Ósýnilega hjálparsveitin: Aðstandendur fólks með heilabilun Agnes Ýr Aðalsteinsdóttir, Íris Harpa Hilmarsdóttir og María Haukdal skrifa 9. maí 2022 08:30 Úrræðaleysi í málefnum aldraða hefur verið hávær umræða í samfélaginu og birti Kveikur nýverið þátt sem sýnir veruleika aldraðra í dag. Því miður er þetta ástand sem varað hefur lengi. Í þessum pistli verður einblínt á aðstandendur einstaklinga með heilabilun. Þar sem nú fer að líða að kosningum verður forvitnilegt að sjá hvað ríkisstjórnin og sveitarfélögin ætla sér í þessum málaflokki. Við lifum í Samfélagi þar sem algengi heilabilunar fer vaxandi og er heilabilun helsta orsök færniskerðingar og ósjálfstæðis hjá öldruðum um allan heim. Fjölgun aldraðra í heiminum fer vaxandi næstu árin og þar af leiðandi þeim sem eru með heilabilun. Ef við horfum á Ísland þá voru 50.722 með heilabilun árið 2019 þ.e. 65 ára og eldri. Gert er ráð fyrir að árið 2060 verði þessi tala komin í 110.738 og er það aukning upp á 118%. Á heimsvísu eru flestir einstaklingar sem eru með heilabilun í umönnun aðstandenda á meðan þeir búa heima. Aðstandendur einstaklinga með heilabilun er fjölbreyttur hópur sem inniber einstaklinga á mismunandi aldri, kyni og menningu. Víða hafa þessir umönnunaraðilar verið kallaðir ósýnilega hjálparsveitin vegna þess að aðstoð þeirra fer fram án eftirtektar og fær sjaldan viðurkenningu en er engu að síður mikilvægur hlekkur í heilbrigðisþjónustunni. Ef við horfum bara á Ísland þá sjá umönnunaraðilar hlutfallslega meira um óformlega heilbrigðisþjónustu, heldur en aðilar í svipaðri stöðu í öðrum Evrópulöndum. Þar sem aðstandendur einstaklinga með heilabilun gegna þessu mikilvæga hlutverki nánast þakkar og launa laust, verðum við að muna eftir og hlúa að þeim vegna þess að umönnunarbyrðin skerðir oftar en ekki lífsgæði þeirra og heilsu. Hvað geta iðjuþjálfar gert? Iðjuþjálfar nota iðju í allri sinni þjálfun. Iðja er allt sem við þurfum að gera, viljum gera og ætlast er til að við gerum. Þátttaka í mikilvægum hlutverkum og iðju er grundvöllur fyrir innihaldsríku lífi og því er öllum mikilvægt að stunda iðju sem hefur gildi fyrir einstaklinginn, þar sem það stuðlar að bættri heilsu og lífsgæðum. Hugmyndafræði iðjuþjálfa lýtur að iðju fólks sem og innri þátta á borð við vilja, vana og eigin áhrifamátt, þessir þættir eru síðan skoðaðir í samspili við umhverfi, iðju, einstakling, eigin getu og kröfur sem gerðar eru. Iðjuþjálfar reyna eftir fremsta megni að starfa eftir skjólstæðingsmiðaðri nálgun sem er hentug fyrir þennan margbreytilega hóp. Iðjuþjálfar horfa heildrænt á einstaklinginn auk þess sem starf þeirra snýst að miklu leyti um að finna jafnvægi í daglegu lífi, aðstandendur fólks með heilabilun skortir oft jafnvægi í daglegu lífi, þeir hætta með tímanum að sinna sjálfum sér og sínum áhugamálum, einangra sig félagslega og eftir því sem sjúkdómurinn ágerist fer líf aðstandenda að snúast meir og meir um einstaklingin með heilabilunina og öllu öðru er ýtt til hliðar. Iðjuþjálfar eru í góðri stöðu til að veita umönnunaraðilum stuðning og ýta undir valdeflingu þeirra. Þeir geta veitt aðstoð varðandi upplýsingaleit t.d. varðandi réttindi og þjónustu sem í boði er. Iðjuþjálfar geta metið hjálpartækjaþörf inn á heimili fólks og aðstoðað við pöntun þeirra. Þá geta iðjuþjálfar veitt aðstoð við að