, en fáir segja nokkuð og alls enginn hlustar. - Hvað ætlar þú að kjósa um í sveitastjórnarkosningunum í vor?

Höfundur er grunnskólakennari.




Skoðun

Sjá meira


×