Nýsköpun og menntarannsóknir Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar 15. júní 2022 14:01 Hvaða máli skipta grunnrannsóknir og nýsköpun í menntavísundum? Stutta svarið er að grunnrannsóknir og nýsköpun eru og hafa lengi verið eins mikilvægar fyrir menntavísindi og þau eru fyrir öll önnur vísindi og fræði. Gróskan í menntavísindum teygir sig aftur í aldir en segja má að nú á 21. öldin kalli aldrei sem fyrr á að við styrkjum stoðir samfélaga okkar með öflugum menntarannsóknir, í ljósi þeirri byltingu sem orðið hefur á samskiptaformi og lífsháttum, sem og stórum áskorunum á heimsvísu. Nýsköpun á sviði menntunar snýr meðal annars að stafrænni þróun, s.s. nýtingu hugbúnaðar og nýrra kennslutækja í skólastofunni, tækni sem hefur verið á hvers manns vörum síðastliðin misseri. En nýsköpun á sviði menntunar lýtur er ekki síður samfélagslegs eðlis og lýtur að því að skilja, þróa og í sumum tilvikum umbylta þeim félagslegu ferlum sem einkenna og umvefja öll menntakerfi. Grunnrannsóknir í menntavísindum hafa gert okkur kleift að skilja stöðu jaðarsettra hóp, innflytjenda og þeirra sem búa við skerta námsgetu, og hanna aðferðir og kerfi sem koma til móts við alla nemendahópa. Miklu skiptir að horfa til, læra af og nýta erlendar rannsóknarniðurstöður, jafnvel byggja á þeim, en menntarannsóknir þarf að framkvæma í íslensku samhengi, í þeim félagslega og sögulega veruleika sem við mannfólkið sköpum hér á þessari stórkostlegu og kraftmiklu eldfjallaeyju í miðju Atlantshafi. Í því samhengi skiptir höfuð máli að við beitum fjölbreyttum rannsóknaraðferðum sem útvega stjórnvöldum og öðrum hagaðilum heilsteypt gögn til að taka ákvarðanir og skipuleggja samfélag okkar. En þekkingarleit og skipulegar rannsóknir skipta líka máli í sjálfu sér og það er vert að hafa í huga að sumar af mögnuðustu áhrifum vísinda hafa jafnvel orðið til vegna blöndu tilviljana og vandvirkni. Til dæmis varð pensilín til þegar vísindamaðurinn Alexander Fleming tók sér tveggja vikna frí frá rannsóknarvinnu á vírusum og á meðan hann var í burtu óx mygla í rannsóknarglösunum sem hindraði framgang vírussins og átti sinn þátt í að þetta árangursríka lyf varð til. Kjarni málsins er sá að við vitum ekki endilega fyrir fram hverju rannsóknir muni skila og það væri fráleitt að krefjast hagnýtingar af öllum rannsóknum. Innan Menntavísindasviðs Háskóla Íslands er lögð stund á mikilvægar grunnrannsóknir á ólíkum fræðasviðum menntavísinda, s.s. kennslufræða, uppeldis- og menntunarfræða, íþrótta- og heilsufræða, þroskaþjálfafræða og tómstunda- og félagsmálafræða. Þau eru fjölmörg rannsóknarefni sem nú eru í gangi, en ég vil nefna tvö dæmi um umfangsmiklar og áhrifaríkar rannsóknir: annars vegar alþjóðlegu QUINT (Quality in Nordic Teaching) rannsóknina á gæðakennslu og árangursríkum kennsluháttum á unglingastigi sem 10 grunnskólar taka þátt í hér á landi; og hinsvegar íslensku æskulýðsrannsóknina um heilsu og velferð barna og ungmenna, en í þeirri fjölþjóðlegu rannsókn taka þátt nánast allir grunnskólar og framhaldsskólar landsins. Þessi tvö rannsóknarverkefni eru dæmi um frábær rannsóknarverkefni sem stuðla að mikilvægri samfélagslegri nýsköpun því niðurstöður þeirra nýtast til að bregðast við, bæta og þróa nýjar leiðir með hagsmuni nemenda að leiðarljósi. Mikil gróska hefur verið á sviði menntavísinda á undanförnum árum, en það er mikil áskorun að fjármagna slíkar rannsóknir. Þó tókst rannsakendum að tvöfalda styrkjafjármögnun milli áranna 2020 til 2021, en sértekjur MVS fóru úr 327 m.kr. í 707 m.kr. Erum við í Háskóla Íslands gríðarlega stolt af þeim árangri. Stofnun hagnýts menntarannsóknasjóðs árið 2020 var