efla, breyta og aðlaga iðju sem gæti verið aðstandendum gagnleg til að finna áhuga sinn aftur, iðjuþjálfar geta stutt aðstandendur við að búa til rútínu eða skipulag sem stuðlar að því að auðvelda aðstandendum að sinna eigin umsjá, þátttöku í félagslegum athöfnum og taka virkan þátt í samfélaginu á nýjan leik. Iðjuþjálfar eru lausnamiðuð starfsstétt og ýta undir að skjólstæðingur finni leiðir til að stunda mikilvæga iðju og athafnir s.s. með því að aðlaga iðju sem hjón eða aðstandendur vilja stunda með veika ástvini sínum. Þetta er til að mynda iðja sem er þeim mikilvægt að stunda en hefur dottið niður vegna veikindanna. Iðjuþjálfar geta auk þess sinnt fræðslu um málefni sem aðstandendum finnst mikilvægt að fræðast betur um. Við fögnum því að á höfuðborgarsvæðinu er starfrækt þjónustumiðstöðin Seiglan sem er í samstarfi við Alzheimersamtökin. Starfsemi Seiglunnar kemur einnig til móts við þarfir aðstandenda að einhverju leyti. Þjónustan er tiltölulega ný og vonumst við til þess að hún verði þróuð áfram og komið verði á samstarfi víðsvegar á landsbyggðinni svo að allir hafi jafnt aðgengi óháð búsetu. Flest okkar ná að verða öldruð og viljum við lifa við farsæla öldrun. Til þess að svo geti orðið þá þarf að huga að forvörnum og grípa aðstandendur snemma á ferlinu með snemmtækri íhlutun. Höfundar eru nemar í starfsréttindanámi í iðjuþjálfun. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Eldri borgarar Mest lesið Kennarinn sem breytti lífi þínu Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Tímabært að stokka spilin og gefa upp á nýtt Maarten Haijer Skoðun Les(mis)skilningur Miðflokksmanna Helgi Brynjarsson Skoðun Þegar kennarinn verður dómari Pawel Bartoszek Skoðun Cut The Crap! Davíð Bergmann Skoðun 466 milljarðir í vasa norskra eldisrisa Gunnlaugur Stefánsson Skoðun Velur þú að loka barnið þitt inni í herbergi með barnaníðingi? Álfhildur Leifsdóttir Skoðun Getur reiði valdið veikindum? Sigurbjörg Jónsdóttir Skoðun Hvað finnst þér? Bryndís Víglundsdóttir Skoðun Tíminn vinnur ekki með þeim Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Les(mis)skilningur Miðflokksmanna Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Kennarinn sem breytti lífi þínu Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Tímabært að stokka spilin og gefa upp á nýtt Maarten Haijer skrifar Skoðun Cut The Crap! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvað finnst þér? Bryndís Víglundsdóttir skrifar Skoðun Víðátta og margbreytni hins sjötta skilningarvits Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þegar kennarinn verður dómari Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Tíminn vinnur ekki með þeim Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Frestun á afgreiðslu Samgönguáætlunar er fagnaðarefni Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Tvíeggja tækni: Hvernig má nýta stafræna tækni í kennslu? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Blekking goðsagna Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Í sambandi við Suðurnesin Steinunn Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Fyrirhyggja er besta vörnin - vegna CrowdStrike atviksins 19. júlí 2024 Arnar Freyr Guðmundsson skrifar Skoðun 466 milljarðir í vasa norskra eldisrisa Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Opið bréf til ráðherra Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Flestir barðir til bana með steini eða skotnir í tætlur með haglabyssu Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Eflum Mjódd sem miðstöð almenningssamgangna fyrir landið allt Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Utanbæjarmaður eða útlendingur… stjórnaðu þér Arnrún María Magnúsdóttir skrifar Skoðun Velur þú að loka barnið þitt inni í herbergi með barnaníðingi? Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Samgöngur - Ekki eftir neinu að bíða Hafsteinn Gunnarsson skrifar Skoðun Á undan áætlun í ríkisfjármálum Bjarni Benediktsson skrifar Skoðun Framtíðin? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Verndum Yazan og Barnasáttmálann Askur Hrafn Hannesson,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Fólkið sem ætti að hlusta meira Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Samgöngur - Ekki eftir neinu að bíða Hafsteinn Gunnarsson skrifar Skoðun Hver ber ábyrgð á nýjum gluggum sem leka? Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Fimmtán ár – nýtum tímann betur Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Tufti og Bríet á Seftjörn eru í liði náttúrunnar Elva Björg Einarsdóttir skrifar Skoðun Gert að búa á sorphaug við Sævarhöfða Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Stuðningur við fólk með krabbamein á Íslandi og núvitund Eva Gunnarsdóttir skrifar Sjá meira
Úrræðaleysi í málefnum aldraða hefur verið hávær umræða í samfélaginu og birti Kveikur nýverið þátt sem sýnir veruleika aldraðra í dag. Því miður er þetta ástand sem varað hefur lengi. Í þessum pistli verður einblínt á aðstandendur einstaklinga með heilabilun. Þar sem nú fer að líða að kosningum verður forvitnilegt að sjá hvað ríkisstjórnin og sveitarfélögin ætla sér í þessum málaflokki. Við lifum í Samfélagi þar sem algengi heilabilunar fer vaxandi og er heilabilun helsta orsök færniskerðingar og ósjálfstæðis hjá öldruðum um allan heim. Fjölgun aldraðra í heiminum fer vaxandi næstu árin og þar af leiðandi þeim sem eru með heilabilun. Ef við horfum á Ísland þá voru 50.722 með heilabilun árið 2019 þ.e. 65 ára og eldri. Gert er ráð fyrir að árið 2060 verði þessi tala komin í 110.738 og er það aukning upp á 118%. Á heimsvísu eru flestir einstaklingar sem eru með heilabilun í umönnun aðstandenda á meðan þeir búa heima. Aðstandendur einstaklinga með heilabilun er fjölbreyttur hópur sem inniber einstaklinga á mismunandi aldri, kyni og menningu. Víða hafa þessir umönnunaraðilar verið kallaðir ósýnilega hjálparsveitin vegna þess að aðstoð þeirra fer fram án eftirtektar og fær sjaldan viðurkenningu en er engu að síður mikilvægur hlekkur í heilbrigðisþjónustunni. Ef við horfum bara á Ísland þá sjá umönnunaraðilar hlutfallslega meira um óformlega heilbrigðisþjónustu, heldur en aðilar í svipaðri stöðu í öðrum Evrópulöndum. Þar sem aðstandendur einstaklinga með heilabilun gegna þessu mikilvæga hlutverki nánast þakkar og launa laust, verðum við að muna eftir og hlúa að þeim vegna þess að umönnunarbyrðin skerðir oftar en ekki lífsgæði þeirra og heilsu. Hvað geta iðjuþjálfar gert? Iðjuþjálfar nota iðju í allri sinni þjálfun. Iðja er allt sem við þurfum að gera, viljum gera og ætlast er til að við gerum. Þátttaka í mikilvægum hlutverkum og iðju er grundvöllur fyrir innihaldsríku lífi og því er öllum mikilvægt að stunda iðju sem hefur gildi fyrir einstaklinginn, þar sem það stuðlar að bættri heilsu og lífsgæðum. Hugmyndafræði iðjuþjálfa lýtur að iðju fólks sem og innri þátta á borð við vilja, vana og eigin áhrifamátt, þessir þættir eru síðan skoðaðir í samspili við umhverfi, iðju, einstakling, eigin getu og kröfur sem gerðar eru. Iðjuþjálfar reyna eftir fremsta megni að starfa eftir skjólstæðingsmiðaðri nálgun sem er hentug fyrir þennan margbreytilega hóp. Iðjuþjálfar horfa heildrænt á einstaklinginn auk þess sem starf þeirra snýst að miklu leyti um að finna jafnvægi í daglegu lífi, aðstandendur fólks með heilabilun skortir oft jafnvægi í daglegu lífi, þeir hætta með tímanum að sinna sjálfum sér og sínum áhugamálum, einangra sig félagslega og eftir því sem sjúkdómurinn ágerist fer líf aðstandenda að snúast meir og meir um einstaklingin með heilabilunina og öllu öðru er ýtt til hliðar. Iðjuþjálfar eru í góðri stöðu til að veita umönnunaraðilum stuðning og ýta undir valdeflingu þeirra. Þeir geta veitt aðstoð varðandi upplýsingaleit t.d. varðandi réttindi og þjónustu sem í boði er. Iðjuþjálfar geta metið hjálpartækjaþörf inn á heimili fólks og aðstoðað við pöntun þeirra. Þá geta iðjuþjálfar veitt aðstoð við að efla, breyta og aðlaga iðju sem gæti verið aðstandendum gagnleg til að finna áhuga sinn aftur, iðjuþjálfar geta stutt aðstandendur við að búa til rútínu eða skipulag sem stuðlar að því að auðvelda aðstandendum að sinna eigin umsjá, þátttöku í félagslegum athöfnum og taka virkan þátt í samfélaginu á nýjan leik. Iðjuþjálfar eru lausnamiðuð starfsstétt og ýta undir að skjólstæðingur finni leiðir til að stunda mikilvæga iðju og athafnir s.s. með því að aðlaga iðju sem hjón eða aðstandendur vilja stunda með veika ástvini sínum. Þetta er til að mynda iðja sem er þeim mikilvægt að stunda en hefur dottið niður vegna veikindanna. Iðjuþjálfar geta auk þess sinnt fræðslu um málefni sem aðstandendum finnst mikilvægt að fræðast betur um. Við fögnum því að á höfuðborgarsvæðinu er starfrækt þjónustumiðstöðin Seiglan sem er í samstarfi við Alzheimersamtökin. Starfsemi Seiglunnar kemur einnig til móts við þarfir aðstandenda að einhverju leyti. Þjónustan er tiltölulega ný og vonumst við til þess að hún verði þróuð áfram og komið verði á samstarfi víðsvegar á landsbyggðinni svo að allir hafi jafnt aðgengi óháð búsetu. Flest okkar ná að verða öldruð og viljum við lifa við farsæla öldrun. Til þess að svo geti orðið þá þarf að huga að forvörnum og grípa aðstandendur snemma á ferlinu með snemmtækri íhlutun. Höfundar eru nemar í starfsréttindanámi í iðjuþjálfun.
Skoðun Tvíeggja tækni: Hvernig má nýta stafræna tækni í kennslu? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar
Skoðun Fyrirhyggja er besta vörnin - vegna CrowdStrike atviksins 19. júlí 2024 Arnar Freyr Guðmundsson skrifar
Skoðun Flestir barðir til bana með steini eða skotnir í tætlur með haglabyssu Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Eflum Mjódd sem miðstöð almenningssamgangna fyrir landið allt Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Velur þú að loka barnið þitt inni í herbergi með barnaníðingi? Álfhildur Leifsdóttir skrifar
Skoðun Verndum Yazan og Barnasáttmálann Askur Hrafn Hannesson,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir skrifar