mikið framfaraskref og bind ég vonir við að sá sjóður verði lögbundinn og að skerpt verði á þeirri áherslu sjóðsins að fjármagna hagnýtar menntarannsóknir unnar í samvinnu við fagfólk á vettvangi skóla- og frístundastarfs. Á þeim vettvangi fer fram gróskumiklu nýsköpun og má nefna margskonar frumkvöðla- og þróunarstarf tengd stafrænu námi og nýjum aðferðum sem stuðla að virkri þátttöku nemenda. Sama gildir um atvinnulíf þar sem fjórða iðnbylting og sífelld þróun starfshátta kallar á þjálfun og nýja hæfni starfsfólks. Því hafa Háskóli Íslands og Reykjavíkurborg tekið saman höndum um Nýsköpunarstofu menntunar sem tekur formlega til starfa næsta haust í Mýrinni, nýsköpunarsetri háskólans í Grósku. Nýsköpunarstofunni er ætlað að leiða saman fræðasamfélagið, frumkvöðla, fagfólk og atvinnulíf til að efla og þróa nýjar leiðir í námi, kennslu, þjálfun, fræðslu og símenntun. Fjölmargir hagaðilar, stofnanir, faghópar og fyrirtæki hafa lýst yfir vilja til að taka þátt, og verður bakhjarlahópur verkefnisins því stór og sterkur. Kjarni málsins er sá að við verðum að styðja vel við rannsakendur sem sökkva sér í þekkingarleitina, brenna fyrir því að skilja m.a. hvernig bæði félagsleg og lífeðlisfræðileg öfl móta þroskaferil fólks; hvernig kennsluhættir geta hvatt eða latt nemendur; hvernig félagsleg- og efnahagsleg staða getur skilgreint tækifæri til menntunar. Sú þekking sem slíkar rannsóknir skapa er forsenda framfara, nýsköpunar og enn betra samfélags. Höfundur er forseti Menntavísindasviðs Háskóla Íslands. Greinin byggir á ávarpi sem höfundur flutti á ársfundi Háskóla Íslands 15. júní 2022. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla - og menntamál Nýsköpun Háskólar Kolbrún Þ. Pálsdóttir Mest lesið Eru nýbakaðar mæður komnar aftur á bak við eldavélina, á TikTok? Ingunn Björk Vilhjálmsdóttir Skoðun Torfþakið varð að mýri Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Tölum um umferðaröryggi Ágúst Mogensen Skoðun Það sem er ekki sagt um geðheilsumál barna Ásdís Bergþórsdóttir Skoðun Auðvitað á að treysta fólki sjálfu fyrir því hvert það beinir viðskiptum sínum Sigurður G. Guðjónsson Skoðun Kom pólitík nálægt Brákarborgarfúskinu? Helgi Áss Grétarsson Skoðun Yndislestur og fyrirmyndir Vilhjálmur Þór Svansson Skoðun Myndum greiða miklu meira Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Afleiðingar hinna löngu dökku skugga andlegs ofbeldis Matthildur Björnsdóttir Skoðun Alvarleg atvik í heilbrigðisþjónustu hafa víðtækar afleiðingar Ásta Kristín Andrésdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Eru nýbakaðar mæður komnar aftur á bak við eldavélina, á TikTok? Ingunn Björk Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Torfþakið varð að mýri Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Tölum um umferðaröryggi Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Afleiðingar hinna löngu dökku skugga andlegs ofbeldis Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Það sem er ekki sagt um geðheilsumál barna Ásdís Bergþórsdóttir skrifar Skoðun Auðvitað á að treysta fólki sjálfu fyrir því hvert það beinir viðskiptum sínum Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Myndum greiða miklu meira Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Kom pólitík nálægt Brákarborgarfúskinu? Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Yndislestur og fyrirmyndir Vilhjálmur Þór Svansson skrifar Skoðun Færeyingar vissulega til fyrirmyndar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Glútenlaust nesti - djöfulsins lúxus! Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun ÉG ÞORI! Inga Sæland skrifar Skoðun Hver er hún þessi drusla? Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Börn eða bissness Bryndís Jónsdóttir skrifar Skoðun Carnivore: Kransæðastífla og skínandi fínir kviðvöðvar? Guðrún Nanna Egilsdóttir ,Dögg Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Pawel og bronsið Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Stýrivextir verða að lækka Fjóla Einarsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigð skynsemi Einar Scheving skrifar Skoðun Hvar endar þetta? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Höfðu algerlega rétt fyrir sér Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Íslenskar getraunir og ólögleg veðmálafyrirtæki Pétur Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Hættustig Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Minnkandi ábati stýrivaxta á verðbólgu Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Hún var kölluð drusla Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Til fyrirmyndar? Sverrir Björnsson skrifar Skoðun Tölum endilega íslensku, takk Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Les(mis)skilningur Miðflokksmanna Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Kennarinn sem breytti lífi þínu Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Tímabært að stokka spilin og gefa upp á nýtt Maarten Haijer skrifar Skoðun Cut The Crap! Davíð Bergmann skrifar Sjá meira
Hvaða máli skipta grunnrannsóknir og nýsköpun í menntavísundum? Stutta svarið er að grunnrannsóknir og nýsköpun eru og hafa lengi verið eins mikilvægar fyrir menntavísindi og þau eru fyrir öll önnur vísindi og fræði. Gróskan í menntavísindum teygir sig aftur í aldir en segja má að nú á 21. öldin kalli aldrei sem fyrr á að við styrkjum stoðir samfélaga okkar með öflugum menntarannsóknir, í ljósi þeirri byltingu sem orðið hefur á samskiptaformi og lífsháttum, sem og stórum áskorunum á heimsvísu. Nýsköpun á sviði menntunar snýr meðal annars að stafrænni þróun, s.s. nýtingu hugbúnaðar og nýrra kennslutækja í skólastofunni, tækni sem hefur verið á hvers manns vörum síðastliðin misseri. En nýsköpun á sviði menntunar lýtur er ekki síður samfélagslegs eðlis og lýtur að því að skilja, þróa og í sumum tilvikum umbylta þeim félagslegu ferlum sem einkenna og umvefja öll menntakerfi. Grunnrannsóknir í menntavísindum hafa gert okkur kleift að skilja stöðu jaðarsettra hóp, innflytjenda og þeirra sem búa við skerta námsgetu, og hanna aðferðir og kerfi sem koma til móts við alla nemendahópa. Miklu skiptir að horfa til, læra af og nýta erlendar rannsóknarniðurstöður, jafnvel byggja á þeim, en menntarannsóknir þarf að framkvæma í íslensku samhengi, í þeim félagslega og sögulega veruleika sem við mannfólkið sköpum hér á þessari stórkostlegu og kraftmiklu eldfjallaeyju í miðju Atlantshafi. Í því samhengi skiptir höfuð máli að við beitum fjölbreyttum rannsóknaraðferðum sem útvega stjórnvöldum og öðrum hagaðilum heilsteypt gögn til að taka ákvarðanir og skipuleggja samfélag okkar. En þekkingarleit og skipulegar rannsóknir skipta líka máli í sjálfu sér og það er vert að hafa í huga að sumar af mögnuðustu áhrifum vísinda hafa jafnvel orðið til vegna blöndu tilviljana og vandvirkni. Til dæmis varð pensilín til þegar vísindamaðurinn Alexander Fleming tók sér tveggja vikna frí frá rannsóknarvinnu á vírusum og á meðan hann var í burtu óx mygla í rannsóknarglösunum sem hindraði framgang vírussins og átti sinn þátt í að þetta árangursríka lyf varð til. Kjarni málsins er sá að við vitum ekki endilega fyrir fram hverju rannsóknir muni skila og það væri fráleitt að krefjast hagnýtingar af öllum rannsóknum. Innan Menntavísindasviðs Háskóla Íslands er lögð stund á mikilvægar grunnrannsóknir á ólíkum fræðasviðum menntavísinda, s.s. kennslufræða, uppeldis- og menntunarfræða, íþrótta- og heilsufræða, þroskaþjálfafræða og tómstunda- og félagsmálafræða. Þau eru fjölmörg rannsóknarefni sem nú eru í gangi, en ég vil nefna tvö dæmi um umfangsmiklar og áhrifaríkar rannsóknir: annars vegar alþjóðlegu QUINT (Quality in Nordic Teaching) rannsóknina á gæðakennslu og árangursríkum kennsluháttum á unglingastigi sem 10 grunnskólar taka þátt í hér á landi; og hinsvegar íslensku æskulýðsrannsóknina um heilsu og velferð barna og ungmenna, en í þeirri fjölþjóðlegu rannsókn taka þátt nánast allir grunnskólar og framhaldsskólar landsins. Þessi tvö rannsóknarverkefni eru dæmi um frábær rannsóknarverkefni sem stuðla að mikilvægri samfélagslegri nýsköpun því niðurstöður þeirra nýtast til að bregðast við, bæta og þróa nýjar leiðir með hagsmuni nemenda að leiðarljósi. Mikil gróska hefur verið á sviði menntavísinda á undanförnum árum, en það er mikil áskorun að fjármagna slíkar rannsóknir. Þó tókst rannsakendum að tvöfalda styrkjafjármögnun milli áranna 2020 til 2021, en sértekjur MVS fóru úr 327 m.kr. í 707 m.kr. Erum við í Háskóla Íslands gríðarlega stolt af þeim árangri. Stofnun hagnýts menntarannsóknasjóðs árið 2020 var mikið framfaraskref og bind ég vonir við að sá sjóður verði lögbundinn og að skerpt verði á þeirri áherslu sjóðsins að fjármagna hagnýtar menntarannsóknir unnar í samvinnu við fagfólk á vettvangi skóla- og frístundastarfs. Á þeim vettvangi fer fram gróskumiklu nýsköpun og má nefna margskonar frumkvöðla- og þróunarstarf tengd stafrænu námi og nýjum aðferðum sem stuðla að virkri þátttöku nemenda. Sama gildir um atvinnulíf þar sem fjórða iðnbylting og sífelld þróun starfshátta kallar á þjálfun og nýja hæfni starfsfólks. Því hafa Háskóli Íslands og Reykjavíkurborg tekið saman höndum um Nýsköpunarstofu menntunar sem tekur formlega til starfa næsta haust í Mýrinni, nýsköpunarsetri háskólans í Grósku. Nýsköpunarstofunni er ætlað að leiða saman fræðasamfélagið, frumkvöðla, fagfólk og atvinnulíf til að efla og þróa nýjar leiðir í námi, kennslu, þjálfun, fræðslu og símenntun. Fjölmargir hagaðilar, stofnanir, faghópar og fyrirtæki hafa lýst yfir vilja til að taka þátt, og verður bakhjarlahópur verkefnisins því stór og sterkur. Kjarni málsins er sá að við verðum að styðja vel við rannsakendur sem sökkva sér í þekkingarleitina, brenna fyrir því að skilja m.a. hvernig bæði félagsleg og lífeðlisfræðileg öfl móta þroskaferil fólks; hvernig kennsluhættir geta hvatt eða latt nemendur; hvernig félagsleg- og efnahagsleg staða getur skilgreint tækifæri til menntunar. Sú þekking sem slíkar rannsóknir skapa er forsenda framfara, nýsköpunar og enn betra samfélags. Höfundur er forseti Menntavísindasviðs Háskóla Íslands. Greinin byggir á ávarpi sem höfundur flutti á ársfundi Háskóla Íslands 15. júní 2022.
Eru nýbakaðar mæður komnar aftur á bak við eldavélina, á TikTok? Ingunn Björk Vilhjálmsdóttir Skoðun
Auðvitað á að treysta fólki sjálfu fyrir því hvert það beinir viðskiptum sínum Sigurður G. Guðjónsson Skoðun
Skoðun Eru nýbakaðar mæður komnar aftur á bak við eldavélina, á TikTok? Ingunn Björk Vilhjálmsdóttir skrifar
Skoðun Auðvitað á að treysta fólki sjálfu fyrir því hvert það beinir viðskiptum sínum Sigurður G. Guðjónsson skrifar
Skoðun Carnivore: Kransæðastífla og skínandi fínir kviðvöðvar? Guðrún Nanna Egilsdóttir ,Dögg Guðmundsdóttir skrifar
Eru nýbakaðar mæður komnar aftur á bak við eldavélina, á TikTok? Ingunn Björk Vilhjálmsdóttir Skoðun
Auðvitað á að treysta fólki sjálfu fyrir því hvert það beinir viðskiptum sínum Sigurður G. Guðjónsson Skoðun